ამ ორიოდე დღის წინ დიდი მითქმა-მოთქმა მოჰყვა აფხაზეთის თვითგამოცხადებული რესპუბლიკის საინფორმაციო სააგენტოებით გავრცელებულ ინფორმაციას, თითქოს ევროკავშირი სოხუმში თავისი წარმომადგენლობის გახსნას აპირებს. წყაროდ ამ ცნობებში ნახსენები იყო სამხრეთ კავკასიაში ევროკავშირის საგანგებო წარმომადგენელი, ჰერბერტ ზალბერი, რომელიც ამ დღეებში სოხუმს სტუმრობდა. იქიდან თბილისში ჩამოსვლისთანავე გერმანელმა დიპლომატმა ექსკლუზიური ინტერვიუ მისცა რადიო თავისუფლებას და განმარტა, რომ სოხუმში გამართულ შეხვედრებზე იყო „მხოლოდ წინასწარი საუბარი ევროკავშირის წარმომადგენლობის პოტენციური გაფართოების თაობაზე“ და „სრულიად ღიაა საკითხი, ეს წარმომადგენლობა ოფისის სახით იქნება თუ რაიმე სხვა სახით.“ ახლა სრული სახით გთავაზობთ ამ ინტერვიუს, რომელიც ჰერბერტ ზალბერს მარინა ვაშაყმაძემ ჩამოართვა.
რადიო თავისუფლება: ბატონო ელჩო, თქვენ ახლახან დაბრუნდით აფხაზეთიდან და ჩემი პირველი შეკითხვა, რა თქმა უნდა, თქვენს ვიზიტს უკავშირდება. რამდენადაც ვიცი, ევროკავშირი აფხაზეთის თვითგამოცხადებულ რესპუბლიკას დახმარებას სთავაზობს სხვადასხვა სოციალური პროგრამის დაფინანსების გზით, მაგრამ ამავე დროს, ყოველთვის ხაზს უსვამს მტკიცე არაღიარების პოლიტიკას. თუ შეიძლება მეტი გვიამბეთ ევროკავშირის გეგმების თაობაზე ამ მიმართულებით.
ჰერბერტ ზალბერი: დიდი სიამოვნებით. თქვენ ნამდვილად სწორად დაახასიათეთ ევროკავშირის პოლიტიკა აფხაზეთთან მიმართებაში. აქ ორი ელემენტია: პირველი, ცხადია, არის არაღიარების პოლიტიკა, რომელსაც ევროკავშირი მტკიცედ უჭერს მხარს და არ არსებობს შანსი, რომ ეს პოლიტიკა შეიცვალოს; არსებობს მეორე ელემენტიც, რასაც ჩვენ ჩართულობას ვუწოდებთ. ჩვენ მზად ვართ, ვიმუშაოთ აფხაზეთში, უფრო კონკრეტულად კი, ვიმუშაოთ ხალხის საკეთილდღეოდ. ჩვენთვის ცნობილია და ამ ვიზიტის დროს საკუთარი თვალითაც ვიხილე, რომ ეკონომიკური მდგომარეობა ამ რეგიონში, განსაკუთრებით კი აფხაზეთის სამხრეთ ნაწილში მძიმეა. ევროკავშირი ნამდვილად მზადაა გარკვეული დახმარების გასაწევად მცირე პროექტების მეშვეობით, რომლებსაც არასამთავრობო და გაეროს სისტემაში არსებული ორგანიზაციების დახმარებით განვახორციელებთ. აღნიშნული პროექტები გულისხმობს იმ ადამიანების დახმარებას, სწავლებასა და ინფორმირებას, რომელთაც თავიანთი მცირე ბიზნესი აქვთ. ეს თანამშრომლობა უკავშირდება, მაგალითად, სამედიცინო დაწესებულებებს, სადაც ევროკავშირის დაფინანსებით ვაქცინაციის პროგრამების ხელშეწყობა ხდება. თანამშრომლობის ასეთი პრაქტიკა უკვე არსებობს და შესაძლებელია მისი გაფართოება გარკვეულ ფარგლებში.
რადიო თავისუფლება: არსებულ პროექტებს ჩვენ კვლავ მოვუბრუნდებით, ეს საკითხი ძალიან საინტერესოა, მაგრამ მანამდე მინდა გკითხოთ, ბატონო ელჩო: ზოგიერთმა აფხაზურმა საინფორმაციო სააგენტომ გაავრცელა ცნობა, რომ თქვენ გამოხატეთ ინტერესი სოხუმში ევროკავშირის სპეციალური წარმომადგენლის ოფისის გახსნის შესახებ. თუ ასეა, რას აპირებთ იმ პრობლემებთან დაკავშირებით, რომლებიც აუცილებლად წამოიჭრება ადმინისტრაციული საზღვრის ორივე მხარეს? მაგალითად - ოფისის ოფიციალური სახელწოდება... ერთი მაგალითი მაინც რომ გვითხრათ...
ჰერბერტ ზალბერი: ეს იყო ძალზე ზოგადი საუბარი ევროკავშირის წარმომადგენლობის პოტენციური გაფართოების შესაძლებლობაზე. ღიად რჩება საკითხი ეს ოფისი იქნება თუ რაიმე სხვა. საუბარი ნამდვილად იყო... წინასწარი საუბარი და ნათელი არ არის როგორი იქნება ეს წარმომადგენლობა მომავალში, თუკი საერთოდ იქნება... როგორც აღვნიშნეთ, ჩვენ უკვე გვაქვს იქ გარკვეული პროექტები და თუ ეს პროგრამა გაფართოვდება, ნამდვილად იქნება უფრო ხშირი კონტაქტის საჭიროება. ეს გარკვეულწილად გამოიწვევს აფხაზეთში ჩვენი ოფისიდან წარმომადგენლების უფრო ხშირ მივლინებას, მაგრამ რა სახე ექნება ყოველივე ამას ჯერ გაურკვეველია. ჩვენ ზოგადად გავაჟღერეთ ეს კონცეფცია და ისიც განვაცხადეთ, რომ ყველა დაინტერესებულ მხარესთან განვმარტავდით, თუ რას გულისხმობს ის.
რადიო თავისუფლება: ესე იგი ჯერ არ განგიმარტავთ?
ჰერბერტ ზალბერი: არა.
რადიო თავისუფლება: სეპარატისტი ლიდერებისთვის მიუღებელია, როცა აფხაზეთის პრობლემებს საქართველოს ჭრილში განიხილავენ. მედიას რაულ ხაჯინბას სიტყვები მოჰყავს: „ნებისმიერი მისია, რომელიც აფხაზეთში დაფუძნდება უნდა აღიაროს აფხაზეთი, როგორც დამოუკიდებელი სახელმწიფო“. მიუხედავად ამისა, სოხუმი, როგორც ჩანს, თანახმაა ევროკავშირთან ითანამშრომლოს. როგორ ახსნით ამ ამბავს ევროკავშირის მკაცრი არაღიარების პოლიტიკის გათვალისწინებით?
ჰერბერტ ზალბერი: არაღიარების პოლიტიკა არსებობს და რჩება. ჩვენ მას არც შევცვლით. ერთადერთი, რაც შეგვიძლია გავაკეთოთ, პატარა პრაგმატული ნაბიჯები გადავდგათ – სხვა არაფერი. მე ახლა არ დავიწყებ იმის განსჯას, თუ რა მოვისმინე ბატონი ხაჯიმბასაგან. ყოველ შემთხვევაში, ჩვენ უნდა ვნახოთ, როგორ შეგვიძლია მუშაობა მსგავს ვითარებაში. რასაც გავაკეთებთ ეს არის: კონკრეტული პროგრამები, მცირემასშტაბიანი პროექტები. რა თქმა უნდა, თუ ყოველივე ეს მისაღებია. შევეცდებით ვიყოთ ძალზე პრაგმატულები. მეტი არაფერი და არაფერი სხვა.
რადიო თავისუფლება: როგორც ერთ-ერთ ინტერვიუში აღნიშნეთ, და ამაზე ჩვენი საუბრის დასაწყისშიც ილაპარაკეთ, ევროკავშირი გალში რამდენიმე პროექტს ახორციელებს, ძირითადად ეკონომიკის სფეროში. ასევე აღნიშნეთ, რომ თქვენი მიზანია ეს პროცესი უფრო გააფართოოთ. თუ შეიძლება, უფრო დაწვრილებით გვიამბეთ ამის შესახებ და ასევე - როგორია ადგილობრივი მოსახლეობის ინტერესი ასეთი სახის თანამშრომლობის მიმართ?
ჰერბერტ ზალბერი: მაგალითად, გუშინ გალის საავადმყოფოს ვესტუმრე, სადაც მისმა დირექტორმა და ექიმებმა მითხრეს, რომ უკვე მიიღეს ევროკავშირის დახმარება. მაგალითად, ვაქცინაციის მასალა და ასევე სხვა მასალები თუ მოწყობილობები ევროკავშირის დაფინანსებით შეიძინეს. რა თქმა უნდა, აქ მხოლოდ ჩვენ არ ვართ, არის კიდევ გაერო და ამერიკის შეერთებული შტატები და ჩვენ ვთანამშრომლობთ. მგონი, კარგი მაგალითია. ვფიქრობ, ეს ეხმარება გალის საავადმყოფოს უკეთ იმუშაოს და უკეთესი სამედიცინო დახმარება შესთავაზოს მოსახლეობას. მე მგონი, ამას აფასებს ადგილობრივი მოსახლეობაც, რადგან ყოველივე ეს ხელს უწყობს იმ ადამიანთა ცხოვრების პირობების გაუმჯობესებას, რომლებიც კონფლიქტის შედეგად დაზარალდნენ. კიდევ ერთი მაგალითია ტრენინგები მათთვის, ვისაც საკუთარი მცირე ბიზნესის წამოწყება უნდა. ვასწავლით, როგორ დავიწყოთ მცირე ბიზნესი, საბუღალტრო აღრიცხვის მეთოდები და სხვ. ტრენინგები მცირე სივრცეში ტარდება. მე დავათვალიერე რამდენიმე პატარა შენობა, რომლებიც ამისათვის აშენდა. საგანგებო შენობები, სადაც არის პატარა აუდიტორია, კომპიუტერი და სხვა აღჭურვილობა, რაც დაეხმარება ადამიანებს ცხოვრება გაიუმჯობესონ. აი, ეს არის, რასაც ვაკეთებთ.
რადიო თავისუფლება: სოხუმში გამგზავრებამდე თქვენ შეხვდით საქართველოს პრემიერ-მინისტრს და სხვა საკითხებთან ერთად განიხილეთ ოკუპირებულ რეგიონებში არსებული ვითარება. რა რჩევას მისცემდით საქართველოს? რისი უკეთ გაკეთება შეუძლია თბილისს ოკუპირებულ ტერიტორიებთან დაკავშირებული პოლიტიკის თვალსაზრისით?
ჰერბერტ ზალბერი: არასოდეს მივცემ საქართველოს მთავრობას რჩევას, თუ როგორ მოაგვაროს ასეთი დელიკატური საკითხები. საქართველო, რა თქმა უნდა, თავად განსაზღვრავს ამას. რა თქმა უნდა, ჩვენ ვცდილობთ დახმარებას. მაგალითად, იმ არხების საშუალებით, რაც ჟენევაში გვაქვს, თუმცა ვფიქრობ, საქართველოში სულ უფრო და უფრო აცნობიერებენ იმ ამბავს, რომ მომავალში საჭირო იქნება ახალი ინიციატივების, ახალი იდეების არსებობა. მე ვიცი, რომ საქართველოში ბევრი ფიქრობს ახალ იდეებზე და იმედი მაქვს, ეს მოსაზრებები და მასალები ჟენევის მოლაპარაკებებზეც განიხილება.
რადიო თავისუფლება: თქვენ ჟენევის მოლაპარაკებები ახსენეთ. როგორ გესახებათ ამ მოლაპარაკებების ფორმატი? რა პერსპექტივა არსებობს და რა არის ამ მოლაპარაკებების საბოლოო მიზანი?
ჰერბერტ ზალბერი: ამ ფორმატს, რომლის თანათავმჯდომარეც გახლავართ, მხარს უჭერს მსოფლიოს ყველა წარმომადგენელი. ყოველ შემთხვევაში, მონაწილეები ამას მეუბნებიან: „ჩვენ გვჭირდება ეს ფორმატი, რათა რეგიონში კონსენსუსს მივაღწიოთ. ჩვენ გვჭირდება ურთიერთობა აზრის გაზიარებისთვის და ასევე, რეგიონში არსებული ვითარების შეფასებისთვის უსაფრთხოების თვალსაზრისით“. ამრიგად, ეს ფორმატი დახმარებას უწევს კონფლიქტში ჩართულ ყველა მხარეს, ასევე ჟენევის მოლაპარაკებებში ჩართულ მხარეებს და მე, სხვა თანათავმჯდომარეებთან ერთად, ყველა ღონეს ვიხმარ მის შესანარჩუნებლად. არ დავმალავ, რომ ძალიან რთულია რაიმე დასკვნის გაკეთება ან შედეგის მიღწევა ჟენვის მოლაპარაკებების დროს. რაუნდების დროს, რომლებიც უკვე ოცდაათჯერ გაიმართა, არ იკლებს დაძაბულობა და პოლიტიკურად მნიშვნელოანი საკითხები გადაუწყვეტელი რჩება. თუმცა, ალბათ, არც უნდა ველოდოთ, რომ ეს საკითხები სწრაფად გადაწყდება. ჟენევის მოლაპარაკებები შესაძლებლობას გვაძლევს დავრწმუნდეთ, რომ უსაფრთხოების თვალსაზრისით ვითარება სტაბილურია, ასევე საშუალება გვქონდეს შეხედულებები გავცვალოთ გარკვეული ინციდენტების გარკვევის მიზნით - გავიგოთ, რა იდგა მათ უკან და როგორ ავიცილოთ ისინი მომავალში. ჟენევის მოლაპარაკებების ფარგლებში, ერგნეთში, როგორც იცით, ოსურ მხარესთან შევიმუშავეთ ე.წ. “ინციდენტების პრევენციისა და მათზე რეაგირების მექანიზმი”, რომელიც საკმაოდ ეფექტურად მუშაობს გაურკვევლობების თავიდან ასაცილებლად. იმედს გამოვთქვამთ, რომ მსგავსი მექანიზმი, მალევე აღდგება აფხაზეთშიც. ის რამდენიმე წლის წინ გვქონდა, თუმცა, სამწუხაროდ, შეჩერდა. ვფიქრობ, ამჟამად კარგ ეტაპზე ვართ ამ ადგილობრივი მექანიზმის დანერგვის კუთხით. ყოველივე ეს აუცილებელია იმაში დასარწმუნებლად, რომ უსაფრთხოების თვალსაზრისით ამ რეგიონებში ვითარება სტაბილურია. რა თქმა უნდა, ეს საკმარისი არ არის. ჩვენ საკმაოდ კონკრეტული შედეგები გვაქვს ჰუმანიტარულ საკითხებთან დაკავშირებით. ჟენევის ფორმატში განიხილება არამარტო უსაფრთხოების, არამედ ჰუმანიტარული საკითხებიც. მაგალითად, კულტურული მემკვიდრეობის საკითხები. ჩვენ ვგეგმავთ დასავლეთ ევროპიდან ამ სფეროს ექსპერტების ჩამოყვანას, ასევე მათი, ვინც ჯანდაცვის საკითხებზე მუშაობს, რათა კონსულტაცია გაუწიონ კონფლიქტის მხარეებს. ვიმედოვნებთ, რომ ყოველივე ეს მართლაც გააუმჯობესებს მოსახლეობის ცხოვრების პირობებს დაზარალებულ რეგიონებში.
რადიო თავისუფლება: დიდი მადლობა, ბატონო ელჩო. არის თუ არა ისეთი საკითხი, რაც არ მიკითხავს, მაგრამ თქვენ ისურვებდით მასზე საუბარს?
ჰერბერტ ზალბერი: დიდი იმედი მაქვს, რომ ჟენევის ფორმატში ჩვენ გვერდს ავუვლით უკიდურესად წინააღმდეგობრივ საკითხებს. ასევე, ფორმატზე ფოკუსირების ნაცლად ყურადღებას გავამახვილებთ არსობრივ საკითხებზე, ხოლო იმ შემთხვევაში, თუ შევძლებთ მომავალი რაუნდები კონსტრუქციულად წარვმართოთ, მაშინ დარწმუნებული ვარ, გარკვეული დროის შემდეგ, მნიშვნელოვან შედეგებს მივაღწევთ.
