ევროპის მრავალი ქვეყანა შიდა სირთულეებს აწყდება (განსაკუთრებით რთული ვითარებაა ევროკავშირის წამყვან ქვეყნებში - გერმანიასა და საფრანგეთში), ამის მიუხედავად ტრამპმა მოახერხა და ყურადღება მიიპყრო საპრეზიდენტო არჩევნებში გამარჯვების შემდეგ. ტრამპის პირველი ვადა ევროპისთვის ადვილი არ იყო. ბევრი შიშობს, რომ Trump 2 შეიძლება ბევრად უარესი იყოს.
საფრანგეთი და გერმანია ჩაძირულნი არიან პოლიტიკურ და ეკონომიკურ პრობლემებში. მთლიანობაში ევროკავშირი ჩამორჩება ჩინეთსა და აშშ-ს კონკურენტუნარიანობის თვალსაზრისით, ხოლო დიდ ბრიტანეთში საჯარო სერვისები სავალალო მდგომარეობაშია.
ბიზნესმენი, რომელსაც არ აინტერესებს ალიანსები - მზად არის კონტინენტი დონალდ ტრამპტთან დასაპირისპირებლად?
როდესაც საქმე ვაჭრობასა და თავდაცვას ეხება, ტრამპი უფრო მოგების მაძიებელი ბიზნესმენივით იქცევა, ვიდრე ამერიკელი სახელმწიფო მოღვაწე, რომელიც აფასებს ტრანსატლანტიკურ ალიანსებს, რომლებიც დათარიღებულია მეორე მსოფლიო ომით.
„მას უბრალოდ არ სჯერა მომგებიანი პარტნიორობის“, - თქვა გერმანიის ყოფილმა კანცლერმა ანგელა მერკელმა . ის ტრამპს მაშინ შეხვდა, როდესაც ის პირველად იყო თანამდებობაზე და დაასკვნა - პრეზიდენტი მიდრეკილია იმისკენ, რომ სამყარო „გამარჯვებულებად და დამარცხებულებად“ დაყოს. ტრამპი დარწმუნებულია, რომ ევროპა წლების განმავლობაში იყენებს ამერიკულ ძალას თავის სასარგებლოდ და დროა ეს შეჩერდეს.
ევროპელი ლიდერები გაოცებულები არიან მას შემდეგ, რაც ტრამპმა მოიგო აშშ-ს საპრეზიდენტო არჩევნები. არჩეულმა პრეზიდენტმა არჩია საჯაროდ გააკრიტიკოს მოკავშირეები ევროპასა და კანადაში. ტრამპი ტრანსატლანტიკური სამხედრო ალიანსზე შემდეგ რამეს ამბობს: „წაახალისებს“ რუსეთს, გააკეთოს „რაც უნდა“ ევროპელ მოკავშირეებთან, თუ ისინი არ გაზრდიან თავდაცვის ხარჯებს.
რაც შეეხება ვაჭრობას, ტრამპი აშკარად ისეთივე გაბრაზებულია ევროკავშირზე, როგორც მისი პირველი ვადის დროს. ბლოკი გაცილებით მეტს ყიდის შეერთებულ შტატებში, ვიდრე შეაქვს შეერთებული შტატებიდან. 2022 წლის იანვარში სავაჭრო პროფიციტმა 15,4 მილიარდი ევრო შეადგინა. როგორ უპასუხა ტრამპმა ამას? მისი თქმით, ის 10-20%-იან ტარიფებს დააწესებს ყველა უცხოურ იმპორტზე და კიდევ უფრო მაღალ ტარიფებს ზოგიერთ საქონელზე, მაგალითად, მანქანებზე. ეს დამღუპველი სცენარია გერმანიისთვის, რომელიც დიდწილად ეყრდნობა ექსპორტს და განსაკუთრებით ავტო ინდუსტრიას. მისი ეკონომიკა უკვე დაბრკოლებულია, გასულ წელს 0,2%-ით შემცირდა. ფინანსურმა სირთულეებმა გერმანიაში, ევროზონის უმსხვილეს ეკონომიკაში, შეიძლება გავლენა იქონიოს მთლიან ვალუტაზე.
გერმანია „ტრამპის მთავარ მიზნებს შორისაა“
მერკელმა თქვა, რომ ტრამპი გერმანიის მიმართ თბილად იყო განწყობილი მისი პირველი საპრეზიდენტო ვადის განმავლობაში. იან ბონდი, ევროპული რეფორმების ცენტრის დირექტორის მოადგილე, თვლის, რომ ქვეყანა დარჩება „უმაღლეს“ ევროპულ ქვეყნებს შორის, რომელთა მიმართაც ტრამპს უკმაყოფილება აქვს.
„მან წარსულში თქვა, რომ არ სურს ნიუ-იორკის ქუჩებში Mercedes-Benz-ის მანქანების ნახვა. ეს რაღაც უცნაურია, რადგან სინამდვილეში, ნიუ-იორკის ქუჩებში Mercedes-Benze-ების უმეტესობა დამზადებულია ალაბამაში, სადაც „მერსედესს“ აქვს დიდი ქარხანა. ის ხშირად უფრო მტრულად იყო განწყობილი გერმანიის მიმართ, ვიდრე ევროპის ნებისმიერი სხვა ქვეყნის მიმართ. შესაძლოა, გერმანიისთვის ცოტა უფრო ადვილი იყოს ახალი, უფრო კონსერვატიული მთავრობით აშშ-თან ურთიერთობა, მაგრამ მე ამის იმედად არ ვიქნებოდი“, - ამბობს ბონდი.
დიდი ბრიტანეთი იმედოვნებს, რომ თავიდან აიცილებს ტრამპის ტარიფებს, რადგან მას არ აქვს იგივე სავაჭრო დისბალანსი აშშ-სთან.
რამდენად მომზადებულია ევროპა რეალურად?
ევროპისთვის ნამდვილი საიდუმლო ახლა მისი არაპროგნოზირებადობაა: რამდენად ხმაური და დაშინებაა მისი სიტყვები და რამდენად რეალურია მისი ზრახვები?
იან ლესერი, ამერიკული ანალიტიკური ცენტრის German Marshall Fund-ის ვიცე-პრეზიდენტი, თვლის, რომ ტრამპის მუქარები ტარიფებთან დაკავშირებით რეალურია და ევროპა ამისთვის არავითარ შემთხვევაში არ არის მზად. „ისინი არ არიან მზად. გლობალური ვაჭრობისადმი განსხვავებული მიდგომა ანგრევს საერთაშორისო ეკონომიკის ბევრ საფუძველს, რომელიც აშენდა ათწლეულების განმავლობაში“, - თქვა მან.
ლესერმის აზრით, ყველაზე დიდი გავლენა ევროპაზე შეიძლება იმოქმედოს ტრამპის აგრესიული სავაჭრო ომმა ჩინეთის წინააღმდეგ. მისივე თქმით, ამან შეიძლება შეაფერხოს ევროპის მიწოდების ჯაჭვი და პეკინი კიდევ უფრო იაფ პროდუქტს გადაყრის ევროპულ ბაზრებზე ადგილობრივი საწარმოების საზიანოდ. „ევროპისთვის ეს ორმაგი საფრთხეა: რა შეიძლება გააკეთოს ამერიკამ და რას გააკეთებს ჩინეთი საპასუხოდ“, - ამბობს ის.
ვაჭრობა, თავდაცვა და მუშკის ფაქტორი
საქმეს კიდევ უფრო ართულებს ის ფაქტი, რომ ტრამპი და მისი ადმინისტრაცია ვაჭრობასა და თავდაცვას არ განიხილავს როგორც ორ ცალკეულ საკითხს. პრეზიდენტმა ცოტა ხნის წინ უარი თქვა ეკონომიკური და/ან სამხედრო მოქმედების შესაძლებლობაზე ევროკავშირისა და ნატოს წევრი დანიის წინააღმდეგ, თუ იგი არ გადასცემს თავის ავტონომიურ ტერიტორიას გრენლანდიას შეერთებულ შტატებს.
ბოლო დროს ილონ მასკიც აქტიურად ავლენს თავის გატაცებებს ევროპულ პოლიტიკაში. მან არაერთხელ შეუტია მემარცხენე ცენტრის ევროპელ ლიდერებს, მათ შორის კირ სტარმერს დიდ ბრიტანეთში და გერმანიის კანცლერ ოლაფ შოლცს.
საკუთარი თავის სიყვარული და დიდი ფული
შედეგად, სხვადასხვა ევროპელი ლიდერები ატარებენ განსხვავებულ მიდგომებს „ტრამპის მოთვინიერების“ მიზნით. ზოგი ცდილობს ასიამოვნოს მისი არც თუ ისე მოკრძალებული ეგო.
საფრანგეთის პრეზიდენტი ემანუელ მაკრონი ამ საკითხში ექსპერტია. ის იყო ერთ-ერთი პირველი მსოფლიო ლიდერი, რომელმაც მიულოცა ტრამპს გაპრეიდენტება სოციალურ მედიის მეშვეობით.
ევროპის ცენტრალური ბანკის ხელმძღვანელმა კრისტინ ლაგარდმა ევროპელ ლიდერებს ურჩია, მიეღოთ „ჩეკის სტრატეგია“ და ეწარმოებინათ მოლაპარაკება ტრამპთან, ვიდრე სამაგიერო გადაეხადათ მის მიერ შემოთავაზებულ ტარიფებს. ევროკომისიის წყაროები ამერიკული სოფლის მეურნეობის პროდუქტებისა და იარაღის შესყიდვების შესაძლო ზრდაზეც საუბრობენ.
უნდა იყოს თუ არა ევროპა უფრო თვითკმარი?
მაკრონი დიდი ხანია მხარს უჭერს იმას, რასაც ის „სტრატეგიულ ავტონომიას“ უწოდებს: არსებითად, ევროპამ უნდა ისწავლოს იყოს უფრო თვითკმარი, რათა გადარჩეს. „ევროპა... შეიძლება დაიღუპოს და ეს მხოლოდ ჩვენს არჩევანზეა დამოკიდებული“, - თქვა მან ამ გაზაფხულზე.
კოვიდმა აჩვენა ევროპას, რამდენად არის იგი დამოკიდებული ჩინურ იმპორტზე, მაგალითად, მედიკამენტებზე. რუსეთის შეჭრამ უკრაინაში გამოავლინა ევროპის ზედმეტად დამოკიდებულება რუსულ ენერგიაზე.
ტრამპის დაბრუნება თეთრ სახლში აიძულებს ევროპელ ლიდერებს დაფიქრდნენ კონტინენტის სუსტ მხარეებზე.
რა ვუყოთ დაცვას
ევროპა ზოგადად ეთანხმება ტრამპის დაჟინებულ მოთხოვნას, რომ ევროპამ მეტი დახარჯოს თავდაცვაზე, თუმცა ამ საკითხზე მაინც მიმდინარეობს კამათი. ვიდრე ტრამპი საუბრობს ხარჯების გაზრდაზე, ევროპელები ფიქრობენ იმაზე, თუ როგორ დახარჯონ თავიანთი თავდაცვის ბიუჯეტი კონტინენტის უსაფრთხოების გასაუმჯობესებლად.
ემანუელ მაკრონს სურს შექმნას ევროკავშირის მასშტაბით სამრეწველო თავდაცვის პოლიტიკა. მისი თქმით, უკრაინის ომმა აჩვენა, რომ „ჩვენი ფრაგმენტაცია სისუსტეა“. ევროპა შიშობს, რომ ტრამპს არ სურს კვლავ იყოს უკრაინის სამხედრო დახმარების მთავარი სპონსორი, როგორც ის იყო ბაიდენის ადმინისტრაციის დროს.
ევროკავშირის თავდაცვის უფროსი და ესტონეთის ყოფილი პრემიერ-მინისტრი კაია კალასი თვლიან, რომ ევროპელებს საერთო მიზნები სჭირდებათ.
უფრო სუსტი და ფრაგმენტული? როგორია ევროპა დღეს?
ზოგიერთი ანალიტიკოსი ამბობს, რომ ევროპა ახლა გაცილებით სუსტ და ფრაგმენტულ მდგომარეობაშია, ვიდრე 2016 წელს, როდესაც ტრამპი პირველად აირჩიეს. ანუ, ახლა ის კიდევ უფრო ნაკლებად არის მზად Trump 2-ისთვის.
პოპულისტური ნაციონალისტური და ევროსკეპტიკური ძალები ძლიერდებიან ევროპის ბევრ ქვეყანაში. თუმცა, 2016 წელს ევროპაში ყველაფერი ასე კარგად არ იყო. ფინანსური მდგომარეობის თვალსაზრისით, ჩრდილოეთ ევროპა, რა თქმა უნდა, უკეთესი იყო, ვიდრე ახლა, მაგრამ კონტინენტი ღრმად იყო გაყოფილი 2015 წლის ლტოლვილთა კრიზისის შემდეგ.
პოპულისტური ევროსკეპტიკური პარტიებიც იზრდებიან და 2016 წლის ივნისში Brexit-ის კენჭისყრის შემდეგ ბევრმა იწინასწარმეტყველა, რომ სხვა წევრი ქვეყნები მალე დატოვებდნენ ევროკავშირს და გაერთიანება მთლიანად დაიშლება.
ბრექსიტის შემდგომ, ევროკავშირი ბრიტანეთს ხედავს, როგორც ახლო მოკავშირეს, რომელიც იზიარებს იმავე ღირებულებებს მსოფლიოში, რომელსაც საფრთხე ემუქრება ჩინეთის ამბიციებით, რუსული ექსპანსიით და არაპროგნოზირებადი, თავხედი აშშ-ს პრეზიდენტით.
იმავდროულად, ნატო გაძლიერდა სამხედრო და სტრატეგიულად ალიანსში შვედეთისა და ფინეთის დამატებით - თუმცა ისინი კვლავ შიშობენ, რომ ტრამპის მოსვლა შეამცირებს აშშ-ს როლს ბლოკში. ამიტომ რჩება იმედი, რომ ამჯერად ევროპელები არ აჩვენებენ ტრამპს იმ წინააღმდეგობებს, რომლებიც მას ასე აღიზიანებს.
