როცა რელიგიის შესახებ კანონს ხმა 13-მა ნაციონალმა დეპუტატმა არ მისცა, მსჯელობა რამდენიმე მიმართულებით გაიშალა: პარლამენტში დემოკრატიას თამაშობენ და ფარსი დადგეს, თითქოს ყველას თავისი აზრი აქვსო. ზოგისთვის ეს საკმარისი პირობა აღმოჩნდა, მმართველი გუნდის დაშლა ეწინასწარმეტყველა. ბაქრაძესთან, მელიქიშვილთან, მინაშვილთან და სხვებთან ერთად, მეორე და მესამე მოსმენას ვიცე-სპიკერი გიორგი წერეთელიც არ ესწრებოდა. სხვათა შორის, მან დაიწუნა, ცოტა ხნის წინ, საკრებულოს მიერ მიღებული კაბალური წესი, დენისთვის მიბმული ნაგვის გადასახადი. არ ყოფილა მომხრე რელიგის შესახებ კანონში კონფესიების დაკონკრეტებისა, პრობლემად მიაჩნია ისიც, რომ არც ხალხსა და არც საპატრიარქოს გასაგებად და საკმარისად არ აუხსნეს, კანონი ეკლესიას ცუდს არაფერს რომ არ უქადდა. მასვე, არ გამოაქვს წინასწარი განაჩენი დაკავებული ფოტორეპორტიორებისთვის, არც ჯაშუშებად მიიჩნევს და არც არსებული არგუმენტაცია აკმაყოფილებს მათი დანაშაულის დასაჯერებლად. «ვერსიას», როგორც თავად განაცხადა, «ყოველგვარი პოლიტიკის გარეშე», გიორგი წერეთელი ესაუბრება:                 

- საკმაოდ ბევრი დეპუტატი, 5 ივლისის სხდომას ფიზიკურად არ ესწრებოდა. მე პირადად, მეორე და მესამე მოსმენაზე არ ვიყავი. ასევე, არ იყვნენ ბაქრაძე, აკაკი მინაშვილი, ზურა მელიქიშვილი და სხვები. რამდენიმე ადამიანი ბელგრადში, ეუთო-ს საპარლამენტო ასამბლეის სხდომაზე ვიმყოფებოდით, სადაც საქართველოსთვის მნიშვნელოვანი რეზოლუციები იხილებოდა. ამას გარდა, ეუთოს საპარლამენტო ასამბლეამ მიიღო გადაწყვეტილება, რომ 2012 წლის გაზაფხულზე საქართველოში, ბათუმში, პირველად ჩატარდეს ეუთოს საპარლამენტო სხდომა. 

გამოდის, ბაქრაძისგან განსხვავებით, ამ შეხვედრის თარიღი თქვენზე არ იყო დამოკიდებული, პარლამენტის თავმჯდომარემ კი ქვეყნიდან არაგეგმიური გასვლა მოაწყო, ამიტომ გახდა ეს მთელი ამ ეჭვების საფუძველი.

- საპარლამენტო ასამბლეის თარიღი 1 წლით ადრე იგეგმება. 2 დღით ადრე კი ჟენევაში ვიყავი, სადაც გაეროს ევროპის ეკონომიკური კომისიის ხელმძღვანელსა და სხვა ოფიცილაურ პირებს შევხვდი. რაც შეეხება ბაქრაძეს, 2 თვის წინ, საქართველოში ხორვატიის სპიკერს ვუმასპინძლეთ და შედგა შეთანხმება საპასუხო შეხვედრაზე ხორვატიაში. იმავე კვირას ხომ არ წავიდოდა, ამიტომ ჩემამდე ცოტა ადრე გაემგზავრა, ივლისის პირველ დღეებში.

და სხვა ისეთი შემთხვევა თუ გახსენდებათ, როცა ხმა ამდენ ნაციონალ დეპუტატს არ აქვს მიცემული კონკრეტულ კანონზე?

- მთავარია, კვორუმი და ხმების საჭირო რაოდენობაზე ოდნავ მეტი იყოს, რაც კანონის ჩავარდნისგან დაგაზღვევს. ამ კანონში ისეთი არაფერი ყოფილა, ვინმეს მისი მიღება გულით არ სდომოდეს. წინააღმდეგ შემთხვევაში, სხვებთან ერთად მეც ვიქნებოდი, ეს კანონი, ვთქვათ, საკონსტიტუციო შეთანხმებას ან ეკლესიის სტატუსს რომ ეხებოდეს, რაც ჩემთვის ფასეული თემებია. მე ე.წ. კონკორდატზე მომუშავე საპარლამენტო ჯგუფს ვხელმძღვანელობდი და მიღებული დოკუმენტის ერთ-ერთი თანაავტორიც ვარ.

ჰოდა, ამდენი წელი ერთობლივად რომ იმუშავეთ, ახლა რა დაგემართათ? ბოლობოლო, წინასწარ კონსულტაციებს კონკორდატი გავალდებულებდათ.

- არაფერი იმ კანონში ისეთი არ ეწერა. თუმცა, ალბათ, ყოველთვის აჯობებს, ასეთი საკითხები ერთობლივად, წინასწარ განვიხილოთ. კონკორდატის პირობები უნდა შესრულდეს და, გარკვეულწილად, სრულდება კიდეც. რა გინდათ, მაინცდამაინც უნდა ვთქვა, რომ ძალიან დიდი შეცდომა დავუშვით? მეც ვეთანხმები იმ მოსაზრებას, რომ მოვლენები დაჩქარდა, შეხვედრები მეტი ინტენსივობით უნდა გამართულიყო. პირველი მოსმენის შემდეგ სინოდის წევრებსა და იურისტებს შევხვდი. არ ვფიქრობ, რომ კანონი რამენაირად ეხება ჩვენი ეკლესიის სტატუსს, ან ვინმეს იგივე უფლებას, უპირატესობას აძლევს, რაც მას აქვს, ეს გამორიცხულია. ეს ვუთხარი უწმინდესსაც, როცა 2 ივლისს,  კანონის მიღებამდე რამდენიმე დღით ადრე შევხვდი. მისი პოზიცია ასეთი იყო: საჭიროა, თითოეული დეტალის ყურადღებით განხილვა, მათ შორის, კონფესიათა ჩამონათვალის ამოღებაო და ა.შ.

მაგრამ კანონში, როგორც მახსოვს, 6 რელიგიის ჩამონათვალი მაინც იყო. რატომ არ მოუსმინეთ პატრიარქს?

- დიახ, ეს ჩამონათვალი შეიძლებოდა უფრო ზოგადიც ყოფილიყო. მეც ამის მომხრე ვიყავი, მაგრამ იურისტებმა კანონი საერთაშორისო სტანდარტებს დაუახლოვეს და  ჩამონათვალი ამიტომაც დააზუსტეს. შეხვედრის დანარჩენ დეტალებზე საუბარი არ მინდა. ერთი შემიძლია ვთქვა, კმაყოფილი ნამდვილად არ ყოფილა პატრიარქი. აქვე უნდა ითქვას, რომ ინფორმაცია არც საპატრიარქოში მიდის სრულად და სწორად. მრავალფეროვანი ინტერპრეტაციები არსებობს. ვფიქრობ, საკითხის სწორად მიტანის, ახსნის პრობლემა იყო. თუ ეს პრობლემას მოხსნიდა, რა თქმა უნდა, აჯობებდა, კონსულტაციები მანამდე ყოფილიყო. შეხვედრას, ჩვენს გარდა, მეუფე დანიელიც ესწრებოდა. გადავწყვიტე, ჩემი აზრი პირადად მეთქვა მათთვის და დაძაბულობა გამენეიტრალებინა. ისე, ამ დღეებში, ბევრი ადამიანის გამოხმაურება წავიკითხე და გაოცებული ვარ, ან სინდისი სად აქვთ, ან ნამუსი.        

ვის გულისმოხმობთ?

- სწორედ ეს იყო ერთ-ერთი ინდიკატორი იმისა, რომ ზოგიერთს «გიენის» ქცევა გამოევლინა. ბევრმა, კარგა ხნის წინ ჩაიძინა, ახლა გამოიღვიძა და აცხადებს, დიდი ხანია, დასამთავრებელია ეს ხელისუფლება და იქნებ, საქმე ამ სკანდალით მაინც მივიყვანოთ ბოლომდეო. ზოგი კი ახლა გახდა ღვთისმოსავი. ეროსი კიწმარიშვილი ეკლესიის დაცვას რომ დაიწყებს, მართლა არ უნდა მიიყვანო საქმე აქამდე, რა.

რა გითხრათ ასეთი ეროსიმ?

- არ აქვს ახლა მაგას მნიშვნელობა. მისგან განსხვავებით, ურთიერთობაში ეთიკურ ნორმებს ვიცავ. ისე, მაგისთვის სათანდო პასუხი მაშინ უნდა მოეთხოვათ, ელჩობის დროს რაც გააკეთა.

და მაშინაც, როცა “ვარდების რევოლუცია” გააკეთა?

- მაშინ, არა მგონია, დასასჯელი ყოფილიყო. თავისი ხედვა და ინტერესები ჰქონდა. ახლა კი კარგს არაფერს აკეთებს, ჩემი აზრით. არ მინდა, ინტერვიუ  კიწმარიშვილს მივუძღვნა.        

კი ბატონო, თუმცა, ბოლო დროს იოლად რომ ბრაზობთ, ფაქტია. “დაწყევლილი” 70 დეპუტატიდან წყევლის ტექსტზე განსაკუთრებულად თქვენ აღშფოთდით. გჯერათ წყევლის?

- იოლად და უმიზეზოდ არასდროს ვბრაზობ. ეკლესიის ირგვლივ, ღირსეულ ადამიანებთან ერთად, ცოტანი, მაგრამ ისეთებიც არიან, ვისაც ეკლესიის სახელით ლაპარაკის უფლება არ უნდა ჰქონდეს. სხვათა შორის, სინოდმა სპეციალური კომისიაც შექმნა, სადაც ამგვარი ადამიანების საქციელი ზნეობრივი კუთხით შეფასდება. მე იმის მჯერა, რომ ყველა წყევლა მწყევლელს უბრუნდება უკან და ვფიქრობ, ამაზე სინოდს უკვე ექნებოდა სათანადო რეაგირება. ეს ადამიანები აბსოლუტურად ეწინააღმდეგებიან იმ ხედვებს, რაც პატრიარქს გააჩნია. ზოგიერთი მათგანი მიტინგებზე ჯოხით ხელშიც დარბოდა. თუ ფიქრობ, რომ ვინმეს ეშლება, სიტუაციის ხელოვნურად დაძაბვის ნაცვლად, უნდა დაელაპარაკო, გაარკვიო. თუმცა, შეიძლება, საპატრიარქოს მხრიდანაც ყოფილიყო გაღიზიანება პარლამენტარებისადმი, რადგან მოვლენები დროში სწრაფად განვითარდა. საერთოდ, რელიგიურ საკითხებზე შეთანხმება რთულია. ზოგიერთი ამბობს, რომ მართლმადიდებლობა სახელმწიფო რელიგია უნდა გახდეს. ეს სწორია?

თუ ქრისტიან-დემოკრატებზეა საუბარი, ისინი ფინეთის მოდელს გთავაზობენ, რომლის მიხედვით, მართლმადიდებლობა ოფიციალური რელიგია უნდა იყოს და  კონკორდატის ზოგიერთი პუნქტი კონსტიტუციაში აისახოს. ამისთვის ხელმოწერებიც გროვდება.

- ეს, უბრალოდ, მცდელობაა, რაღაცის ინიციატორები გახდნენ. ახლა რა,  მართლმადიდებლობა არაოფიციალური რელიგიაა? ეს საერთოდ ნონსენსია. არჩევნები მოდის და მალე ისეთი იდეების ხელმოწერების შემგროვებლებსაც ვნახავთ, როგორიცაა, მთაწმინდას მთაწმინდა უნდა ერქვას თუ არა, ან პიჯაკს სამი ღილი უნდა ჰქონდეს თუ ოთხი. არ ვიცი, ალბათ, ესეც ამომრჩეველთან ურთიერთობის საშუალებაა. ყოველ შემთხვევაში, ქრისტიან-დემოკრატების ამ იდეას გავიცნობ.   

მანამდე ჩვენ გაგვაცანით, როგორ უნდა გადაწყვიტოს საჯარო რეესტრმა, უნდა დაარეგისტრიროს ესა თუ ის კონფესია?

- ამაზეც ჩემი მოსაზრება მაქვს. დარეგისტრირების გარკვეული კრიტერიუმი უნდა არსებობდეს. რელიგიური გაერთიანება შეიძლება პატარა, 5-კაციანი სექტაც იყოს და დარეგისტრირება მასაც სურდეს.

ჰოდა, მიდის საჯარო რეესტრში სექტის ლიდერი, სექტას ჰქვია «მე მიყვარს სააკაშვილი», როგორ წყვეტს რეესტი, დაარეგისტრიროს ეს სექტა თუ არა?

- ისე, მაგ სექტას შეიძლება ჰქონდეს რეგისტრაციის პერსპექტივა! ვხუმრობ, ცხადია.

“არ მომწონს სააკაშვილი”, ამ სექტასაც აქვს? სახელებს შევეშვათ, კრიტერიუმი მაინტერესებს.  

- თუ ეს სექტა ისტორიულადაა დაკავშირებული საქართველოსთან, მაშინ როგორ არ დარეგისტრირდება.  

ჰო, მაგრამ ეს ისტორიული კავშირები საჯარო რეესტრს რატომ უნდა უმტკიცონ. ყველაფერზე კომისია იქმნება ამ ქვეყანაში და ერთი დამდგენი კომისიის გაკეთება არ შეიძლებოდა, რომელიც სასულიერო პირებითა და იურისტებით დაკომპლექტდებოდა?

- ალბათ, რეგისტრაციის წესი განისაზღვრება, ეს ზოგადი ჩანაწერია. საჯარო რეესტრს მხოლოდ რეგისტრაციისა და რეესტრში გატარების ფუნქცია აქვს.  მოკლედ, ეს კანონი ჩვენს ეკლესიას არაფერს უქადის.

და უკანასკნელი თემა ეკლესიასთან დაკავშირებით. ბოკერია «კომერსანტ ონლაინთან» ინტერვიუში ამბობს, სომხური ეკლესია დარეგისტრირდა არა კომერციულ, არამედ რელიგიურ ორგანიზაციად, რაც იმის საშუალებას მისცემს, ტექნიკურად უფრო მარტივად, მისთვის მისაღები ფორმით, იქონიოს ახალი ტაძარი ან უკვე მის მფლობელობაში არსებული თავის რელიგიურ ორგანიზაციაზე გააფორმოსო. ეს იმას ნიშნავს, უხეშად რომ ვთქვათ, სომხეთს სადავო ეკლესიების ყიდვა შეუძლია?

- რაც შეხება ქონებრივ საკითხებს, თუ ხალხს მეტი ახსნა სჭირდება, რადგან ამ თემაზე ბევრი არასწორად ფიქრობს, მაშინ უკეთ ავუხსნით. არც კანონი და არც ის განმარტებები, რაც მოგვიანებით გაკეთდა, ეკლესიის ქონებასა და სტატუსს არანაირად არ ეხება. ალბათ, აქ საუბარია იმაზე, რომ როგორც საჯარო სამართლის იურიდიულ პირს, სომხეთის ეკლესიას ან სხვას, უფრო მოწესრიგებული ექნება თავისი შიდასტრუქტურა, ბუღალტერია, ანგარიშები და ა.შ. ეს აბსოლუტურად არანაირად არ ეხება სადავო ეკლესიებს. ამ კუთხით, საკითხი არც წინ წასულა, არც - უკან. ეს მოლაპარაკების საგანია მოდავე მხარეებს შორის და იურიდიული სტატუსის მინიჭება არაფერს ნიშნავს. ამავე დროს, ნამდვილად ვეთანხმები იმ აზრსაც, რომ ჩვენი ეკლესიის სტატუსსა და უფლებებს სხვა ქვეყნებში მეტი მხარდაჭერა სჭირდება.

ბოლოს, თქვენი აზრი ფოტორეპორტიორების სკანდალზეც მაინტერესებს. ალბათ, არაერთხელ მოხვდებოდით პრეზიდენტთან ერთად, მათ კადრებში, თქვენც გჯერათ მათი ჯაშუშობის?

- ეს ძალიან სამწუხარო ფაქტია. ადამიანებზე, ვისაც ხშირად ხედავ და  ენდობი, ამას ნამდვილად ვერ იფიქრებ. ჩემთვისაც ბევრი ფოტო აქვთ გადაღებული და რამდენადაც მათ ვიცნობ, ნამდვილად ვერ ვიფიქრებ, რომ ან აბდალაძე, ან გედენიძე რაიმეთი ჯაშუშობასთან არიან დაკავშირებულნი. რატომღაც მგონია, ეს ადამიანები სერიოზულ გაუგებრობაში არიან მოყოლილნი. თუმცა, ეტყობა, ამ გაუგებრობაში თავიც თვითონ შეყვეს. ამავე დროს, მცირე შანსი თუ მაინც იქნება და არანაირი აგენტურული კვალი არ აღმოჩნდა მათ საქმიანობაში, ბუნებრივია, ისინი გათავისუფლდებიან.  

ახლა პირად შეხედულებას ახმოვანებთ, თუ გუნდის განწყობას?

- ეს ჩემი პირადი აზრია.

ეს სერიოზული პოლიტიკური მესიჯია.

- მოსარიდებელი არაფერია. ყოველთვის გამოვთქვამ მოსაზრებას, რაც ქვეყანას არ აზარალებს. ადამიანურად რატომ არ უნდა მინდოდეს, აბდალაძე დამნაშავე არ აღმოჩნდეს? 

თქვენ რაიმე რეალური არგუმენტი ნახეთ, რაც მათ ბრალეულობას ამტკიცებს?

- ფაქტი ისაა, რომ საქართველოს წინააღმდეგ დიდი მანქანა მუშაობს, ჩვენი ამოცანა კი ამ საფრთხეების განეიტრალებაა. თუ მსგავს ქმედებებს ხალხი ხელს შეგნებულად აწერს, მაშინ სახელმწიფოს მხრიდან ზომებიც შესაბამისი იქნება მიღებული. კატეგორიულად ვერაფერს ვიტყვი. სიმართლე გითხრათ, არ მინდა, ისინი დამნაშავეები აღმოჩნდნენ. მოდით, ყოველგვარი პოლიტიკის გარეშე გეტყვით - როგორც ადამიანს, ძალიან მიჭირს მათი ბრალეულობის დაჯერება. ცხადია, მეტი არგუმენტები მჭირდება, რომ მათ დანაშაულში დავრწმუნდე. არც მათი ოჯახის წევრი ვარ, რომელიმეზე თავი დავდო. ეს ჩემი ადამიანური სურვილია.