სატარიფო ომები დაიწყო. როგორ გახდა მსოფლიოში ერთ-ერთი უძველესი ნავთობკომპანია კონკურენტის პოტენციური მსხვერპლი

ჭორები, რომლებმაც ბაზრები შეძრა

25 ივნისს ენერგეტიკის შესახებ ახალმა ამბებმა ფინანსური ბაზრები შეძრა. Wall Street Journal-მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ Shell მოლაპარაკებებს აწარმოებდა თავისი ბრიტანული კონკურენტის BP-ის შესყიდვაზე. თუ გარიგება განხორციელდა, ეს იქნება ბოლო თაობის ყველაზე დიდი ნავთობის შერწყმა, ორი ლეგენდარული ბრიტანული გიგანტის გაერთიანება, რომლის შესახებაც ბაზარი ათწლეულების განმავლობაში ჩურჩულებდა.

რეაქცია მყისიერი და დრამატული იყო. BP-ის აქციები საფონდო ბირჟის შემდგომ ვაჭრობაში 7%-ით გაიზარდა, ხოლო Shell-ის აქციები 3.8%-ით დაეცა. ინვესტორებმა წყალში სისხლის სუნი იგრძნეს - ერთის სისუსტე და მეორის ამბიცია. თუმცა, მეორე დღეს, Shell-მა სწრაფად უარყო ეს ჭორები. „მოლაპარაკებები არ მიმდინარეობს“, - განაცხადა კომპანიამ და ეს „საბაზრო სპეკულაციად“ შეაფასა. 26 ივნისს კი Shell კიდევ უფრო შორს წავიდა და ოფიციალურად დაადასტურა, რომ არ განიხილავდა BP-ის შესყიდვის შეთავაზებას, რამაც ბრიტანეთის კანონმდებლობის თანახმად, მას ავტომატურად აუკრძალა ნებისმიერი შეთავაზების გაკეთება მომდევნო ექვსი თვის განმავლობაში.

მაგრამ, საერთოდ, რატომ ვრცელდება ეს ჭორები? და რას ამბობენ ისინი BP-ის მდგომარეობაზე, კომპანიის, რომელიც ოდესღაც პლანეტის ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი ენერგეტიკული გიგანტი იყო?

15-წლიანი დაცემა: ნავთობის მიღმა რეალობამდე

BP-ის დაცემის ისტორია წლების განმავლობაში მიმდინარე ამბიციების, კატასტროფებისა და არასწორად გათვლილი ფსონების ქრონიკაა. იმის გასაგებად, თუ როგორ გახდა ნავთობის გიგანტი პოტენციური შესყიდვის სამიზნე, 2010 წლის აპრილში უნდა დავბრუნდეთ. 2010 წლის 20 აპრილს, მექსიკის ყურეში ტრაგედია მოხდა, რომლის შედეგებსაც BP დღემდე უმკლავდება. Deepwater Horizon- ის საბურღი პლატფორმაზე აფეთქებამ 11 ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა და აშშ-ის ისტორიაში ზღვაში ნავთობის ყველაზე დიდი დაღვრა გამოიწვია. ფედერალურმა მოსამართლემ დაადგინა, რომ დაღვრა BP-ის „უხეში დაუდევრობის“ და „განზრახ გადაცდომის“ შედეგი იყო. კომპანია დათანხმდა ათასობით დაზარალებული ბიზნესისთვის 65 მილიარდ დოლარზე მეტი ჯარიმის, დასუფთავების ხარჯებისა და კომპენსაციის გადახდას. გადახდები კვლავ გრძელდება - წელიწადში დაახლოებით 1 მილიარდი დოლარი.

2010 წელს BP-მ თავისი ღირებულების ნახევარზე მეტი დაკარგა და მისი საბაზრო კაპიტალიზაცია ვეღარასდროს დაუბრუნდა თავის ადრინდელ მაქსიმუმს. ეს იყო პირველი ბზარი ოდესღაც უძრავი გიგანტის საძირკველში.

რუსული რულეტკა როსნეფტთან ერთად

თუმცა, Deepwater Horizon მხოლოდ კრიზისების სერიის დასაწყისი იყო. შემდეგი დარტყმა მოულოდნელი მხრიდან მოვიდა - რუსეთიდან. 2013 წელს BP-მ გაყიდა თავისი წილი რუსულ ერთობლივ საწარმო TNK-BP-ში, სანაცვლოდ კი მიიღო 20%-იანი წილი Rosneft-ში, რომელიც რუსეთის უდიდესი ნავთობმწარმოებელია. რამდენიმე წლის განმავლობაში ფსონი მაღალი იყო. თუმცა, კრემლის მიერ კონტროლირებადი კომპანიის სიდიდით მეორე აქციონერად გახდომა უზარმაზარ პოლიტიკურ რისკებზე წასვლას ნიშნავდა. ამ რისკის ფასი 2022 წელს გახდა ნათელი, როდესაც რუსეთის მიერ უკრაინაში სრულმასშტაბიანი შეჭრის შედეგად მან BP აიძულა, გაეყიდა თავისი წილი „როსნეფტში“ და უარი ეთქვა დაახლოებით 25 მილიარდი დოლარის ღირებულების აქტივზე.

რუსეთის უკრაინაში შეიჭრამ მსოფლიო შეიცვალა. ენერგეტიკულმა კრიზისმა ნავთობისა და გაზის ფასები რეკორდულად გაზარდა, ხოლო ნავთობკომპანიებმა, მათ შორის BP-მ, რეკორდული მოგება მიიღეს.

ინვესტორების ზეწოლის ქვეშ, BP-მ 2023 წელს გადახედა თავის მიზანს და ნავთობისა და გაზის წარმოების დაგეგმილი შემცირება 25%-მდე შეამცირა. 2025 წლის თებერვალში კი კომპანიამ 180 გრადუსით შეცვალა პოზიცია, მთლიანად მიატოვა ლუნის ხედვა და წიაღისეულ საწვავზე დაბრუნდა.

ფესვებთან დაბრუნება თუ სასოწარკვეთილი მანევრი?

„ფუნდამენტური გადატვირთვის“ ფარგლებში, BP-მ უარი თქვა ნავთობისა და გაზის წარმოების შემცირების გეგმებზე და 2027 წლამდე ამ საქმიანობებზე ხარჯების თითქმის 20%-ით, წელიწადში 10 მილიარდ დოლარამდე გაზრდაზე. ამავდროულად, კომპანია მკვეთრად შეამცირებს წლიურ ხარჯებს - მათ შორის სუფთა ენერგიას, ბიოსაწვავს და ელექტრომობილების დამუხტვას - დაახლოებით 70%-ით, 2 მილიარდ დოლარამდე.

BP-ის წმინდა ვალისა და კაპიტალის თანაფარდობა - გასული წლის ბოლოს დაახლოებით 40% - გაცილებით მაღალია, ვიდრე Shell-ის, TotalEnergies-ის, Chevron-ის და ExxonMobil-ის. ამან კომპანია აიძულა, შეემცირებინა კვარტალური აქციების უკან გამოსყიდვა იმ დროს, როდესაც ნავთობის გიგანტების უმეტესობა აქციონერებისთვის შემოსავლებს ზრდის.

სატარიფო ომი და ახალი გამოწვევები

საბოლოო დარტყმა აშშ-ის პრეზიდენტ დონალდ ტრამპის სატარიფო პოლიტიკამ მიაყენა. მისი „განთავისუფლების დღის“ შემდეგ, BP-მ საბაზრო ღირებულების თითქმის მეოთხედი დაკარგა, რაც კიდევ უფრო ღრმა კოლაფსს იწვევდა, ვიდრე კომპანიამ Deepwater Horizon-ის კატასტროფის შემდეგ განიცადა. კომპანია უფრო კრიზისულ სიტუაციაში აღმოჩნდა ტარიფების ზემოქმედების გამო, რამაც ნავთობის საბაზრო ფასი ბარელზე თითქმის 75 დოლარიდან 60 დოლარამდე დაწია, რაც თითქმის ოთხი წლის განმავლობაში პირველად მოხდა.

წლის დასაწყისიდან BP-ის აქციები თითქმის 17%-ით დაეცა, Shell-მა 8%-ზე ოდნავ მეტი დაკარგა, ხოლო აშშ-ის კონკურენტებმა ExxonMobil-მა და Chevron-მა დაახლოებით 7% დაკარგეს.

მონადირეები და მსხვერპლი

ვინაიდან BP თავის კონკურენტებთან შედარებით შესუსტებულ პოზიციაშია, ამჟამად არსებობს ვარაუდი, რომ ის შეიძლება მთლიანად ან ნაწილობრივ შესყიდვის სამიზნე გახდეს. Shell-ის საბაზრო კაპიტალიზაცია ამჟამად BP-ის საბაზრო კაპიტალიზაციაზე ორჯერ მეტია, რაც ტექნიკურად შესაძლებელს ხდის ასეთ გარიგებას.

სხვა პოტენციურ მყიდველებს შორის შეიძლება იყვნენ ახლო აღმოსავლეთის ეროვნული ნავთობკომპანიები. აშშ-ის მყიდველთან გარიგება, მართალია სრულიად გამორიცხული არ არის, მაგრამ დიდი ბრიტანეთის მარეგულირებლებისთვის, სავარაუდოდ, ნაკლებად მისაღები იქნება.

წყარო: https://trt.global/russian/article/440328f2dbd2