ცენტრალური აზია-ევროკავშირის პირველი სამიტი სამარყანდში 3-4 აპრილს გაიმართება. შეხვედრაზე მხარეები განიხილავენ ენერგეტიკის, სატრანსპორტო დერეფნებისა და კლიმატის ცვლილების საკითხებს.
სამიტის წინა დღეს, ევროკომისიის ვიცე-პრეზიდენტი და ევროკავშირის უმაღლესი წარმომადგენელი საგარეო საქმეთა და უსაფრთხოების პოლიტიკის საკითხებში კაია კალასი ეწვია თურქმენეთს, უზბეკეთსა და ყაზახეთს. აშხაბადში გამართულ მოლაპარაკებებზე მან ყურადღება გაამახვილა რუსეთის წინააღმდეგ დაწესებულ სანქციებზე და აღნიშნა, რომ ევროკავშირმა უკვე შემოიღო 16 პაკეტი და მუშაობს შემაკავებელი ზომების მე-17 პაკეტზე. მან აღიარა, რომ ეს სანქციები ზიანს აყენებს რეგიონის ქვეყნების ეკონომიკას.
2023 წლის ოქტომბერში ლუქსემბურგში მიღებულ იქნა ევროკავშირი-ცენტრალური აზიის საგზაო რუკა. კალასთან ამ მოლაპარაკებების დროს განიხილეს თანამშრომლობის გაღრმავების ხუთი ძირითადი მიმართულება, კერძოდ, საინვესტიციო და სავაჭრო და ეკონომიკური კავშირების განვითარების პერსპექტივები, ასევე ციფრული და სატრანსპორტო კავშირის გაფართოება Global Gateway სტრატეგიის ფარგლებში. ერთი წლის წინ, ცენტრალური აზია-ევროკავშირის სამიტზე ტაშკენტში, რეგიონის სახელმწიფოს მეთაურებმა, ასევე ევროკომისიის ხელმძღვანელმა ურსულა ფონ დერ ლაიენი და ევროპული საბჭოს მაშინდელი პრეზიდენტი შარლ მიშელი შეთანხმდნენ ტრანსკასპიური საერთაშორისო სატრანსპორტო მარშრუტის განვითარებისთვის სესხის სახით 10 მილიარდი ევროს გამოყოფაზე. ახლა კაია კალასმა გამოაცხადა ევროპელების მზადყოფნა, ჩადონ ეს თანხა ტრანსკასპიური საერთაშორისო სატრანსპორტო მარშრუტის განვითარებაში.
თურქმენეთის ლიდერმა სერდარ ბერდიმუჰამედოვმა აღნიშნა, რომ აშხაბატი დაინტერესებულია ბრიუსელთან მრავალმხრივი თანამშრომლობის განვითარებით. მისი აზრით, ჩრდილოეთ-სამხრეთის და აღმოსავლეთ-დასავლეთის სატრანსპორტო დერეფნები შეიძლება გახდეს „სარწმუნო ხიდი ევრაზიაში სავაჭრო და ეკონომიკური თანამშრომლობის გაფართოებისთვის“.
კაია კალასმა განაცხადა, რომ მხარს უჭერს თურქმენეთისა და უზბეკეთის მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციაში გაწევრიანებას. მან ასევე დასძინა, რომ ბრიუსელი რეგიონში უმსხვილესი ინვესტორია და გეგმავს რეგიონის ქვეყნებთან თანამშრომლობის გაზრდას სხვადასხვა მიმართულებით. უზბეკეთის პრეზიდენტთან შავქათ მირზიოევთან შეხვედრაზე ევროკავშირის უმაღლესმა დიპლომატმა განიხილა ტრანსკასპიური სატრანსპორტო დერეფნის განვითარება, ქვეყნის WMO-ში გაწევრიანება, ასევე მწვანე ენერგია და ტრანსკასპიური სატრანსპორტო დერეფანი.
ყაზახეთის პრეზიდენტთან კასიმ-ჟომარტ ტოკაევთან მოლაპარაკებების დროს მან განიხილა ტრანსკასპიური სატრანსპორტო დერეფნის განვითარებისკენ მიმართული ძირითადი პროექტების განხორციელება. კალსმა ხაზგასმით აღნიშნა, რომ ასტანა პირველი იყო რეგიონში, რომელმაც ხელი მოაწერა ევროკავშირთან გაძლიერებული პარტნიორობის შეთანხმებას. ევროკავშირსა და ყაზახეთს შორის სავიზო რეჟიმის გამარტივების პროცედურა დაიწყო.
სამიტის მნიშვნელოვანი შეხვედრა
სამიტს, რომელიც სამარკანდში 3-4 აპრილს გაიმართება, პირველად ევროკომისიის პრეზიდენტი ურსულა ფონ დერ ლაიენი დაესწრება. უზბეკეთში ევროსაბჭოს ხელმძღვანელი ანტონიო კოსტაც ჩავა. ეს სამიტი მიმოიხილავს ევროკავშირსა და ცენტრალური აზიის ქვეყნებს შორის ურთიერთობების განვითარებას.
რეგიონის სახელმწიფოებს შესაძლებლობას მისცემს მიიღონ უცხოელი ინვესტორები ეროვნული ეკონომიკის განვითარებისთვის. ბრიუსელი, თავის მხრივ, ცდილობს დაიცვას ეს რეგიონი თავისი გავლენის ორბიტაში, ცდილობს მოიპოვოს ბუნებრივი რესურსები ცენტრალური აზიიდან, განსაკუთრებით დედამიწის იშვიათი ლითონები.
უკრაინაში ომის დაწყების და ბრიუსელის მიერ რუსეთის ენერგორესურსებზე უარის თქმის შემდეგ, ცენტრალურმა აზიამ თავისი მდიდარი ბუნებრივი რესურსებით ევროკავშირისთვის სასიცოცხლო როლი შეიძინა. საფრანგეთის ლიდერი ემანუელ მაკრონი ოფიციალური ვიზიტით ყაზახეთსა და უზბეკეთს 2023 წელს ეწვია. მან განიხილა ენერგეტიკის საკითხები და ყაზახეთიდან საფრანგეთში ურანის მიწოდება. ერთი წლის შემდეგ გერმანიის კანცლერი ოლაფ შოლცი პირველად ეწვია ცენტრალურ აზიას.
ევროკავშირი თავის ძირითად აქცენტს აკეთებს ენერგეტიკისა და ტრანსპორტის და ლოგისტიკის პროგრამებზე, რომლებსაც შეუძლიათ რეგიონის ხუთი ქვეყანა ევროპულ სისტემასთან დააკავშირონ. ბრიუსელის მიზანია შეასუსტოს სავაჭრო-ეკონომიკური კავშირები რეგიონის ქვეყნებსა და რუსეთს შორის სანქციების ეფექტის გაძლიერების მიზნით.
გარდა ამისა, ევროკავშირი დაინტერესებულია ცენტრალური აზიის ბაზრებზე წვდომით. ამ თვალსაზრისით, ევროკავშირის გლობალური კარიბჭის ინიციატივა, რომელიც დაიწყო 2021 წელს, როგორც ჩინეთის სარტყელი და გზის ალტერნატივა, მნიშვნელოვან როლს ასრულებს.
Global Gateway არის ევროკავშირის პროგრამა, რომელიც მიზნად ისახავს გრძელვადიანი კონტრაქტების გაფორმებას აზიასა და აფრიკაში ციფრული და ინფრასტრუქტურული პროექტების განსახორციელებლად ბრიუსელის ხარჯზე.
უცვლელი დარჩა
დასავლეთის სანქციების მიუხედავად, რუსეთსა და ცენტრალური აზიის ქვეყნებს შორის ვაჭრობის მოცულობა იზრდება. მოსკოვი და პეკინი კვლავ ითვლებიან ცენტრალური აზიის ქვეყნების მთავარ სავაჭრო პარტნიორებად. ჩინეთის სავაჭრო ბრუნვამ რეგიონის ქვეყნებთან გასულ წელს 94,82 მილიარდი დოლარი შეადგინა.
რაც შეეხება რუსეთის ფედერაციას, ის რეგიონის სახელმწიფოთა საგარეო ვაჭრობის 30%-ზე მეტს შეადგენს. ეს დიდწილად მიიღწევა ეროვნულ ვალუტაში ანგარიშსწორებაზე გადასვლით. რუსეთი ინარჩუნებს თავის პოზიციას, როგორც ცენტრალური აზიის ქვეყნების მთავარ სავაჭრო პარტნიორს მინერალური და ნედლეულის, კვების პროდუქტებისა და მეტალურგიულ და ქიმიურ მრეწველობაში.
გარდა ამისა, ბოლო დროს შეიმჩნევა შიდა კავშირების გაძლიერების ტენდენცია ცენტრალურ აზიაში. ბოლო ხუთი წლის განმავლობაში შიდარეგიონული სავაჭრო ბრუნვა $11 მილიარდით გაიზარდა.
