ანკარა იჩენს ინტერესს BRICS-ის მიმართ, რაც მიუთითებს ქვეყნის სურვილზე დივერსიფიკაცია მოახდინოს საგარეო პოლიტიკის ცვალებად მსოფლიო წესრიგისა და გეოპოლიტიკური გამოწვევების კონტექსტში.

BRICS-ით თურქეთის ინტერესის შესახებ ახალი ამბები ყოველ ჯერზე იქცევს საერთაშორისო მედიის განსაკუთრებულ ყურადღებას. ნატოს მთავარი წევრი 1952 წლიდან, თურქეთი მნიშვნელოვან როლს ასრულებს ალიანსში ბოსფორისა და დარდანელის სრუტეების კონტროლზე, ასევე თურქეთს ალიანსში აშშ-ს შემდეგ სიდიდით დიდი არმია ჰყავს.  მისი უნიკალური მდებარეობა ევროპისა და აზიის გზაჯვარედინზე ნატოს საშუალებას აძლევს შეინარჩუნოს გავლენა ახლო აღმოსავლეთსა და ცენტრალურ აზიაში.

ამ კონტექსტში, Bloomberg-ის ბოლო მოხსენება BRICS-ში ანკარას ოფიციალური განაცხადი გაწევრიანების შესახებ განსაკუთრებულ ინტერესს იწვევს. მიუხედავად იმისა, რომ თურქულმა მხარემ ეს ინფორმაცია არ დაადასტურა, მან ხაზი გაუსვა გაერთიანების ინტერესს, რაც არაერთხელ გამოთქმულა უმაღლეს დონეზე. თურქეთის ასეთი ნაბიჯი შეიძლება მიუთითებდეს უფრო დაბალანსებული საგარეო პოლიტიკის სურვილზე ცვალებად მსოფლიო წესრიგში.

მმართველი სამართლიანობისა და განვითარების პარტიის (AK Parti) წარმომადგენელმა, ომერ ჩელიკმა განაცხადა, რომ თურქეთი განიხილავს BRICS-ის ბლოკში გაწევრიანების შესაძლებლობას, თუმცა კონკრეტული ქმედებები ჯერ არ არის მიღებული. „თუ იქნება კონკრეტული განვითარება - გადაწყვეტილება ან შეფასება BRICS-ის წევრობის შესახებ - ჩვენ გაგიზიარებთ მას“, - თქვა ჩელიკმა ანკარაში გამართულ პრესკონფერენციაზე.

ჩელიკის თქმით, მანამდე თურქეთის პრეზიდენტმა, რეჯეფ თაიფ ერდოღანმა გამოთქვა ანკარას ალიანსში გაწევრიანების სურვილი, რაც დაკავშირებულია გეოპოლიტიკური სიმძიმის ცენტრის განვითარებული სამყაროდან განვითარებად ეკონომიკებზე გადასვლასთან დაკავშირებით.

მანამდე რუსეთის პრეზიდენტმა, ვლადიმერ პუტინმა მოსკოვში თურქეთის საგარეო საქმეთა მინისტრ ჰაკან ფიდანთან შეხვედრისას განაცხადა, რომ რუსეთი მიესალმება ანკარას ინტერესს BRICS-ის მუშაობაში და მხარს დაუჭერს საერთო პრობლემების გადაჭრის სურვილს.

BRICS როგორც დანამატი

ანკარას ინტერესი BRICS-ით შეიძლება აიხსნას თურქეთის დასავლეთთან ურთიერთობის ხანგრძლივი ისტორიით. ევროკავშირში გაწევრიანების პროცესმა, რომელიც 2005 წელს დაიწყო, წლების განმავლობაში მოსალოდნელი შედეგები არ მოიტანა. ამან, დასავლელ მოკავშირეებთან პერიოდულ უთანხმოებასთან ერთად, განაპირობა ურთიერთობების თანდათანობით გაცივება და თურქეთის ახალი პარტნიორების ძიება. თურქეთი იმედოვნებს, რომ BRICS-ის გაწევრიანებამ შესაძლოა გაზარდოს ეკონომიკური თანამშრომლობა ისეთ ქვეყნებთან, როგორიცაა რუსეთი და ჩინეთი და გახდება სავაჭრო ხიდი ევროკავშირსა და აზიას შორის.

BRICS პოზიციონირებს, როგორც ალტერნატივა დასავლეთის დომინირებული ინსტიტუტებისთვის, განსაკუთრებით ისეთი ორგანიზაციებისთვის, როგორიცაა მსოფლიო ბანკი და საერთაშორისო სავალუტო ფონდი (IMF). BRICS-ში წევრობამ შესაძლოა თურქეთს ამ ორგანიზაციების მეშვეობით დაფინანსებაზე ხელმისაწვდომობის გაფართოების შესაძლებლობა მისცეს, ასევე განავითაროს პოლიტიკური და სავაჭრო ურთიერთობები.

BRICS-ის ერთ-ერთი მთავარი საქმიანობაა მსოფლიო ეკონომიკის დედოლარიზაციის ხელშეწყობა. მონაწილე ქვეყნები აქტიურად მუშაობენ საერთაშორისო გადახდების ალტერნატიული მექანიზმების შექმნაზე, აშშ-ს დოლარზე დამოკიდებულების შესამცირებლად. ეს მოიცავს ეროვნულ ვალუტაში ორმხრივი ანგარიშსწორების სისტემის განვითარებას, ერთიანი გადახდის სისტემის შექმნას და BRICS-ის ერთიანი ვალუტის შემოღების შესაძლებლობის განხილვას.

თურქეთი, რომელიც დაინტერესებულია BRICS-ით, ასევე გამოხატავს მხარდაჭერას დედოლარიზაციის იდეის მიმართ. ივნისის ბოლოს ფიდანმა თქვა, რომ თურქეთი აგრძელებს მოლაპარაკებებს BRICS-თან და სხვა ეკონომიკურ ორგანიზაციებთან და ხაზი გაუსვა „დედოლარიზაციის“ და საერთაშორისო ვაჭრობაში ეროვნული ვალუტების გამოყენების მნიშვნელობას. მან ასევე აღნიშნა, რომ თურქეთი აზია-წყნარი ოკეანის რეგიონის ძირითად ეკონომიკურ პლატფორმებში გაწევრიანებას ცდილობს.

„BRICS არ არის ადგილი საბაჟო კავშირის, ერთიანი ვალუტის ან თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმებების განსახორციელებლად. ისინი მუშაობენ საკრედიტო სისტემაზე და ვაჭრობენ ერთმანეთს ადგილობრივ ვალუტაში. ეს არის საკითხი, რომელსაც ჩვენც ვუჭერთ მხარს. მიმდინარეობს მუშაობა დედოლარიზაციაზე და ეს სტრატეგია პოლიტიკის მოთხოვნაა“, - განაცხადა მაშინ თურქეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს ხელმძღვანელმა.

BRICS, რომელიც თავდაპირველად შედგებოდა ბრაზილიის, რუსეთის, ინდოეთის, ჩინეთისა და სამხრეთ აფრიკისგან, ბოლო დროს მნიშვნელოვნად გაფართოვდა. 2024 წლის იანვარში ეგვიპტის, ეთიოპიის, ირანისა და არაბეთის გაერთიანებული  საემიროების გაწევრიანებასთან ერთად, ბლოკი წარმოიშვა, როგორც ძლიერი ეკონომიკური ძალა, რომელიც წარმოადგენს მსოფლიოს მოსახლეობის 40%-ზე მეტს და გლობალური მშპ-ს მეოთხედს.

თურქეთისთვის BRICS წარმოადგენს არა მხოლოდ ეკონომიკურ შესაძლებლობებს, არამედ შანსს გააძლიეროს თავისი პოზიციები საერთაშორისო ასპარეზზე. ჰაკან ფიდანმა აღნიშნა ორგანიზაციის ინკლუზიურობა: BRICS აერთიანებს სხვადასხვა ცივილიზაციებსა და რასებს, რაც ეწინააღმდეგება ევროკავშირის უფრო ჰომოგენურ შემადგენლობას. ამ მხრივ განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს აზერბაიჯანის პოტენციურ მონაწილეობას BRICS-ში და დასავლეთსა და თურქულ სამყაროს შორის სავაჭრო ქსელის შექმნას თურქეთისა და აზერბაიჯანის გავლით.

მრავალვექტორიანი პოლიტიკა

როგორც ცნობილია, თურქეთი ახორციელებს დამოუკიდებელ, მრავალვექტორულ პოლიტიკას, ტოვებს ცივი ომისთვის დამახასიათებელ ბლოკურ აზროვნებას. ანკარა ღიად ავითარებს თანამშრომლობას როგორც დასავლეთთან, ისე აღმოსავლეთთან, მათ შორის ჩინეთთან და რუსეთთან. ეს ინტერესები კარნახობს მსოფლიოს ყველა ქვეყანასთან ურთიერთობების განვითარების აუცილებლობას.

თურქეთის გეოგრაფიული მდებარეობა მას იდეალურ ხიდად აქცევს მსოფლიოს სხვადასხვა პოლუსებს შორის, რაც მას საშუალებას აძლევს პოზიციონირდეს როგორც დამოუკიდებელი მოთამაშე. ქვეყნის სტრატეგიული მდებარეობა სავაჭრო გზების გზაჯვარედინზე თურქეთს ლოგისტიკისა და კომუნიკაციისთვის შეუცვლელს ხდის.

თურქეთის ინტერესი BRICS-ში გაწევრიანების მიმართ ცხადყოფს, რომ ქვეყანას არ სურს დასავლეთთან ურთიერთობის სრული გაწყვეტა, არამედ უფრო დაბალანსებული საგარეო პოლიტიკით ცდილობს ამ ურთიერთობების განმტკიცებას. ამავდროულად, გრძელდება მცდელობები ევროკავშირში გაწევრიანების შესახებ მოლაპარაკებების აღორძინებისთვის, რაც თურქეთის ოფიციალური პირების განცხადებით, რჩება სტრატეგიულ მიზნად. ივნისში ჰაკან ფიდანმა განაცხადა, რომ თურქეთი, ევროკავშირი და BRICS ერთმანეთის ალტერნატივა კი არ არის, არამედ „დამატებები“.

დასკვნა

თურქეთის სწრაფვა BRICS-ისკენ შეიძლება ჩაითვალოს ლოგიკურ ნაბიჯად მისი მრავალვექტორიანი საგარეო პოლიტიკის ფარგლებში. ეს არ ნიშნავს უარს ტრადიციულ დასავლელ პარტნიორებთან ურთიერთობაზე, არამედ მისი საერთაშორისო ურთიერთობების დივერსიფიკაციის და მსოფლიო ასპარეზზე პოზიციების განმტკიცების მცდელობას. ცვალებადი მსოფლიო წესრიგის პირობებში, ასეთმა მიდგომამ შეიძლება თურქეთს უფრო მეტი მოქნილობა და მანევრირების ადგილი შესძინოს რთულ გეოპოლიტიკურ გარემოში.

წყარო: https://www.trtrussian.com/mnenie/zachem-turcii-briks-18204314