„იყო დრო, როცა „უღმერთო“ საბჭოთა მეცნიერებს იმედი ჰქონდათ რაღაც ზეადამიანური არსება შეექმნათ და ამ მიზნით სახიფათო და მცდარ ექსპერიმენტულ კვლევებს ატარებდნენ, მაგრამ შემდეგ მიხვდნენ, რომ მიზანს ვერ მიაღწევდნენ და კვლევები შეწყვიტეს. ერთ-ერთი ასეთი მეცნიერი იყო პროფესორი ილია ივანოვი, რომლის იდეები 90 წლის შემდეგ ისევ გაცოცხლდა, - ნათქვამია ამერიკული გამოცემის „ბიგ სინქის“ (Big Think - ფართო აზროვნება“) მიერ გამოქვეყნებულ სტატიაში სათაურით „ექსტრემალური ექსპერიმენტი: როგორ ცდილობდა საბჭოთა ექიმი სუპერგმირის შექმნას ადამიანისა და მაიმუნისაგან“ (ავტორ - ჯონი თომსონი).

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

თუ გაქვთ ნანახი ისეთი ფანტასტიკური და საშინელებათა ფილმები, რომლებშიც ადამიანისა და ცხოველების ჰიბრიდები „მონაწილეობენ“, ბევრს, ალბათ, მართლაც შიშისაგან აკანკალებთ. თვით აზრი ადამიანისა და ცხოველის შეჯვარების თაობაზე ნორმალურ ადამიანს შიშს ჰგვრის. ვიცით, რომ უძველეს ბერძნულ და ინდუისტურ გადმოცემებში და მითებში, რომლებმაც ჩვენამდე მოაღწია, მრავალი მსგავსი „ქიმერაა“ აღწერილი, ანუ „ადამიანები ცხოველების სახით“: მინოტავრები, ქალთევზები, ჰერპები, ვენდიგოები და ა.შ. ინდუისტური და ძველეგვიპტური პანთეონები სავსეა ქიმერული ღვთაებებით. ხომ მოგისმენიათ საშინელი ისტორიები, რომლებსაც ზოგიერთები ღამით, კოცონის წინ მჯდარნი ჰყვებიან? ზოგჯერ შეიზლება გაიცინო კიდეც, რომ ეს ყველაფერი დაუჯერებელია და სინამდვილეში მსგავსი რამ არაფერი არ მომხდარა.

და რას იტყოდით, რომ ფაქტებზე დაყრდნობით დავამტკიცოთ - მსგავსი ქიმერების შექმნის მცდელობა გამოგონილი არ არის. იქნებ მართლაც შეიძლება ურჩხულის გაჩენა? სწორედ ამის გაკეთებას ცდილობდა საბჭოთა მეცნიერი ილია ივანოვი.

ვისაუბროთ ჰიბრიდებზე

ცხოველთა სამყაროში ბუნებრივი ჰიბრიდები ცოტა არ არის და ადამიანები მათ ნორმალურად უყურებენ. მაგალითად, არსებობს ვეფხვისა და ლომის ნაჯვარი - „ლიგრი“. ბიზონისა და ხარის ჰიბრიდი - „ბიფალო“. აქლემისა და ლამას შეჯვარების ნაყოფი - „კამა“. ბევრს უნახავს ჯორი - ფაშატი ცხენისა და მამალი ვირის ნაჯვარი შინაური ცხოველი. ჯორები ათასწლეულების განმავლობაში გამოიყენება სოფლის მეურნეობაში, როგორც გამწევი და ტვირთის მატარებელი ცხოველი. ამდაგვარი მრავალრიცხოვანი ფაქტების გათვალისწინებით, როცა მეოცე საუკუნის დასაწყისში ნატურალისტებმა წამოაყენეს იდეა ადამიანისა და მაიმუნის - შიმპანზეს ჰიბრიდის შექმნის წინადადება, მათ გაუკვირდათ, თუ როგორი მძაფრი წინააღმდეგობა მოჰყვა აღნიშნულ იდეას საზოგადოების მხრიდან. ბევრმა იმდროინდელმა მთავრობამ აკრძალა ყოველგვარი გამოკვლევები ამ სფეროში.

მაგრამ „უღმერთო“ საბჭოთა კავშირში ამ საკითხის მიმართ მეცნიერები არავითარ მორალურ-ზნეობრივ შინაგან წინააღმდეგობას და სინდისის ქენჯნას არ გრძნობდნენ. მართალია, დღეს უკვე უარყოფილია ის აზრი, რომ 1920-იან წლებში იოსებ სტალინი გატაცებული იყო წითელი არმია არაადამიანური ძალის მქონე მეომრებით - ნახევრად ადამიანებით და ნახევრად მაიმუნებით - შეევსო. იმასაც ჰყვებოდნენ, რომ ბელადს თითქოსდა სურდა მისი ნახევრად ადამიან-მაიმუნების არმია - ისე როგორც ფილმ „მაიმუნების პლანეტაშია“ - წითელარმიელის ფორმაში გამოწყობილი, ევროპისკენ გაეშვა „მსოფლიო რევოლუციის“ მოსახდენად. მაგრამ ვიმეორებთ, სინამდვილეში იგი ამის შესახებ არ ფიქრობდა, ამის დამადასტურებელი დოკუმენტები არ არსებობს. დღეს ჩვენ ამ საკითხზე მხოლოდ ცალკეულ ინფორმაციებს ვფლობთ - იმ მკვლევარების წყალობით, რომლებიც რუსეთის არქივებში მუშაობდნენ: იოსებ სტალინის მმართველობის პერიოდში მართლაც ტარდებოდა პირველი ექსპერიმენტები ადამიანისა და მაიმუნის ჰიბრიდის შექმნის მიზნით.

მეცნიერი რელიგიის წინააღმდეგ

საბჭოთა კავშირის არსებობის პირველ ათწლეულებში, იმ ქაოსურ ეპოქაში, როცა ფული არასაკმარისი იყო, მეცნიერ-მკვლევარებს ხშირად ეჭვის თვალით უყურებდნენ. მათ საზღვარგარეთ წასვლის ნებას იშვიათად აძლევდნენ. ამიტომაც უცხოეთში სამუშაოდ გაშვება და რომელიმე სამეცნიერო კვლევის დაფინანსების მიღება ძალზე პრობლემატური იყო.

და ამ დროს სცენაზე გამოდის ილია ივანოვი. იგი გარკვეულ პერიოდში ბიოლოგიას პარიზში ეუფლებოდა. მისმა გამოკვლევებმა ხელოვნური განაყოფიერების დარგში საბჭოთა სოფლის მეურნეობას დიდი სარგებლობა მოუტანა. სწორედ მან გამოიყვანა დიდ დატვირთვის ამტანი ცხენების სახეობა, მაგრამ ეს შედარებით გვიან ხდება.

1910 წლიდან ილია ივანოვი ადამიანისა და მაიმუნის ჰიბრიდის იდეამ შეპყრო. მისი მტკიცებით, ჰიბრიდი უფრო ძლიერი არსება იქნება, უფრო ჭკვიანი და სნეულების მიმართ ამტანი, ვიდრე ცალკე აღებული ადამიანი და ან მაიმუნი. სწორედ ილია ივანოვმა წამოაყენა პირველად იდეა, რომ ჰიბრიდისაგან სრულყოფილი და უძლიერესი მეომარი შეიძლება გამოეყვანათ. ცხადია, ამას რომ ამბობდა, ივანოვი ცბიერობდა - მისთვის ცნობილი იყო, რომ შეჯვარების სფეროში კვლევების ჩასატარებლად აუცილებელ ფინანსებს არავინ გამოუყოფდა, ამიტომ თავის მიზნებს სამხედრო ელფერი და „გმირულ-რომანტიკული“ შარავანდედი შეუქმნა.

როგორც ცნობილია, ვლადიმერ ლენინი, ლევ ტროცკი და მათ მიერ სექმნილი საბჭოთა მთავრობა არამარტო მთლიანად კომუნისტური იყო, არამედ მკვეთრად „უღმერთო“ და ანტირელიგიური. მათთვის ყოველივე ქრისტიანული საძულველი იყო. და ამ სიტუაციაში ილია ივანოვი აცხადებს, რომ მისი კვლევები არის ათეისტური ჰუმანიზმის გამარჯვება ეკლესიაზე. მისი თქმით, ადამიანისა და ცხოველის ჰიბრიდის შექმნა დააჩქარებს საბჭოთა ეკონომიკის განვითარებას, ისეთ ბედნიერ ცხოვრებას, სადაც სამოთხეც კი არაფერს ნიშნავს. მოსკოვში ეს იდეა მოეწონათ. საბოლოო ჯამში, ილია ივანოვმა ჯიბეში ათეულ ათასობით დოლარი ჩაიდო და კრემლის ნებართვით, ჯგუფთან ერთად, საზღვარგარეთ, შორეულ ტროპიკულ აფრიკაში გაემგზავრა.

როგორ შევქმნათ „ჰუმანზე“?

ილია ივანოვის გეგმა მარტივი იყო: ჩასულიყო საფრანგეთის გვინეაში, რამდენიმე შიმპანზე - ადამიანთან ყველაზე ახლოს მდგომი მაიმუნის სახეობა - დაეჭირა, ადგილობრივი ქალებისათვის ფული გადაეხადა, რომ ისინი ექსპერიმენტზე დათანხმებულიყვნენ. მაგრამ მოულოდნელად დიდი პრობლემა გაჩნდა: ივანოვმა არ გაითვალისწინა იმ დროს არსებული დასავლეთაფრიკული ფოლკლორული ისტორიები, რომელთა მიხედვით, მაიმუნები ქალებს იჭერდნენ, ტყეში მიჰყავდათ და მათზე ძალადობდნენ. ადგილობრივ ტომებში ამგვარ ქალებს „განდევნილებს“ უწოდებდნენ, ამიტომაციქ, სადაც ადამიანის სიკვდილ-სიცოცხლის საკითხებს ტომი წყვეტს, არცერთი ქალი არ დათანხმდებოდა მაიმუნთან [სქესობრივ] ურთიერთობას, თუნდაც დიდი ფულის შეთავაზებით.

ბევრი იფიქრა თუ ცოტა, ილია ივანოვმა ახალი გეგმა შეიმუშავა: ეთხოვა თავისი გუნდის მამაკაცებისათვის (ანონიმურობის დაცვისა და შესაბამისი სამედიცინო მონაცემების გათვალისწინებით), რომ ისინი სპერმის დონორები ყოფილიყვნენ, შემდეგ კი მოხდებოდა დედალი შიმპანზეების განაყოფიერება - რასაკვირველია, თუ მათ დაიჭერდნენ. პრობლემა ის იყო, რომ საერთოდ შიმპანზეს პოვნა ძალიან ძნელია და უფრო რთულია ვოლიერში მათი დამწყვდევა. ასე იყო თუ ისე, საბჭოთა მეცნიერმა მაინც მოახერხა დაახლოებით 30 მაიმუნის - შიმპანზეს დაჭერა და ექსპერიმენტის - ხელოვნური განაყოფიერების განხორციელებას შეუდგა - „ჰუმანზის“ - ჰუმანოიდ-შიმპანზის გამოყვანის მიზნით.

რამდენიმე თვე ისე გავიდა, რომ არცერთი დედალი შიმპანზე არ დაორსულებულა. ივანოვი სასოწარკვეთილი იყო - ერთი, რომ მისი იდეა კრახს განიცდიდა და მეორე, უფრო უარესი - როგორ უნდა გაემართლებინა იმდროისათვის დიდი ფულის დახარჯვა? მას ხომ წინ პატიმრობა ელოდებოდა. ამიტომ მან ტაქტიკა შეცვალა: შეეცადა გინეკოლოგიური შემოწმების დროს ქალები მათი ნების წინააღმდეგ განეყოფიერებინა შიმპანზეების სპერმით. ადგილობრივი ტომების საბედნიეროდ, საფრანგეთის კოლონიურმა ხელისუფლებამ საბჭოელი მეცნიერის განზრახვები გაიგო და ილია ივანოვს გვინეადან სამშობლოში გამგზავრება მოსთხოვა.

საბჭოთა კავშირში დაბრუნება

ილია ივანოვს არ შეშინებია და მუშაობა გააგრძელა. სანამ გვინეადან წავიდოდა, მან რუსეთში გაგზავნა 20 შიმპანზე, თუმცა გემით მგზავრობა მხოლოდ ოთხმა გადაიტანა. რუსეთში არავითარი შანსები არ იყო იმისა, რომ ფულის გადახდითაც კი, ქალები მაიმუნის სპერმით განაყოფიერებაზე დათანხმებულიყვნენ (თანაც მეცნიერს ფული ბევრი არ ჰქონდა). ამიტომ ილია ივანოვმა ქალებს მოუწოდა საკუთარი სხეული საბჭოთა მეცნიერებისათვის „მსხვერპლად შეეწირათ“. მას მხოლოდ ერთი ქალი გამოეხმაურა. აი, რას წერს იგი (არქივიდან ცნობილია მისი სახელი ლიტერით „გ“): „პატივცემულო პროფესორო! იმდენად, რამდენადაც ჩემი პირადი ცხოვრება უკვე დამენგრა, მე ვერ ვხედავდი აზრს იმაში, რომ სიცოცხლე გამეგრძელებინა... მაგრამ თქვენმა მოწოდებამ გაბედულება შემმატა და ამიტომ მოგმართავთ: გთხოვთ თანხმობას, რომ მონაწილეობა მივიღო ექსპერიმენტში“.

იმ დროინდელი ბოლშევიკური პრინციპების მიუხედავადაც კი ჩანდა, რომ „გ“ ფსიქიურად ჯანმრთელი არ იყო. ალბათ, ამიტომაც ექსპერიმენტმა ნაყოფი არ გამოიღო. ილია ივანოვი უკვე საშიშ ადამიანად იქცა, რადგან მისი ექსპერიმენტები ქიმერული არსებების შექმნის მიზნით უცხოეთშიც და სსრ კავშირშიც მწვავე კრიტიკასა და დაცინვის ობიექტად იქცა. შედეგმაც არ დააყოვნა: 1930 წელს საბჭოთა სამეცნიერო საზოგადოებაში მტრების გამოვლენის მიზნით ჩატარებული წმენდის თანახმად, იგი დააპატიმრეს და ყაზახეთში გადაასახლეს, სადაც ორი წლის შემდეგ გარდაიცვალა.

მაგრამ ვერ ვიტყვით იმას, რომ ილია ივანოვის სიკვდილით ეს ისტორია დამთავრდა. „ჰუმანზის“ ჰიბრიდების შექმნის მიზნით მუშაობა გრძელდება.

რა იქნება ხვალ?

2019 წელს ამერიკელი, ჩინელი და ესპანელი მეცნიერების ჯგუფმა, თანამედროვე ტექნოლოგიების გამოყენებით, მოახერხა და ადამიანისა და მაიმუნის ჰიბრიდული ემბრიონი შექმნა. არსება სიცოცხლისუნარიანი აღმოჩნდა, მაგრამ ის გაანადგურეს. ჩვენს დროში მსგავსი ქიმერების კვლევა დაცვის ღონისძიებებით ხორციელდება: არ შეიძლება დაშვებული იქნას, რომ ასეთი ჰიბრიდები ზრდასრულ სტადიაში გადავიდნენ.

დღეისათვის ადამიანის ცხოველთან ჰიბრიდიზაციის თემა მკაცრი აკრძალვის ქვეშ რჩება - ისევე, როგორც ეს მეოცე საუკუნეში იყო, მხოლოდ იმ განსხვავებით, რომ ჩვენს დროში მეცნიერება უკვე ისეთ ტექნოლოგიურ დონეს აღწევს, რომ „ჰუმანზეს“ ჰიბრიდის შექმნა შესაძლებელი ხდება. და, სავარაუდოდ, ჯერ-ჯერობით მხოლოდ მორალური თუ ზნეობრივი პრინციპი აჩერებს ამ იდეის ცხოვრებაში რეალიზებას.