„ქართული ოცნება“ საკონსტიტუციო უმრავლესობის მოპოვებისთვის იბრძვის, „ნაციონალური მოძრაობა“ - მეტი მანდატისთვის. მმართველ ძალაში მიიჩნევენ, 30 ოქტომბერს, მეორე ტურებში, ხელისუფლების გამარჯვება იმისათვის არის საჭირო, რომ ნაციონალებისთვის მანდატების დამატება არასტაბილური ვითარებისკენ გადადგმული ნაბიჯი იქნება.

მიმდინარე პოლიტიკური პროცესების შეფასების მიზნით, for.ge პარლამენტის ადამიანის უფლებათა დაცვის კომიტეტის თავმჯდომარეს, ეკა ბესელიას ესაუბრა:

„ქართული ოცნების“ ლიდერები მიიჩნევენ, რომ მეორე ტურში, „ნაციონალური მოძრაობის“ დამარცხება ღირსების ტესტი იქნება. თქვენი პროგნოზი როგორია, მმართველი გუნდი მანდატების მოპოვებას შეძლებს?

- საქართველოში მეორე ტური მხოლოდ იმიტომ დაინიშნა, რომ თავის დროზე, თამამი გადაწყვეტილება მივიღეთ და 50 პროცენტიანი ბარიერი შემოვიღეთ. ამ გადაწყვეტილების მიღებას სხვა არაფერი გვაიძულებდა თუ არა ის პოლიტიკური გაბედულობა, რომელსაც ხელისუფლებაში მყოფი პოლიტიკური ძალა იშვიათად იჩენს. მაშინ ვთქვით, რომ ქვეყნის დემოკრატიისთვის და შორს მიმავალი, ჯანსაღი პოლიტიკური პროცესისთვის 50 პროცენტიანი ბარიერის შემოღება უკეთესი იქნებოდა, რაც პოლიტიკოსს უფრო მაღალ ლეგიტიმაციას აძლევს, ვიდრე ის, რაც აქამდე იყო. ეს გადაწყვეტილება რომ არ მიგვეღო, მეორე ტურები არ იქნებოდა.

როცა ამ გადაწყვეტილებას ვიღებდით, ვიცოდით, რომ ბევრი მეორე ტური იქნებოდა, მაგრამ ეს დემოკრატიისთვის ხარკია. 30 ოქტომბრის არჩევნებზე ერთმანეთს „ქართული ოცნება“ და „ნაციონალური მოძრაობა“ დაუპირისპირდებიან, რაც ნათელს იმას ხდის, არჩევანი სად არის და ამომრჩეველმა არჩევანი ვის სასაგებლოდ უნდა გააკეთოს. როცა არჩევანი სინათლესა და სიბნელეს შორის კეთდება, სინათლე სად არის, ამას ხედავ. ის ვინც ამბობს, რომ მხარს „ქართულ ოცნებას“ ნუ დაუჭერთ და ხმა კონკურენტ პარტიას მიეცითო, ის შენიღბულად, ფარულად თუ ქვეტექსტით ამბობს, რომ ხმა „ნაციონალურ მოძრაობას“ მიეცითო.

თქვენ ფიქრობთ, რომ 30 ოქტომბერს, ამომრჩეველმა არჩევანი სინათლესა და სიბნელეს შორის უნდა გააკეთოს, მაგრამ 8 ოქტომბრის არჩევნების შედეგად, „ნაციონალურმა მოძრაობამ“ 27 მანდატი მოიპოვა. ერთი მხრივ, თქვენი პროგნოზები არ გამართლდა, მაგრამ მეორე მხრივ, გარკვეული დასკვნები მოსახლეობას არ გაუკეთებია...

- შესაძლებელია, „ნაციონალური მოძრაობის“ შედეგი ბევრს გაუკვირდა. ეს იმ ადამიანებისთვის არასასიამოვნო მოულოდნელობა იყო, ვინც სააკაშვილის რეჟიმს ებრძოდა. თუ თვითმართველობის არჩევნების შედეგებს გავითვალისწინებთ, ვნახავთ, რომ მათ იგივე შედეგი აქვთ. ეს მოცემულობა ჩანდა და ალბათ, ამ პარტიის მხარდამჭერების სიმყარეს „რუსთავი 2“ ძალიან დაეხმარა. მათი აგიტაცია მიმართული „ქართული ოცნების“ მიმართ ჯოჯოხეთის მოწყობისთვის იყო. ამას გარდა, ალბათ, სხვა მიზეზებიცაა. ესაა პარტია, რომლის წევრებიც ერთმანეთთან ღრმა ფესვებით არიან დაკავშირებულნი. ეს ის ხალხია, ვინც სისტემას არა მხოლოდ ცენტრალურ დონეზე მართავდა, არამედ ადგილობრივ დონეზე. ეს ადამიანები ერთმანეთს ეჭიდებიან. ბევრმა პარტია დატოვა, ხოლო დარჩენილი ადამიანები ერთმანეთთან არაჯანსაღად არიან დაკავშირებული. ყოველ შემთხვევაში, მათი ერთად ყოფნის მოტივაცია ჯანსაღი არ მგონია.

მოსახლეობამ არჩევანი გააკეთა და ვინც მათ მხარი დაუჭირა, ალბათ, ისინი გარკვეულ პოლიტიკურ პასუხისმგებლობას იმაზეც იღებენ, რომ ამ ძალის წარმომადგენლებს პოლიტიკურ პროცესებში მომავალშიც ვნახავთ.

არასამთავრობო სექტორი ამომრჩეველს მოუწოდებს, ხმა ოპოზიციური პარტიების სასარგებლოდ - საკონსტიტუციო უმრავლესობის წინააღმდეგ მისცენ. რისთვის გჭირდებათ, საკონსტიტუციო უმრავლესობა?

- მომავალ პარლამენტში სამი პოლიტიკური ძალა იქნება, სადაც ყველაზე მეტი მანდატი „ქართულ ოცნებას“ აქვს, შემდეგ „ნაციონალურ მოძრაობას“. მეორე ტურებში მეტი მანდატი „ნაციონალურმა მოძრაობამ“ რომ აიღოს, პარლამენტში რა მოცემულობა გვექნება? - უმძიმესი. მეორე ტურებში გამარჯვება იმისათვის არის საჭირო, რომ ნაციონალებისთვის მანდატების დამატება არასტაბილური ვითარებისკენ გადადგმული ნაბიჯი იქნება. ძალიან სახიფათოა მოწოდებები კეთდება, რომ ხმა ძალადობრივი სისტემის შემქმნელებს მისცენ. ეს იმას ნიშნავს, რომ ძალადობრივი რეჟიმი დავაბრუნოთ. ვინც ამ განცხადებას აკეთებს, მას მორალური პასუხისმგებლობის აღებაც მოუწევს. მათ შორის გასული წლების სიმძიმეებზე. როცა ამ გადმოსახედიდან ამბობ, რომ მხარი „ნაციონალურ მოძრაობას“ დავუჭიროთო, მისი ქმედებების თანამონაწილე ხარ. მეორე ტურში გამარჯვება პრინციპული იმიტომ არის, რომ პარლამენტში დღეს სხვა მოცემულობაა. „ნაციონალურ მოძრაობასთან“ ჭიდილი ქვეყნისთვის არაფრის მომტანი რომ არ არის, ეს მოსახლეობამ ოთხი წლის მანძილზე ნახა. ეს პარლამენტი რა იყო? - ორ ძალას შორის მუდმივად ჭიდილი მიმდინარეობდა, რაც ძალიან რთული სანახავი იყო და ამას პროცესებისთვის მხოლოდ ცუდი შედეგი მოჰქონდა. მზად ვართ, რომ საკონსტიტუციო უმრავლესობაზე პასუხიმგებლობა ავიღოთ.

თუმცა, თქვენი ოპონენტები მიიჩნევენ, რომ საკონსტიტუციო უმრავლესობის მოპოვება საფრთხებს შეიცავს...

- სახიფათო საკონსტიტუციო უმრავლესობა კი არ არის, არამედ ის, საკონსტიტუციო უმრავლესობა ვის ხელში ხვდება.

აპელირება წარსულის გამოცდილებაზე ხდება და მაგალითად „ნაციონალური მოძრაობის“ მმართველობა მოჰყავთ, როცა კონსტიტუციას სურვილისამებრ ცვლიდნენ...

- „ნაციონალური მოძრაობა“ საკონსტიტუციო უმრავლესობას იმისთვის იყენებდა, რა კონსტიტუციაც დღეს გვაქვს. ოპონენტებს უნდა აშინებდეთ არა ის, რომ კონსტიტუცია უნდა შეიცვალოს, არამედ ის, რომ ისეთი კონსტიტუცია არ დარჩეს, რომელიც სააკაშვილმა თავის თავს მოარგო. საკონსტიტუციო ცვლილებებს ერთ დღეში იღებდნენ. პარლამენტის შენობის წინ ოცი ადამიანი საცოდავად ვიდექით, რომლებიც 2011 წელს, კონსტიტუციაში ამ ვერაგული ცვლილებების შეტანას ვაპროტესტებდით. მაშინ, საზოგადოება ამას წინ არ აღუდგა. მაშინ, არასამთავრობო ორგანიზაციების აქტიურობა არ მახსოვს, რომელსაც აქციების მოწყობა და რუსთაველის გამზირზე მოსვლა შეეძლო.

შეგიძლიათ, დააკონკრეტოთ, საკონსტიტუციო უმრავლესობა რისთვის გჭირდებათ?

- საკონსტიტუციო ცვლილებები რომ გვჭირდება, მგონი, ეს სადავო საკითხი არ არის, რადგან სააკაშვილმა კონსტიტუცია თავის ნებაზე შეცვალა. კონსტიტუცია ვერ შევცვალეთ და ხელი რაში შეგვეშალა? - სახელმწიფო საკონსტიტუციო კომისიამ ვერ იმუშავა. დავით უსუფაშვილი ამბობს, რომ მან ყველაფერი გააკეთა, მაგრამ არაფერი არ გამოვიდა. რეალურად, მუშაობა კრახით დასრულდა და ამ პროცესში მისი როგორც თავმჯდომარის პასუხისმგებლობა არის.

სხდომებს ჯგუფების წევრები აცდენდნენ და დავით უსუფაშვილის პასუხისმგებლობა რაში გამოიხატება?

- მან კომისიის მუშაობის ეფექტურად წარმართვა ვერ შეძლო თუნდაც იმ საკითხებზე მაინც, რომლებიც შეთანხმებული იყო და ასეთი საკითხები იყო, რომელზედაც აქტიურად ვიმუშავეთ. ადამიანის უფლებების თვალსაზრისით, რამდენიმე კონსესუსს მივაღწიეთ და შეჯერება თუნდაც ამ საკითხებზე შეიძლებოდა. რეალურად, კომისია არაეფექტურად მუშაობდა და ამაში უსუფაშვილის წილი პასუხისმგებლობა არის. ის, რომ მას რამდენიმე პროექტი მომზადებული ჰქონდა, ეს პასუხი არ არის. კომისია მან ჩამოაყალიბა და კომისია ისე უნდა ჩამოაყალიბო, რომ კონსესუსის მიღწევა შესაძლებელი გახდეს. ცვლილებების განხორციელება აუცილებელი იყო და ამას თავის დროზე კომისიის შექმნა მოწმობს, თუმცა შედეგი ვერ მივიღეთ.

კომისიის მუშაობის გამო, დავით უსუფაშვილს ბიძინა ივანიშვილმაც უსაყვედურა, რომელსაც სპიკერმა განუმარტა, რომ კომისიაში როგორც კვორუმის, ასევე მუშაობის პრობლემა იყო. მათ შორის „ქართული ოცნების“ მხრიდან. მისი ცნობით, ის თქვენი ისეთ მასალებს გიგზავნიდათ, რომელსაც მხოლოდ წერტილ-მძიმის დასმა სჭირდებოდა, მაგრამ მანანა კობახიძის გარდა, მუშაობით თავს სხვა არ იჩენდა...

- მგონია, რომ სხვისთვის გადაბრალება ადვილია. უსუფაშვილის პასუხი ვნახე, მაგრამ საქმეში ჩახედული ადამიანისთვის მისი არგუმენტები მყარი არ იყო და ამას გულწრფელად გეუბნებით. დათოსთან მრავალწლიანი ურთიერთობა მაკავშირებს, მაგრამ ობიექტურობა იმის თქმას მოითხოვს, რომ აქ მისი პასუხისმგებლობის საკითხიცაა. ივანიშვილის სამდურავი აბსოლუტურად სამართლიანი იყო. სხდომები რეგულარულად არ ტარდებოდა და როგორც კვოტები, ასევე კომისიის თავმჯდომარეები მან გადაანაწილა. კომისიის თავმჯდომარედ ნაციონალები რომ დანიშნა, ეს ვისი პასუხისმგებლობაა? მათ ინტერესებში ცვლილებების განხორციელება არ იყო. უკაცრავად, მაგრამ ამ პროცესს უსუფაშვილი ხელმძღვანელობდა და რაღაცეების „ოცნებისთვის“ გადაბრალება სამართლიანი არ არის. რაზეც შეთანხმებას ვაღწევდით, ის გვერდზე გადაგვედო და რაზეც ვერ ვთანხმდებით, ის გვეთქვა. სხდომები არ ტარდებოდა და პროცესი ქაოტურად მიმდინარეობდა.

უსუფაშვილის პასუხისმგებლობა რაში გამოიხატება - მან ორგანიზებულობა არ მოახდინა, თუ მას ცვლილებების განხორციელებისთვის პოლიტიკური ნება არ ჰქონდა?

- არ ვიცი, მან ორგანიზებულობა რატომ ვერ მოახერხა, მაგრამ მისი პასუხისმგებლობა ჩანს, რადგან ჯგუფების და კვოტების გადანაწილება კომისიის თავმჯდომარის პასუხისმგებლობაა. რაც კი რაიმე საქმე დამიწყია, ის პროცესი ბოლომდე მიმიყვანია. ასე რომ, რადგან ეს პროცესი დაიწყო, ახლა რაიმე სხვას არ უნდა გადააბრალოს. რომ მოენდომებინა, დარწმუნებული ვარ, ყველაფერს შეძლებდა.

წარმოდგენა გაქვთ, საქართველოში როგორი საკონსტიტუციო მოდელი იმუშავებს?

- სუპერ შერეული მოდელი გვაქვს, რაც რაღაც მიქსია და საბოლოო ჯამში, ისეთ შედეგს იღებს, რომ სხვა ტანს სხვა თავი დაადგა. კონსტიტუციას გასწორება სჭირდება და ეს ხელისუფლების შტოებს შორის ბალანსის დაცვით უნდა მოხდეს. შინაარსობრივად ცვლილებების განხორციელება როგორ უნდა მოხდეს, ამაზე მას შემდეგ უნდა ვისაუბროთ, რაც არჩევნები დასრულდება, პარლამენტი შეიკრიბება და კომისია ჩამოყალიბდება. არ შეიძლება, დღეს იმაზე ვსაუბრობდეთ, რომ პრეზიდენტის არჩევის წესს შევცვლით ან ვინმეს უფლებამოსილებას. საჭიროა, კომისია შეიქმნას და ის კომპეტენტური ადამიანები მოვიწვიოთ, რომლებსაც შესაბამისი გამოცდილება აქვთ. უნდა ვისაუბროთ იმაზე, ორი შტოს ურთიერთობა ისე როგორ დავაბალანსოთ, რომ ქაოტური ვითარება არ იყოს. ბევრი ქვეყნის მოდელი არსებობს, რომელსაც შეიძლება დავეყრდნოთ და საქართველოს გამოცდილებაც ვნახოთ.

ნებისმიერი ხელისუფლებისთვის საკონსტიტუციო უმრავლესობა დიდი ფუფუნებაა. „ქართულ ოცნებას“ იმის ძალა შესწევს, რომ პოლიტიკურ ცდუნებას გაუძლოს და ბერკეტები მის სასიკეთოდ არ გამოიყენოს?

- კარგი და მთავარი კითხვაა. საკონსტიტუციო უმრავლესობის მატარებელი პოლიტიკური ძალა უფრო ძლიერ და მაკონტროლებელ გარე თვალს ყოველთვის საჭიროებს. წარსულის გამო, ამისთვის „ნაციონალური მოძრაობა“ რომ ვერ გამოდგება, ეს უდავოა, რადგან მათ მორალური უფლება არ აქვთ. მაკონტროლებელი ფუნქცია სამოქალაქო სექტორს უნდა ჰქონდეს, რომელიც ძლიერი ფაქტორია. „ნაციონალური მოძრაობა“ რატომ დაინგრა? - იმიტომ, რომ მას საკუთარი კონტროლის მექანიზმები არ ჰქონდა და ყურადღებას არც გარე კონტროლს არ აქცევდა, მას არავის ხმა არ ესმოდა. მათ ჩვენი ხმა არ ესმოდათ, ჩვენ გვიჭერდნენ და ჩვენს მიმართ რეპრესიები იყო. პარლამენტი ისეთი გახსნილი არასოდეს არ ყოფილა, როგორც ბოლო ოთხი წლის მანძილზე. არასამთავრობო სექტორი, რომელიც ხელისუფლებას გვაკრიტიკებს, ამბობს, რომ ადამიანის უფლებათა დაცვის კომიტეტი ყველაზე გახსნილია და მან პარლამენტში მაკონტროლებელი ფუნქცია დანერგა. თუ იმას დავაკვირდებით, რა ტენდენციით მივდივართ, ნახავთ, რომ ჩვენთვის მნიშვნელოვანი ფაქტორი გარე მაკონტროლებელია.

ის ხელისუფლება არ ვართ, რომელიც ფიქრობს, რომ ოთხი წელი დავასრულოთ და შემდეგ სახლში წავიდეთ. ჩვენ გვინდა, რომ „ოცნება“ დარჩეს ძალად, რომელსაც ჩვენი მოსახლეობა დაეყრდნობა. ყოველ წელს არჩევნები გვაქვს. შესაბამისად, თუ ცუდად მოვიქცევით და ძალაუფლების ხიბლში ჩაძირვას დავიწყებთ, მომავალ წელს, თვითმართველობის არჩევნებია, შემდეგ კი - საპრეზიდენტო. პოლიტიკური ძალა, რომელიც ამ ყველაფერს ვერ გაიაზრებს, მას ამომრჩეველი მომავალ წელსვე დასჯის. საკონსტიტუციო უმრავლესობის მოპოვებაში საფრთხეს ვერ ვხედავ და თუ იმას ვამბობთ, რომ ეს საშიშია, ეს იმას ნიშნავს, რომ ჩვენს ამომრჩეველს არ ვენდობით, რომელიც შესაბამის დასკვნებს გააკეთებს.

დღის წესრიგში პარლამენტის ადგილსამყოფელის განსაზღვრაც დადგება. თქვენი განწყობა როგორია, საკანონმდებლო ორგანო თბილისში უნდა იყოს თუ ქუთაისში?

- საქართველოს იმის ფუფუნება არ აქვს, რომ პარლამენტი ორ ადგილას იყოს და ქვეყანამ ამდენი ხარჯი გაიღოს. ფინანსების ასე ხარჯვა გონივრული და რელევანტური არ არის. სჯობს, ეს თანხები ქუთაისის ინფრასტრუქტურული განვითარებისთვის მოხმარდეს. ამ საკითხზე მსჯელობას ახალ პარლამენტში დავუბრუნდებით. მგონია, რომ ნორმალურ ქვეყანაში პარლამენტი ორ ადგილას არ უნდა ფუნქციონირებდეს, რადგან ეს ხელს პარლამენტის მუშაობას და მის ხარისხს უშლის.

პარლამენტში იქნება მესამე ძალა - „პატრიოტთა ალიანსიც“, რომელსაც თქვენი ოპონენტები ხელისუფლების დანამატად მოიაზრებენ. მათთან მსგავსებას ამჩნევთ?

- ამომრჩეველს უნდა ვკითხოთ, პარლამენტში ამ დოზით „ნაციონალური მოძრაობა“ რატომ არის და მცირე დოზით „პატრიოტთა ალიანსი“? საზოგადოებაში ისეთი განწყობებია, რომელიც თავის ხედვას „პატრიოტთა ალიანსის“ პოლიტიკაში ათავსებს და აერთიანებს. ეს მცირე ჯგუფია, მაგრამ არის და ალბათ, საკითხები გვექნება, რომლის თაობაზეც მათთან თემატური თანამშრომლობა შეიძლება. შეიძლება, ბევრ საკითხთან მიმართებაში პრინციპული განსხვავებები გვქონდეს, მაგრამ იქნება საკითხები, რომელზეც კონსულტაციები გაიმართება.