ვისაც ყოფილი ხელისუფლების დამოკიდებულება და შტურმები ახსოვს მედიის მიმართ, ტელეკომპანია „მაესტროს“ ეთერიდან თოქ-შოუების მოხსნა და ჟურნალისტების მასობრივი წმენდა შესაძლოა, უბრალოდ, ბოროტ ხუმრობად მოეჩვენოს, მაგრამ მედიის შევიწროების ნებისმიერი მცდელობა ნებისმიერი ხელისუფლების პირობებში აღშფოთებას იმსახურებს. რაც შეეხება „მაესტროს“, პოლიტიკური შეფასებები უკვე გაკეთდა - ყოფილი ხელისუფლება და ზოგიერთი ოპოზიციური ძალა აცხადებს, რომ დღევანდელი ხელისუფლება ცდილობს არხზე გავლენის მოპოვებას და „მაესტროში“ მოვლენები სწორედ ამის გამო განვითარდა ამ სცენარით, ხოლო დღევანდელი ხელისუფლება და პოლიტიკური ძალების ნაწილი თვლის, რომ რაც არ უნდა მიუღებელი იყოს, კერძო კომპანიის საქმიანობაში ვერავინ ჩაერევა. რა მიზეზიც უნდა არსებობდეს, პოლიტიკური ქვეტექსტები „მაესტროს“ რეორგანიზებაში მაინც იკითხება, თუმცა ვის მიზნებს შეიძლება ემსახურებოდეს, ღიად ბევრი არ საუბრობს.

მედიაში არსებულ სიტუაციაზე for.ge ექსპერტ რამაზ საყვარელიძეს ესაუბრა.

„მაესტროსთან“ დაკავშირებით ორი ტიპის განცხადებები კეთდება, ერთი, რომ კერძო კომპნიის მფლობელსა და ჟურნალისტებს შორის მოხდა უთანხმოება, ხოლო მეორე, რომ ხელისუფლება ცდილობს „მაესტროს“ ხელში ჩაგდებას. ლოგიკურად, რომელ ვერსიას შეიძლება მივემხროთ?

- რა მოხდა „მაესტროზე“, ინფორმაცია მედიიდან მაქვს, სამზარეულო პროცესი, დასანანია, მაგრამ ჩემთვისაც უცნობია. რაც შეეხება ლოგიკას, ვერ ვხედავ საფუძველს იმისას, რომ ხელისუფლებას უნდოდეს მისი ხელში ჩაგდება. შეიძლება ვიცით, რომ ხელისუფლებას რაღაც შენიშვნები აქვს, მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ ხელში ჩაგდება უნდა და რატომ - ხელისუფლების, ამ შემთხვევაში ივანიშვილს ვგულისხმობ, კონტროლის ქვეშ იყო საკმაოდ ძლიერი „მე-9 არხი“. მისი დაშლა იმ პოლიტიკოსის მხრიდან, რომელსაც მედიის ხელში ჩაგდება უნდა, არ მოხდებოდა. ამჟამადაც აქვს ხელისუფლებას ტელერესურსი, მაგრამ რაღაც არ ეტყობა, რომ ამ რესურსს იყენებდეს.

საზოგადოებრივ მაუწყებელს გულისხმობთ?

- საზოგადოებრივ მაუწყებლსაც...

თუ ელექტრონულ მედიას გადავხედავთ, ბოლო პერიოდში განსხვავებული ტენდენცია შეინიშნება და ამას საზოგადოებაც თავისებურად აღიქვამს - „ტელეიმედს“ გაურკვეველი მიმართულების ტელევიზიად მოიხსენიებს, „კავკასიამაც“ შეამცირა პოლიტიკური თოქ-შოუები, „მაესტროზე“ ვნახეთ, რაც მოხდა. სამაგიეროდ პოლტიკურად დატვირთული გახდა „რუსთავი2“. როგორ ფიქრობთ, ამგვარი გადახალისება მოხდა საზოგადოების ინტერესის თუ პოლიტიკური სიტუაციის გათვალისწინებით?

- თუ ხალხის განწყობას გულისხმობთ, პოლიტიკური პარტიებისა და ხალხის განწყობა ხშირ შემთხვევაში, ერთმანეთს არ ემთხვევა. პოლიტიკურ განწყობებს რაც შეეხება, ყველას სათავისოდ უნდა, რომ მედია იყოს გადახრილი და სრულიად წყნარად აღიქვამს „რუსთავი2“ იმას, რომ ის არის „ნაციონალური მოძრაობის“ მხარეს გადახრილი ტელევიზია.

ეს არ არის მთავარი პრობლემა, მთელ რიგ ქვეყნებში, მაგალითად ინგლისში, გვიანობამდე ტელევიზიები პოლიტიკურ პარტიებს ეკუთვნოდა, რაც პრაქტიკულად, პროპაგანდის საშუალება იყო. ამითი არ დანგრეულა ქვეყანა და შემდეგ ნელ-ნელა მოგვარდა კიდეც ეს საკითხი. მაგრამ, პოლიტიკუი ველიც არ არის ერთიანად განსახილველი, ყველა პარტიაზე ცალ-ცალკე შეიძლება ლაპარაკი.

რაც შეეხება საზოგადოებას, მის განწყობებს ასახავს თუ არა ეს ტელევიზიები, არ ვიცი. მე პირადად, ცოტა ეჭვი მეპარება. იმ დონეზე, რა დონეზეც მაქვს ურთიერთობა საზოგადოებასთან, ყველგან ერთი განწყობაა, თვლიან რომ „ნაციონალური მოძრაობა“ მეტად დომინირებულია მედიაში, ოღონდ იმას ვეღარ აცნობიერებენ, დომინირებულია იმიტომ, რომ ჟურნალისტებმა ჩააყენეს ამ პოზიციაში თუ თვითონ პარტიაა აქტიური. მე ვთვლი, რომ პარტიაა აქტიური.

მეორე მხრივ, არის უფრო მკაფიოდ გამოკვეთილი განწყობილება - კრიტიკული შენიშვნები არის როგორც ერთი, ისე მეორე ძლიერი პოლიტიკური გუნდის მიმართ - ვგულისხმობ „ოცნებას“ და ნაციონალებს. ასეთი ძიების და ორივეს მიმართ კრიტიკულობის პათოსი არ ჩანს მედიაში. მოსახლეობა ეძებს ახალ ფიგურებს, მედია - არ ეძებს.

უნდა ვაღიაროთ, რომ ახალი ფიგურების სერიოზული დეფიციტია...

- ამიტომ ვამბობ, რომ მოსაძებნია და ზედაპირზე არ დევს ასეთი სახეები. ამ ტიპის სამუშაოს იშვიათად აკეთებს მედია. „კავკასია“ ახსენეთ - სხვათა შორის, „კავკასიამ“ გამოძებნა რამდენიმე ფიგურა, რომლებიც შემდგომ პოპულარულები გახდნენ. შეიძლება, მედიამ აღმოაჩინოს ისეთი ფიგურა, რომელთან ურთიერთობაც საზოგადოებისთვის საინტერესო აღმოჩნდეს და შემდეგ მოხდეს მისი პოლიტიკურად გააქტიურება. ასეთი ძიება რომ მიდიოდეს, სახეების, ანალიტიკოსების გამოვლენა და ა.შ. ვფიქრობ, მოსახლეობას მასში ჩადებული ძიების სურვილი უფრო დაკმაყოფილებული ექნებოდა. ეს რაც შეეხება პოლიტიკურ მედიას. არის კიდევ სხვა ასპექტები მედიისა, სადაც სხვა პრობლემებია.

ძალიან საინტერესო იყო რესპუბლიკელების პოზიცია „მაესტროსთან“ დაკავშირებით - ამ შემთხვევაში თინა ხიდაშელს ვგულისხმობ, ის ამბობს, რომ როგორც თავის დროზე „რუსთავი2“ გაუშვა საზოგადოებამ, ასე არ უნდა გაუშვას „მაესტროც“. როგორ ფიქრობთ, ასეთ შემთხვევებში საზოგადოებას რამე შეუძლია?

- თინა ხიდაშელის პათოსი მესმის, მაგრამ სიმართლე გითხრათ, ვერ ვხედავ იმის რესურსს, როგორ უნდა მოიპოვოს, დაისაკუთროს და შეინარჩუნოს საზოგადოებამ კერძო კომპანიის ორიენტაცია.

თავის დროზე „რუსთავი2“-ის დამფუძნებლებს შორისაც იყო კამათი, პოლიტიკისკენ რა ხარისხით გადახრილიყვნენ და ბოლოს ერთ-ერთმა გაიმარჯვა და ამიტომ იყო, რომ „რუსთავი2“ აღმოჩნდა მკვეთრად პოლიტიზირებული - დამფუძნებლებმა ვერ შეაჩერეს ეს პროცესი და ვინც უფრო ღონიერი აღმოჩნდა, იმან გაიტანა. ვერ ვხედავ, როგორ შეიძლება საზოგადოების ინტერესმა გადაჭრას ეს ამოცანა.

არხის მფლობელის, კოტე გოგელიას იდეა, როგორც მოგვაწოდეს ჟურნალისტებმა, „პროქართული არხის“ გაკეთებაა. დავით ბერძენიშვილი კი ხუბუტია-გოგელიას ტანდემსა და ევრაზიული კავშირის იდეაზე მიანიშნებს. არის თუ არა საფრთხე, ქართულ სატელევიზიო სივრცეში პრორუსული იდეოლოგიის ტელევიზია გაჩნდეს? რამდენად მიიღებს ამას საზოგადოება?

- ტელევიზიის მიმართ პოლიტიკოსებს გნებავთ ჩვენი, გნებავთ სხვა ქვეყნისას, ერთი არსებითი შეცდომა მოსდით-ხოლმე. ხშირად თვლიან, რომ თუ ეკრანზე გაუშვეს რაღაც, მათ პროპაგანდისტული მანქანა უკავიათ. ეკრანზე გაშვება საკმარისი არ არის, მას მაყურებელი უნდა ჰყავდეს.

„რუსთავი2“-მა თავის დროზე სწორედ ეს გააკეთა ბრწყინვალედ, რომ მაყურებელი უამრავი სხვადასხვა ტიპის გადაცემით მიიბა და მერე იმ პოლიტიკურ ლიანდაგზე გაიყვანა, რომელზეც თვითონ სურდა.

თუ მაყურებლის მიბმა არ მოხდა ტელეარხზე, ისე საზოგადოებრივი ტელევიზია ათწლეულების მანძილზე არსებობს და ძალიან მცირე მაყურებელი ჰყავს, ანუ გავლენა საზოგადოებრივ ცხოვრებაზე თითქმის არ გააჩნია.

ანალოგიურ რამეს თუ ვიგულისხმებთ პრორუსული ორიენტაციის ტელევიზიაში, კი, ასეთი ტელევიზია შეიძლება გაჩნდეს. მაგრამ ტელევიზია, რომელსაც ეყოლება მაყურებელი და რომელიც რუსული პოზიციების პროპაგანდას გაწევს, მეეჭვება, რომ გაჩნდეს.

მაგრამ რაც შეეხება რუსულ სატელევიზიო სტილზე მიბმას, ეს შეიძლება მოხდეს. ძალზე საინტერესო იქნება თუკი მედია ჩაატარებს გამოკვლევას - როდესაც რეიტინგებს იკვლევენ, ძირითადად ეკითხებიან, რომელ ტელეარხს უყურებენ. ამ დროს საზოგადოების დიდი ნაწილი, ყოველ შემთხვევაში ჩემთვის უთქვამთ, რომ ქართულ არხებს აღარ უყურებენ, რადგან როგორც ამბობენ, მათი (ქართული არხების) ყურება ნერვების წყვეტაა და უყურებენ კულტურას რუსულ არხებზე, შემეცნებით ან გასართობს არხებს. არ არის გამორიცხული, ამ სტილის ტელევიზია თუ გაჩნდა, რომელსაც არ ექნება პოლიტიკაზე აქცენტი, მოიპოვოს მაყურებელი და მერე წაიყვანოს თავისკენ. ასეთ პერსპექტივას არ გამოვრიცხავ, მაგრამ ეს შორეული მომავლის საქმეა.

კიდევ ერთი ტელევიზიის TV-8-ის შექმნის შესახებაც ვრცელდება ინფორმაცია, რომელიც ასევე მიხეილ ხუბუტიას სახელს უკავშირდება და კიდევ ერთი ფაქტი, რომელიც ცოტა ხნის წინ მოხდა - „უკრაინის დახმარების დოკუმენტში“, რომელიც აშშ-ს სენატმა მიიღო, საუბარია გარკვეული თანხის გამოყოფაზე უკრაინაში საქართველოსა და მოლდოვაში პროპუსული პროპაგანდის შესამცირებლად. ეს ნიშნავს თუ არა რომ რუსული პროპაგანდის საფრთხე სერიოზულად გასათვალისწინებელია?

- 90-იანი წლებიდან მქონდა მედიის თემებთან შეხება და ამ დროიდან ვეხვეწებოდით დასავლეთს, მედიის საკითხებს მოუარეთო, მაგრამ ერთ ყურში უშვებდა და მეორედან ატარებდა. ძალიან სასიამოვნოა თუ ახლა მაინც მიხვდნენ, რომ მედია მნიშვნელოვანია ამ, მათთვის საინტერესო თვალსაზრისითაც.

მაგრამ პრობლემა იმაშია, მიხვდებიან თუ არა, როგორი უნდა იყოს მედია იმისათვის, რომ ეს ამოცანები გადაწყვიტოს. კერძოდ, გასარკვევია, ჩვენი მაყურებელი რას უყურებს, რა მოსწონს ჩვენს მედიაში, მედია სოციოლოგიურად არის შესასწავლი და არა ისე, როგორც იკვლევენ - რომელი არხია რეიტინგული. შეიძლება უყურებდეს არხს, მაგრამ რატომ უყურებს, ეს არის მნიშვნელოვანი.

თუკი ამ ტიპის მოსაზრებებით იხელმძღვანელმა მტრულად განწყობილმა ქვეყანამ, ის ადვილად შემოვა. ოღონდ მას ვერაფერით ვერ შეაკავებ. თეფშების დაპატიმრებას ხომ არ დაიწყებ, როგორც ეს ცოტა ხნის წინ ხდებოდა უახლოეს წარსულში?!!

ერთადერთი საშუალებაა რომ მოიგო ინფორმაციული ომი - მეტოქეს აჯობო - გქონდეს მაღალი დონის ტელე თუ ბეჭდური სივრცე. მაღალი დონის არა პროპაგანდისტულად მიმართული ამა თუ იმ მიმართულებით, დონით მომგებიანი.

ჩვენ დონის ცნება დავკარგეთ ჟურნალისტიკაში. მარტო იმას ვუყურებთ, ვის მხარეზეა - რა დონის ჟურნალისტიკას გვთავაზობს, ამას აღარ ვაკვირდებით.

სამწუხაროდ, რუსული ჟურნალისტიკა თავისი ტენდენციურობის მიუხედავად არის პროფესიულ დონეზე, რაც ძალაუნებურად მეტ მაყურებელს იზიდავს, ვიდრე პოზიციურად აბსოლუტურად გამართული, ოღონდ პროფესიულად არაკვალიფიციური ჟურნალისტიკა.

ეს განსხვავება არ ვიცი, რამდენად იქნება გათვალისწინებული. თუ ამას გავითვალისწინებთ, ძალიან გრძელი გზაა გასავლელი - 90-იან წლებში რომ მიექცია დასავლეთს ყურადღება, მაშინ ეს გზა ასეთი გრძელი არ იქნებოდა. იმიტომ, რომ განვლილ პერიოდში უხარისხო ჟურნალისტიკით ადამიანების მომარაგებამ - თავსატეხებით გავსებულ გაზეთებსაც ვგულისხმობ, ყვითელიც რომ არ ჰქვია - ამ ტიპის მედიით მოხდა ადამიანების გემოვნების ისეთი ცვლილება, რომ ძალიან ძნელი იქნება, მოკლე ხანში ამ ყველაფრის კალაპოტში ჩასმა.

ფული შეიძლება გამოიყოს, მაგალითად, ფინანსდება „თავისუფლება“, რომელიც კარგი რადიოა, მაგრამ იმდენად მცირე სეგმენტი უკავია რადიოსივრცეში, რომ არსებით გავლენას ვერ ახდენს ვერაფერზე.

თუ დასავლეთმა მოისურვა, მას შეუძლია, ძალიან ძლიერი მედიაინსტრუმენტების შექმნა, ოღონდ ამისათვის უნდა იყოს სიტუაცია მომზადებული.

ჩვენი ინიციატივით რომ ვთხოვოთ დასავლეთს უფრო მეტი ყურადღება დაუთმოს ამ სფეროს და ამ ჩანაწერის იმედად არ დავრჩეთ? ვგულისხმობ ხელისუფლებას, რომელსაც შემდეგ შესაძლოა, პოლიტიკურ ქულებად მოუბრუნდეს ჯანსაღი, კვალიფიციური მედიისთვის ხელშეწყობა... არ გაამართლებდა ასეთი „ექსპერიმენტი“? არ სჭირდება ასეთი მედია?

- ჩვენ თუ პასიურები ვიქნებით, დასავლეთიც ვერ დაგვეხმარება, მაგრამ როგორ უნდა გვქონდეს ჩვენი თავის იმედი, როცა ამდენი წელია საზოგადოებრივი არხი ვერ დალაგდა? ხომ მთლიანად სახელმწიფოა მისი არქიტექტორი და წლიდან წლამდე სულ პრობლემებია.

ამიტომ, ალბათ, სასურველია შეიქმნას ძლიერი, არა ჩვენზე ორიენტირებული, არამედ დასავლეთის საკუთრებაში არსებული, დასავლეთის პრინციპებით აგებული, მისი გემოვნებით გაკეთებული, ოღონდ ჩვენი საზოგადოების კარგ ცოდნაზე დაფუძნებული მრავალკომპონენტიანი მედიამექანიზმი. მხოლოდ ელექტრონულს არ ვგულისხმობ, რადგან თუ ელექტრონულმა და ბეჭდურმა ერთმანეთი არ შეავსო, ერთმანეთი არ განამტკიცა, მაშინ ასეთი საინფორმაციო ომი ძნელი მოსაგები იქნება.

მომავალში, შეიძლება ახლო მომავალშიც კი, ჰქონდეს საქართველოს საინფორმაციო ომი მოსაგები და ამ სიტყვის პირდაპირი გაგებით, მაგრამ დღევანდელ დღეზე რას იტყვით, დღეს უკვე არის ასეთი ომი მოსაგები?

- საინფორმაციო ომი არის ყოველთვის, როდესაც რაღაც სირთულეა დასაძლევი. საინფორმაციო ომია, როდესაც მტრულად განწყობილი ქვეყანა შენთან უშვებს იმ ინფორმაციას, რაც მას სჭირდება, მაგრამ ასევე საინფორმაციო ომია, როდესაც რაღაც კამპანიაა ჩასატარებელი - ტექნოლოგიურად ერთი და იგივეა. როდესაც რაღაც ბარიერია ქვეყნის მიერ გადასალახი, როდესაც სირთულეებია დასაძლევი - ეს ყველაფერი ერთი ტექნოლოგიით კეთდება. ახლა ის ვთქვათ, არის საქართველოში მსგავსი სირთულეები? - რა თქმა უნდა, არის.