რუსეთის გენერალურმა პროკურატურამ მოითხოვა რუსეთში მოძრაობა „თალიბანის“ საქმიანობის აკრძალვის შეჩერება, რომელიც 20 წელზე მეტია ტერორისტული ორგანიზაციების სიაშია. ამის შესახებ ნათქვამია რუსეთის უზენაეს სასამართლოში შეტანილ სარჩელში. ბოლო რამდენიმე წლის განმავლობაში, რუსეთის ხელისუფლება აქტიურად ინარჩუნებდა კონტაქტებს „თალიბანთან“ და იღებდა მათ დელეგაციებს მოსკოვში, მიუხედავად მოძრაობის აკრძალვისა რუსეთის ტერიტორიაზე.
2024 წლის გაზაფხულზე დაიწყო მზადება კანონპროექტისთვის, რომელიც თალიბანს მოუხსნის ტერორისტის სტატუსს და ამის საფუძველზე, რუსეთში აკრძალული ორგანიზაციის სტატუსი მიენიჭებათ. 2024 წლის მაისში რუსეთის პრეზიდენტის წარმომადგენელმა ავღანეთში, ზამირ ქაბულოვმა განაცხადა, რომ რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტრომ და იუსტიციის სამინისტრომ, ვლადიმერ პუტინს შესთავაზეს თალიბების ტერორისტული ორგანიზაციების სიიდან გამორიცხვა. ამის გარეშე, ქაბულოვმა განაცხადა, რომ მოსკოვი ვერ ცნობს თალიბანს, როგორც ლეგიტიმურ ხელისუფლებას ავღანეთში. ამის შესახებ რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა, სერგეი ლავროვმა განაცხადა, რომ წინადადება „ასახავს ობიექტურ რეალობას“. „თალიბანი არის ნამდვილი ძალა ავღანეთში და რუსეთი არ არის გულგრილი მათ მიმართ“, - თქვა მან.
4 ოქტომბერს ქაბულოვმა განაცხადა, რომ გადაწყვეტილება თალიბების ტერორისტული ორგანიზაციების სიიდან ამოღების შესახებ უკვე უმაღლეს დონეზე იყო მიღებული, მაგრამ „სამართლებრივი პროცედურები უნდა დაიცვან“. იმავე დღეს რუსეთის FSB-ის დირექტორმა ალექსანდრე ბორტნიკოვმა განაცხადა, რომ სამსახური ამთავრებს მუშაობას თალიბების ტერორისტული ორგანიზაციების სიიდან ამოღებაზე.
მან აღნიშნა, რომ თალიბანის ქმედებები, რომლებიც ხელისუფლებაში არიან ავღანეთში, „მიზნად ისახავს ქვეყანაში წესრიგის დამყარებას და სტაბილურობის შენარჩუნებას“. გარდა ამისა, ბორტნიკოვის თქმით, თალიბები ავლენენ მზადყოფნას ვილაიათ ხორასანის და ISIS-ის ავღანური ფრთის წინააღმდეგ იბრძოლონ (ორივე ორგანიზაცია რუსეთში აკრძალულია).
თუმცა, მხოლოდ განცხადებები არ იყო საკმარისი. 26 ნოემბერს სახელმწიფო დუმას წარედგინა კანონპროექტი, რომელიც საშუალებას მისცემს დროებით მოხსნას რუსეთში ტერორისტულად აღიარებული ორგანიზაციების საქმიანობის აკრძალვა. 10 დეკემბერს დოკუმენტი პირველი მოსმენით, 17 დეკემბერს კი მეორე და მესამე მოსმენით მიიღეს. 28 დეკემბერს კი პრეზიდენტმა პუტინმა ხელი მოაწერა მას. დოკუმენტის მიხედვით, აკრძალვის შესაჩერებლად საჭიროა გენერალური პროკურორის (ან მისი მოადგილის) სარჩელი, რასაც მოჰყვება სასამართლო გადაწყვეტილება.
როგორ შეიცვალა რუსეთის ურთიერთობა თალიბანთან
თალიბანის მოძრაობა, რომელიც მართავდა ავღანეთს 1996 წლიდან 2001 წლამდე, რუსეთში ტერორისტულად აღიარეს და 2003 წელს აიკრძალა. მანამდე, რამდენიმე წლით ადრე, თალიბანი ღიად უჭერდა მხარს ჩეჩენ სეპარატისტებს. ბოლო 20 წლის განმავლობაში რუსეთის სხვადასხვა რეგიონში აღიძრა სისხლის სამართლის საქმე იმ ადამიანების წინააღმდეგ, რომლებიც ეჭვმიტანილნი იყვნენ თალიბანთან კავშირში. რუსეთის ხელისუფლების დამოკიდებულება თალიბანის მიმართ შეიცვალა მას შემდეგ, რაც მათ ომი გამოუცხადეს ISIS-ს, რომელმაც აიღო კონტროლი ახლო აღმოსავლეთისა და ჩრდილოეთ აფრიკის დიდ ტერიტორიებზე.
2015 წელს რუსეთის პრეზიდენტის სპეციალურმა წარმომადგენელმა ავღანეთში ზამირ ქაბულოვმა განაცხადა, რომ რუსეთსა და თალიბანის მოძრაობას აქვთ საერთო ინტერესები ISIS-ის წინააღმდეგ ბრძოლაში. 2018 წელს თალიბანი დელეგაციასთან ერთად მოსკოვში პირველად ჩავიდა მოლაპარაკებებისთვის: შეხვედრა დახურულ ფორმატში გაიმართა, რუსულ მხარეს ესწრებოდა საგარეო საქმეთა მინისტრი სერგეი ლავროვი. 2019 წლის თებერვალში თალიბანი რუსეთში ჩავიდა ავღანეთთაშორისი დიალოგის ფორუმში მონაწილეობის მისაღებად, ხოლო იმავე წლის მაისში ლავროვმა ღიად და პირადად მიიღო თალიბანი მოსკოვში რუსეთსა და ავღანეთს შორის დიპლომატიური ურთიერთობების დამყარების 100 წლის იუბილესთან დაკავშირებით.
2021 წელს ავღანეთიდან ამერიკული კონტიგენტის გაყვანამდე ცოტა ხნით ადრე, ლავროვმა თალიბანის მოძრაობის ლიდერებს უწოდა „გონიერი ხალხი“. 2024 წელს ისინი დაესწრნენ რუსეთ-ისლამური სამყარო: კაზანფორუმის ფორუმს და ასევე ორჯერ მიიღეს მონაწილეობა სანქტ-პეტერბურგის საერთაშორისო ეკონომიკურ ფორუმში (SPIEF).
ავღანეთი თალიბანის ქვეშ
თალიბანის ხელისუფლებაში დაბრუნების შემდეგ, პირველ პრესკონფერენციაზე მოძრაობის წარმომადგენელმა ზაბიჰულა მუჯაჰიდმა განაცხადა, რომ რეჟიმი არ იქნება ისეთი, როგორიც 1996-2001 წლებში იყო. მან პირობა დადო, რომ პატივს სცემს ქალთა უფლებებს და დაიცავს პრესის თავისუფლებას. „ქალების დისკრიმინაცია არ იქნება, ისინი ჩვენთან ერთად იმუშავებენ“, - თქვა თალიბანის წარმომადგენელმა. ამ გამოსვლიდან ერთი თვის შემდეგ, 2021 წლის სექტემბერში, გოგონებს ჯერ კიდევ არ მიეცათ სკოლაში დაბრუნება. 2021 წლის ბოლოსთვის თალიბებმა კიდევ რამდენიმე კანონი მიიღეს: აკრძალეს ქალების მონაწილეობით სერიალების ჩვენება; ქალებს აღარ ჰქონდათ უფლება დაეკავებინათ მრავალი სამთავრობო თანამდებობა, მიეღოთ საშუალო განათლება ან მარტო გამგზავრებულიყვნენ თავიანთ ქალაქებს გარეთ. 2022 წლის დასაწყისში ავღანელი ქალები გამოვიდნენ ქუჩებში საპროტესტო აქციების გასაპროტესტებლად და მათი უფლებების აღდგენის მოთხოვნით, უპირველეს ყოვლისა განათლების მიღებისა და მუშაობის უფლების მოსაპოვებლად. ამას მოჰყვა ის, რომ ქალებს აერძალათ ქუჩაში სახის გამოჩენა. ქალებმა უნდა ატარონ ჩადარი (ტრადიციული ცისფერი ბურქა, რომელიც მთლიანად ფარავს სხეულს და სახეს), რადგან ეს ტრადიციული და პატივისცემის საქციელია. მათ, ვინც არ არის ძალიან მოხუცი ან ახალგაზრდა, უნდა დაიფაროს სახე, გარდა თვალებისა. 2024 წლისთვის აკრძალვები კიდევ უფრო გამკაცრდა. ქალებს ეკრძალებოდათ არა მხოლოდ სახის და სხეულის ჩვენება, არამედ საჯარო ადგილებში საუბარი. აკრძალულია ცოცხალი არსებების სურათების გავრცელება ან სახლში შენახვა, მაგნიტოფონების და რადიოს გამოყენება, ჰალსტუხის ტარება და დასავლური მუსიკის მოსმენა. ზნეობის პოლიცია აკონტროლებს ყველა ამ მოთხოვნის შესრულებას.
