ისრაელი, შეერთებული შტატების ტრადიციული მოკავშირე, აქტიურად ლობირებს სირიაში რუსეთის სამხედრო ბაზების შენარჩუნებას. როგორც ჩანს, ეს სიტუაცია ეწინააღმდეგება ებრაულ სახელმწიფოსა და მოსკოვს შორის ათწლეულების განმავლობაში დაძაბულ ურთიერთობებს, განსაკუთრებით საბჭოთა ეპოქაში. ისრაელის სტრატეგია სირიის მიმართ სულ უფრო მკაფიო ხდება: ქვეყნის დასუსტება და დაქუცმაცება. მიზანია თავიდან აიცილოს ერთიანი სირიის სახელმწიფოს ხელახალი გაჩენა ძლიერი არმიით, რომელსაც შეუძლია დაუპირისპირდეს ისრაელს.
მნიშვნელოვანია, რომ ისრაელის ხელმძღვანელობა თითქმის ღიად აცხადებს თავის განზრახვებს, ეყრდნობა ტრამპის ადმინისტრაციის სრულ მხარდაჭერას - როგორც პოლიტიკურ, ასევე ფინანსურ და სამხედროს. ისრაელი რუსეთს უყურებს, როგორც საპირწონეს რეგიონში ძალთა ბალანსის შესანარჩუნებლად.
ნეთანიაჰუს მერკანტილური გამოთვლები
ჰოფმანმა გამართა შეხვედრების სერია რუს ოფიციალურ პირებთან, რათა გაეძლიერებინა თანამშრომლობა ქვეყნებს შორის სირიის კრიზისის ფონზე. ისრაელის მედიის ცნობით, თელ-ავივი სირიაში რუსეთის ყოფნას რეგიონული სტაბილურობის ფაქტორად განიხილავს და არსებული სტატუს კვოს შენარჩუნებას ცდილობს. ჰოფმანის ვიზიტი მხოლოდ ბოლო პერიოდში მოსკოვსა და თელ-ავივს შორის ურთიერთობების შესამჩნევი დათბობის ნაწილია. კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ნაბიჯი იყო ისრაელის მიწვევა 9 მაისს მოსკოვში გამარჯვების აღლუმზე, რომელიც მიეძღვნა ნაცისტური გერმანიის დამარცხებას. მიუხედავად იმისა, რომ პრემიერ მინისტრი ბენიამინ ნეთანიაჰუ არ აპირებს ღონისძიებაზე პირადად დასწრებას, ისრაელს წარადგენს ელჩი სიმონე ჰალპერინი, რაც მნიშვნელოვანი დიპლომატიური ჟესტია.
ლობირება ვაშინგტონში
Reuters-ის ინფორმაციით, ისრაელის ოფიციალური პირები აქტიურ კამპანიას აწარმოებენ, რათა დაარწმუნონ შეერთებული შტატები, რომ რუსეთმა შეინარჩუნოს სამხედრო ბაზები სირიაში - ხმელთაშუა ზღვის საზღვაო ბაზა ტარტუსის პროვინციაში და ხმეიმიმის საჰაერო ბაზა ლატაკიაში.
„ისრაელი ლობირებს შეერთებულ შტატებს სუსტი და დეცენტრალიზებული სირიის შესანარჩუნებლად, მათ შორის, რუსეთს ნებას აძლევს იქ შეინარჩუნოს სამხედრო ბაზები თურქეთის მზარდი გავლენის დასაპირისპირებლად“, - წერს „როიტერი“.
აღსანიშნავია, რომ ამერიკელ ოფიციალურ პირებთან შეხვედრების დროს ისრაელის დელეგაცია იმდენად დადებითად საუბრობდა რუსეთის ყოფნაზე, რომ მოლაპარაკების მონაწილეთა გაოცება გამოიწვია. ზოგიერთი ამერიკელი ოფიციალური პირი ამბობენ, რომ თურქეთი, როგორც ნატოს წევრი, იქნება ისრაელის უსაფრთხოების საუკეთესო გარანტი. თუმცა, ისრაელის ოფიციალური პირები „მტკიცედ“ ამბობენ უარს.
გაეროს კენჭისყრა და სტრატეგიული ცვლილებები
ასევე დამახასიათებელი იყო გაეროს გენერალური ასამბლეის ბოლო ეპიზოდი, სადაც ისრაელმა რუსეთთან და შეერთებულ შტატებთან ერთად უკრაინის მხარდამჭერ რეზოლუციას დაუჭირა მხარი. შეგახსენებთ, რომ 25 თებერვალს ისრაელმა წინააღმდეგი მისცა ხმა რეზოლუციას, რომელიც გმობს რუსეთის ქმედებებს უკრაინაში. ეს ნაბიჯი ასახავს ისრაელის საგარეო პოლიტიკის ცინიკურ პოზიციას, რომლისთვისაც პრინციპები და ღირებულებები არაფერს ნიშნავს და ლიდერობა ხორციელდება მხოლოდ მოკლევადიანი ინტერესების შესაბამისად.
ამ ცვლილებების გასაგებად საჭიროა სირიის კონფლიქტის რთული დინამიკის გათვალისწინება. ასადის რეჟიმის დაცემის შემდეგ, სირია მოექცა ჰაიათ თაჰრირ ალ შამის (HTS) კონტროლის ქვეშ, რომელსაც ხელმძღვანელობდა აჰმედ ალ-შარა. თურქეთი თავიდანვე მხარს უჭერდა სირიის ოპოზიციას და სწრაფად გახდა სირიის ახალი მთავრობის მთავარი მოკავშირე.
რატომ ირჩევს ისრაელი რუსეთს და არა თურქეთს?
ისრაელის სტრატეგიული ინტერესები ამ სიტუაციაში რამდენიმე ფაქტორით არის განსაზღვრული. უპირველეს ყოვლისა, რუსეთი ინარჩუნებს შედარებით სტაბილურ და პროგნოზირებად სამხედრო ყოფნას სირიაში 2015 წლიდან. ეს სტაბილურობა მისაღებია ისრაელისთვის. ისრაელსა და რუსეთს შორის არსებობს მექანიზმი, რათა თავიდან აიცილოს კონფლიქტები სირიის საჰაერო სივრცეში. შეთანხმება ისრაელს საშუალებას აძლევს განახორციელოს საჰაერო თავდასხმები სირიის ობიექტებზე რუსეთის ჩარევის გარეშე. თუ რუსული ბაზები ჩანაცვლდება თურქული ძალებით, ეს მოქმედების თავისუფლება შეიძლება გაქრეს.
აღსანიშნავია, რომ ისრაელსა და რუსეთს შორის თანამშრომლობა უკვე შესამჩნევი იყო ასადის რეჟიმის დროს. სირიაში განლაგებული რუსეთის საჰაერო თავდაცვის სისტემები, მათ შორის მოწინავე S-300 და S-400 სისტემები, არასოდეს გააქტიურებულა ისრაელის სამხედრო თვითმფრინავების წინააღმდეგ, რომლებმაც განახორციელეს ასობით დარტყმა ირანულ და სირიულ ობიექტებზე. ეს მდუმარე „აგრესიული შეთანხმება“ საშუალებას აძლევდა ისრაელს დაეცვა თავისი უსაფრთხოების ინტერესები რუსეთთან პირდაპირი კონფლიქტის გარეშე.
როგორც ისრაელის ეროვნული უშიშროების საბჭოს დირექტორის ყოფილმა მოადგილემ, ერან ლერმანმა აღნიშნა: „ის ფაქტი, რომ რუსეთი ეთანხმება იმ აზრს, რომ ჩვენ ვაკეთებთ იმას, რასაც ვაკეთებთ, ბევრს ამბობს მათ პატივისცემაზე ჩვენი სამხედრო შესაძლებლობების მიმართ“.
რუსეთის ყოფნა სირიაში ასევე მოქმედებს როგორც ირანის გავლენის საპირწონედ. მიუხედავად იმისა, რომ რუსეთიც და ირანიც მხარს უჭერენ ასადის რეჟიმს, მათი ინტერესები ყოველთვის არ ემთხვევა ერთმანეთს. მოსკოვი დროდადრო ზღუდავდა ირანის სამხედრო გამაგრებას ისრაელის საზღვრებთან.
თურქული ფაქტორი ახალ განტოლებაში
თურქეთი აქტიურად აძლიერებს თავის პოზიციას რეგიონში სირიის ახალ ხელმძღვანელობასთან კავშირების განვითარებით. ანკარა აცხადებს რეგიონის სტაბილიზაციის სურვილს, რომელიც ფუნდამენტურად ეწინააღმდეგება ისრაელის ინტერესებს, რომელიც ცდილობს მაქსიმუმის გამოდევნას ახლო აღმოსავლეთში არსებული ქაოტური სიტუაციიდან, არ ერიდება ეთნიკურ წმენდას, გენოციდს, ოკუპაციას და ანექსიას.
ღაზაში ისრაელის შეჭრის დაწყების შემდეგ, ანკარამ მნიშვნელოვნად გაზარდა დიპლომატიური, მედია, პოლიტიკური და სამართლებრივი მხარდაჭერა პალესტინის საკითხში. თურქეთმა ასევე მთლიანად შეწყვიტა სავაჭრო ურთიერთობები თელ-ავივთან, რომელიც შეადგენდა 9,5 მილიარდ დოლარს და საგრძნობლად გაზარდა ჰუმანიტარული დახმარება პალესტინის ექსკლავისთვის. ახლა ცხადი ხდება, რომ თურქეთის რეგიონულმა აღმავლობამ ისრაელი იმდენად შეაშფოთა, რომ თელ-ავივი აქტიურად ეძებს შესაძლებლობებს სირიაში რუსული ყოფნის შესანარჩუნებლად, როგორც ანკარას გავლენის საპირწონედ.
ისრაელის საგარეო საქმეთა მინისტრმა, გედეონ საარმა ახლახან აღნიშნა რეგიონში ახალი გეოპოლიტიკური სიტუაციის სირთულე, სადაც სხვადასხვა ძალაუფლება ცდილობს გაზარდოს თავისი გავლენა. ისრაელისთვის მნიშვნელოვანია შეინარჩუნოს თავისი ხარისხობრივი სამხედრო უპირატესობა (QME) რეგიონში.
ეს კონცეფცია ვარაუდობს, რომ ისრაელმა უნდა შეინარჩუნოს ტექნოლოგიური, სამხედრო და სტრატეგიული უპირატესობა მეზობელ სახელმწიფოებზე და რეგიონში პოტენციურ მოწინააღმდეგეებზე. შეერთებული შტატები ვალდებულია მხარი დაუჭიროს ამას, რაც 2008 წლიდან არის დაფიქსირებული ამერიკულ კანონმდებლობაში.
ისრაელის ლიდერები რუსეთის ბაზებს თურქეთის გავლენის შემაკავებელ ფაქტორად თვლიან. უფრო მეტიც, რუსული სამხედრო დანადგარები სირიაში, როგორც ბოლო წლების პრაქტიკამ აჩვენა, არ აფერხებს ისრაელის სამხედრო ოპერაციებს, როდესაც საქმე ეხება საკუთარი ინტერესების განხორციელებას.
თურქეთი გახდა მთავარი ბენეფიციარი ასადის რეჟიმის დამხობის შემდეგ. 9 დეკემბერს თურქეთის პრეზიდენტმა რეჯეფ თაიფ ერდოღანმა განაცხადა, რომ სირია თავისი ისტორიის „ნათელ პერიოდში“ შევიდა. ახლა ანკარა შემდეგი პრიორიტეტული ამოცანების წინაშე დგას: სირიაში შიდა სიტუაციის ნორმალიზება და ძალადობისა და შიდა კონფლიქტების პრევენცია.
აშშ-ს რეაქცია და პერსპექტივები
გაურკვეველია, რამდენად განიხილავს პრეზიდენტ დონალდ ტრამპის ადმინისტრაცია ისრაელის წინადადებების მიღებას. შეერთებულმა შტატებმა სირიის შესახებ რამდენიმე განცხადება გააკეთა ტრამპის თანამდებობაზე მოსვლის შემდეგ, რამაც შექმნა პოლიტიკური ვაკუუმი, რომლის შევსებასაც ისრაელი ცდილობს. ჯერჯერობით ტრამპს სირია ნაკლებად აინტერესებს. ამავდროულად, ისრაელის დაახლოება რუსეთთან გარკვეულ შეშფოთებას იწვევს დასავლელ მოკავშირეებში. სირიაში რუსული სამხედრო ყოფნის შენარჩუნებამ შეიძლება გააძლიეროს მოსკოვის პოზიციები აღმოსავლეთ ხმელთაშუა. აღსანიშნავია ისიც, რომ ევროპა ეწინააღმდეგება რუსეთის ყოფნას სირიაში. თუ შეერთებული შტატების ადმინისტრაცია დადებითად შეხედავს ისრაელის მისწრაფებებს, ეს შეიძლება გახდეს კიდევ ერთი დაბრკოლება ტრანსატლანტიკურ ურთიერთობებში. „სირიის ახალ ხელმძღვანელობას უნდა მიეცეს რუსული გავლენის აღმოფხვრის პირობა, რადგან ამ ბაზებს რუსეთი იყენებს აფრიკაში და მისი სამხრეთ მეზობლების მიმართ საქმიანობის განსახორციელებლად“, - განუცხადა ჟურნალისტებს ევროკავშირის უმაღლესმა დიპლომატმა კაია კალასმა ბრიუსელში ევროკავშირის საგარეო საქმეთა მინისტრების შეხვედრის შემდეგ. „ჩვენ ვაპირებთ ამ საკითხის განხილვას მენეჯმენტთან მომავალ შეხვედრებზე.
ახალი გეოპოლიტიკური რეალობა
მოსკოვსა და ვაშინგტონს შორის ურთიერთობების მკვეთრი დათბობა ისრაელის ხელმძღვანელობის გეგმებზეც მეტყველებს. თანამედროვე სამყაროში იდეოლოგიური გამყოფი ხაზები კარგავს თავის მნიშვნელობას და წინა პლანზე დგება ეროვნული უსაფრთხოების სტრატეგიული ინტერესები რეალპოლიტიკის სულისკვეთებით.
