მსოფლიო ძალიან შეიცვალა მას შემდეგ, რაც რუსეთი 2022 წლის 24 თებერვალს უკრაინაში შეიჭრა. როგორც ექსპერტები აღნიშნავენ, მოსკოვისთვის ეს ცვლილებები, ალბათ, ყველაზე შესამჩნევია მისი ვაჭრობის სტრუქტურასა და ჩინეთზე მზარდ დამოკიდებულებაში.

უკრაინაში რუსეთის სრულმასშტაბიანი შეჭრის დაწყებიდან სამი წელი გავიდა. ანალიტიკური ონლაინ პორტალი Observatory of Economic Complexity (OEC) მიხედვით, 2021 წელს რუსული ექსპორტის თითქმის ნახევარი ევროპის ქვეყნებში, მათ შორის ბელორუსსა და უკრაინაში გადიოდა. მისი უმეტესი ნაწილი ძირითადად ნედლი ნავთობი და გაზი იყო.

2023 წლის ბოლოსთვის სურათი მთლიანად შეიცვალა. ახლახან გამოქვეყნებული OECD-ის მონაცემები აჩვენებს, რომ რუსეთისთვის ყველაზე მნიშვნელოვანი ბაზრებია ჩინეთი და ინდოეთი, რომლებსაც რუსული ექსპორტის თითქმის ნახევარი უკავია. ჩინეთთან - დაახლოებით 33%, ინდოეთთან - დაახლოებით 17%. 2021 წელს უკრაინაში შეჭრამდე ჩინეთის წილი 15%-ზე ნაკლები იყო, ინდოეთის კი ორ პროცენტზე ნაკლები.

როგორც OEC-მა გაარკვია, 2023 წელს რუსული ექსპორტის მხოლოდ 14%-ზე მეტი იგზავნებოდა ევროპის ქვეყნებში, ხოლო ორი წლის წინ ეს იყო 48%. მიუხედავად იმისა, რომ OEC-ს ჯერ არ გამოუქვეყნებია სტატისტიკა 2024 წლის, სხვა წყაროებიდან მიღებული მონაცემებით, როგორიცაა Bruegel ანალიტიკური ცენტრის Russian Foreign Trade Tracker, ვარაუდობს, რომ ეს მაჩვენებელი 2023 წელთან შედარებით დიდად არ შეცვლილა.

რუსეთის საექსპორტო ნაკადების გადაადგილება დასავლეთიდან აღმოსავლეთში

უფრო მეტიც, ვაჭრობის შესახებ არსებული ყველა მონაცემი ეფუძნება ექსკლუზიურად ოფიციალურ სტატისტიკას. ეს ნიშნავს, რომ მათში არ შედის რუსეთის ეგრეთ წოდებული „ჩრდილოვანი ფლოტის“ მიერ მიწოდებული ნავთობი. მისი დამატება რომ შესაძლებელი ყოფილიყო, ინდოეთის და ჩინეთის წილი რუსულ ექსპორტში დიდი ალბათობით კიდევ უფრო მაღალი იქნებოდა. კიევის ეკონომიკის სკოლის (KSE) მონაცემებით, რუსული ნედლი ნავთობის საზღვაო გადაზიდვის სულ მცირე 70% ხორციელდება მისი „ჩრდილოვანი ფლოტით“ , ძირითადად გაცვეთილი და დაზღვეული გემებით - ინდოეთი, ჩინეთი და თურქეთი ერთად ყიდულობენ ამ ნედლეულის 95%-ს. 2022 წლიდან მოსკოვის საექსპორტო ნაკადების გადახედვა ორი ფაქტორით არის განპირობებული: ევროკავშირი პირდაპირ აღარ ყიდულობს რუსული მილსადენის გაზსა და ნავთობს, ხოლო პეკინი და დელი სულ უფრო მეტად ახორციელებენ ენერგიის იმპორტს რუსეთიდან. რუსეთიდან ევროკავშირის ქვეყნებში ნავთობის მიწოდება სამი წლის განმავლობაში 90%-ით შემცირდა. ევროკავშირი ასევე ამცირებს გაზის შესყიდვებს რუსეთიდან: თუ 2021 წელს იგი მოდიოდა ამ პროდუქტის იმპორტის 40%, სამ წელიწადში ეს დაახლოებით 15%-მდე ჩამოვიდა.

სავაჭრო ნაკადები მოსკოვმა დასავლეთიდან აზიის ქვეყნებში გადაიტანა, ამბობს ზოლტ დარვასი, რომელიც პასუხისმგებელია ბრიუგელის ცენტრში რუსეთის საგარეო ვაჭრობის ტრეკერზე. „ქვეყნებმა, რომლებმაც არ დააწესა სანქციები რუსეთის წინააღმდეგ, განსაკუთრებით ჩინეთმა, ისევე როგორც თურქეთმა, ყაზახეთმა და სხვა სახელმწიფოებმა, მნიშვნელოვნად გაზარდეს ვაჭრობის მოცულობა რუსეთის ფედერაციასთან“, - თქვა დარვასმა DW-თან ინტერვიუში. OECD-ის მონაცემებით, რუსეთიდან საქონლის წილი თურქეთის იმპორტში გაიზარდა 4,2%-დან 7,9%-მდე. ზომიერი ზრდა შეინიშნება ასევე ყაზახეთისა და უნგრეთის შემთხვევაში, ორივე ქვეყანა ინარჩუნებს მჭიდრო ეკონომიკურ კავშირებს მოსკოვთან.

„რუსეთი ახლა ჩინეთის ვასალია“

ექსპერტების აზრით, რუსეთის ურთიერთობები ჩინეთთან ყველაზე მეტად შეიცვალა, როგორც სავაჭრო, ასევე გეოპოლიტიკური თვალსაზრისით. „რუსეთი ახლა ჩინეთის ვასალია“, - განუცხადა DW-ს ელინა რიბაკოვამ, ვაშინგტონის პეტერსონის საერთაშორისო ეკონომიკის ინსტიტუტის ეკონომისტმა.

მისი აზრით, ჩინეთის მნიშვნელობა რუსული ვაჭრობისთვის ახლა იმდენად გაუწონასწორებელია, რომ პეკინს დიდი გავლენა აქვს მოსკოვზე. „ჩინეთი რუსეთის უმსხვილესი სავაჭრო პარტნიორია, მაშინ როცა რუსეთი ჩინეთის ექსპორტის მხოლოდ მცირე წილს იკავებს“, - ამბობს რიბაკოვა.

ზოლტ დარვასი თვლის, რომ დასავლეთის სანქციებმა მოსკოვი უფრო მეტად დამოკიდებული გახადა პეკინზე მაღალტექნოლოგიური და წარმოებული საქონლის გამო. „რუსეთი დიდი ქვეყანაა, მაგრამ მას არ აქვს საკუთარი თავის უზრუნველყოფის შესაძლებლობა“, - განაგრძობს დარვასი, „ასე რომ, ის იძულებულია მიიღოს ეს საქონელი სხვაგან და ეს მიმწოდებელი სულ უფრო და უფრო ხდება ჩინეთი“.

თავის მხრივ, ელინა რიბაკოვა ვარაუდობს, რომ ჩინეთი არა მხოლოდ ყიდის თავის პროდუქციას რუსეთში, არამედ ხელს უწყობს მოსკოვს დასავლური საქონლის შესყიდვაში. განსაკუთრებით ეგრეთ წოდებული ორმაგი დანიშნულების საქონელებზე, რომელიც შეიძლება გამოყენებული იქნას როგორც სამოქალაქო, ასევე სამხედრო მიზნებისთვის.

ამასთან, გაიზარდა ექსპორტი ჩინეთიდან რუსეთის ფედერაციაში. OECD-ის მონაცემებით, 2023 წელს ჩინეთზე მოდის მთელი რუსული იმპორტის ნახევარზე მეტი. ეს ორჯერ მეტია ვიდრე 2021 წელს იყო. თურქეთმა, ყაზახეთმა და არაბთა გაერთიანებულმა საამიროებმა (UAE) ასევე გაზარდეს ექსპორტი რუსეთში, ვიდრე ეს იყო სამი წლის წინ, ხოლო ინდოეთის წილი უცვლელი დარჩა და ევროკავშირის წილი 45%-დან 22%-მდე დაეცა.

ჩინური საქონლის მიწოდებამ დიდწილად შეცვალა მოსკოვის იმპორტი ევროკავშირიდან - 2023 წელს ჩინეთის ექსპორტმა რუსეთში თითქმის 105 მილიარდ ევროს მიაღწია.

ახალი მრავალპოლარული სამყარო

მიუხედავად იმისა, რომ მოსკოვმა გადააკეთა ვაჭრობა და შეეგუა ცვლილებებს, ექსპერტებს არ სჯერათ, რომ ამის შედეგად რუსეთი უკეთესი გახდა. დარვასის თქმით, რუსეთის ფედერაციას შეუძლია „გადარჩენა“, მაგრამ ის აღარ იღებს „იგივე ხარისხის საქონელს, როგორც ადრე“, რაც გავლენას ახდენს მის ეკონომიკაზე.

თავის მხრივ, ელინა რიბაკოვა თვლის, რომ ეკონომიკურად რუსეთში საქმე არც ისე ცუდად არის.

„ეს არის მოსახერხებელი გზა პუტინისთვის, რადგან მას სურს მულტიპოლარული სამყარო, რომელშიც ის იქნება დაკავშირებული ჩინეთთან და სხვა ქვეყნებთან. ის, ალბათ, მზად არის მიიღოს ეკონომიკური ხარჯები“, - განმარტავს რიბაკოვა და დასძეს: „თუმცა, ასეთი დამოკიდებულება რუსეთს დაუცველს ხდის: პეკინი ხდება ყველაზე მნიშვნელოვანი სავაჭრო კარიბჭე მოსკოვისთვის და მისთვის - ერთგვარი თანამონაწილე, „მაგრამ არა შეუცვლელი“.

წყარო: https://www.dw.com/ru/kakie-strany-pomogaut-rossii-obhodit-zapadnye-sankcii/a-71762195