დიმიტრი კულებამ ისტორია დაწერა რუსეთის მიერ გაჩაღებული ომის დროს უკრაინის საგარეო საქმეთა სამინისტროს სათავეში. მისი ძალისხმევით შეიქმნა საერთაშორისო კოალიცია უკრაინის მხარდასაჭერად, რომლის წყალობითაც კიევი აგრძელებს წინააღმდეგობის გაწევას რუსეთის წინააღმდეგ. ამ კვირაში ის მოულოდნელად შეცვალა უკრაინული დიპლომატიის კიდევ ერთმა მძიმეწონოსანმა, ანდრი სიბიგამ. BBC-მ გამოიკვლია რამ გამოიწვია ეს როტაცია და როგორ იმოქმედებს იგი უკრაინის საერთაშორისო პოზიციაზე.
„თავით კედელში“
უკრაინის საგარეო საქმეთა მინისტრის დიმიტრი კულებას გადადგომა უკრაინის მთავრობის „გადატვირთვის“ ყველაზე გახმაურებული ნაწილია, რომელიც ამ კვირაში მოხდა. ბევრი ექსპერტისთვის ეს სრულიად მოულოდნელი და აბსოლუტურად ალოგიკურია.
დიმიტრი კულება იყო დენის შმიგალის მთავრობის ყველაზე ცნობილი მინისტრი, რომელიც არ იყო ყველაზე ნათელი წერტილი უკრაინის ისტორიაში. კულება საგარეო საქმეთა სამინისტროს „წარსულ ცხოვრებაშიც“ ხელმძღვანელობდა, 2020 წლის მარტში, როდესაც კორონავირუსის პანდემია იყო, თუმცა მაშინ მან თავი ვერ წარმოაჩინა. ახლა კი, კულებამ შექმნა კიევის მხარდამჭერი საერთაშორისო კოალიცია, რუსეთის წინააღმდეგ ფართომასშტაბიანი სანქციების შემოღებაში მიიღო მონაწილეობა, კიევის ევროკავშირში გაწევრიანებაზე მოლაპარაკებების დაწყებაში დიდი როლი აქვს - ეს მხოლოდ მცირე ნაწილია რომელიც მის დიპლომატიურ საქმიანობას უკავშირდება.
ბოლო ორი წლის განმავლობაში კულებას წინაშე მდგარი ამოცანების მასშტაბი და სირთულე ხშირად აიძულებდა ემოქმედა დიპლომატიაში ატიპიური, ზოგჯერ მიუღებელი მეთოდებით. Washington Post-თან ინტერვიუში მან თქვა, რომ ზოგადად, დიპლომატიის ხელოვნებაა შენს წინ კედელი აგურით დაშალო, მაგრამ ხანდახან ეს კედელი საკუთარი თავით უნდა დაანგრიო.
კულებას, როგორც დახვეწილი ინტელექტუალისა და პიარის იმიჯი ხშირად მის სასარგებლოდ მუშაობდა - Economist-მა კულება აღწერა, როგორც „ნერვიული დიპლომატი“, „ოსტატური მომლაპარაკებელი მრგვალი სათვალეებით, უფრო ჰარი პოტერს ჰგავს, ვიდრე ჯონ ლენონს“.
ამავდროულად, იგი დარჩა „ერთ-ერთი ადამიანი“ საშუალო უკრაინელებისთვის. ყველა ამ მიზეზის წყალობით, კულება მტკიცედ დარჩა ნდობისა და მხარდაჭერის რეიტინგების სათავეში - და ეს სიტუაცია საკმაოდ ატიპიურია უკრაინელი ჩინოვნიკებისთვის.
რატომ ამოიღეს დიმიტრი კულება?
ამ ვითარებაში გადადგომის შესახებ წერილის დაწერის მოთხოვნამ, რომელიც, როგორც არაერთი მედია იუწყება, დიმიტრი კულებამ პრეზიდენტისგან სამშაბათს საღამოს მიიღო და ამ ქმდებამ ბევრი ანალიტიკოსის და პარლამენტის წევრიც კი გააკვირვა. იმდენად გასაკვირი იყო, რომ რადაში საპრეზიდენტო ფრაქციის ზოგიერთი წევრი მზად არ იყო საგარეო საქმეთა სამინისტროს ხელმძღვანელის გადადგომისთვის ხმა მიეცა მკაფიო ახსნა-განმარტების გარეშე.
საბოლოოდ, საპრეზიდენტო ფრაქციის წევრის, ევგენია კრავჩუკის განცხადებით, დეპუტატები დაეთანხმნენ პრეზიდენტის საკადრო გადაწყვეტილებას, რომლის პრეროგატივაა უკრაინის საგარეო პოლიტიკის წარმართვა.
პოლიტოლოგი ვლადიმერ ფესენკო RBC-Ukraine-თან საუბარში ამტკიცებდა, რომ მან პირველი საუბრები მოისმინა დიმიტრი კულებას სავარაუდო შეცვლის შესახებ გასულ შემოდგომაზე. დაახლოებით ამავე დროს, კიევის საზღვრებზე გავრცელდა ჭორები, რომ თავად საგარეო საქმეთა სამინისტროს ხელმძღვანელი არ ეწინააღმდეგებოდა თანამდებობის დატოვებას და სურდა ინგლისში ელჩად წასვლა, თუმცა, ვალერი ზალუჟნის დანიშვნამ ეს გეგმა აშკარად შეუსაბამო გახადა.
ფაქტორების გაანალიზებისას, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს კულებას გადადგომა, BBC ასე ხსნის: „ღირს გავიხსენოთ ვოლოდიმერ ზელენსკის ფსიქოტიპი, ასევე მის გუნდში საკადრო გადაწყვეტილებების წინა გამოცდილება. ზელენსკი - ეს არ არის საიდუმლო - ემოციური ადამიანია და მასთან ნაყოფიერი თანამშრომლობისთვის ძალიან მნიშვნელოვანია, თუნდაც ეს ირაციონალურად ჟღერდეს, იყოთ მასთან იმავე ტალღის სიგრძეზე, მასთან ერთად იმოძრაოთ იმავე რიტმში. როგორც ჩანს, რაღაც მომენტში ზელენსკის და კულებას ტალღებმა, უბრალოდ, შეწყვიტეს თანხვედრა. ძნელი სათქმელია, როდის დაიწყო მათ შორის ამ თავისებური გონებრივი დისტანციის ზრდა“.
ყოფილმა უკრაინელმა დიპლომატმა BBC-ს განუცხადა, რომ დიმიტრი კულებას თანამდებობიდან გადადგომაში წმინდა ინსტიტუციური მიზეზებიც შეიძლება მოიძებნოს. ფაქტია, წყარო განმარტავს, რომ თავად უკრაინის კონსტიტუცია აწესებს გარკვეულ ორმაგ ძალაუფლებას საგარეო პოლიტიკის სფეროში: საგარეო პოლიტიკას უნდა ხელმძღვანელობდეს პრეზიდენტი (და შესაბამისად მისი ადმინისტრაცია) და განახორციელოს მუშაობა საგარეო საქმეთა სამინისტრომ შესაბამისი მინისტრის ხელმძღვანელობით.
დღევანდელი უკრაინის ვითარებაში ასეთი დაპირისპირების შედეგის პროგნოზირება რთული არ იყო. 2022 წლის 24 თებერვლის შემდეგ, უკრაინა საბოლოოდ (და სრულიად ბუნებრივია) გადაიქცა სუპერ-საპრეზიდენტო რესპუბლიკად და ბანკოვა გახდა ქვეყნის ყველა ძირითადი გადაწყვეტილების მიღების ცენტრი. დიდი ომის პირველივე დღიდან ვოლოდიმერ ზელენსკი გახდა უკრაინის მთავარი დიპლომატი და მისმა საგარეო პოლიტიკის მრჩეველთა გუნდმა, ანდრეი ერმაკის ხელმძღვანელობით, დაიწყო პირველი ფიჭის თამაში უკრაინის საერთაშორისო ურთიერთობების სფეროში.
მინისტრის ბედი, როგორც დღეს ჩანს, წინასწარ განისაზღვრა მიმდინარე წლის აპრილში, როდესაც მის პირველ მოადგილედ დაინიშნა ანდრეი სიბიგა, რომელიც მანამდე თითქმის სამი წელი მუშაობდა ანდრეი ერმაკის მოადგილედ პრეზიდენტის კაბინეტში.
სწორედ ანდრეი სიბიგა გახდა უკრაინის საგარეო საქმეთა ახალი მინისტრი 5 სექტემბერს. ახლა, BBC-ის წყაროები უყვებიან, რომ საგარეო საქმეთა სამინისტროსა და პრეზიდენტის ოფისის მუშაობა აბსოლუტურად სინქრონულად წარიმართება, რადგან ახალი მინისტრი ფაქტიურად ბანკოვას „ხორცია“.
რაც შეეხება, დიმიტრი კულებას მომავალს, მას სამომავლო გეგმებზე ჯერ არ უსაუბრია. ზოგიერთი მედია წყარო ვარაუდობს, რომ ყოფილმა მინისტრმა შესაძლოა კონცენტრირება მოახდინოს კიევსა და ნატოს ან ევროკავშირს შორის ურთიერთობების განვითარებაზე.
ვინ არის ანდრეი სიბიგა
საგარეო საქმეთა ახალი მინისტრი, ანდრეი სიბიგა, ერთ-ერთ უძლიერეს უკრაინელ დიპლომატად ითვლება. ის არის 49 წლის, წარმოშობით ტერნოპოლის ოლქიდან და მიიღო დიპლომი საერთაშორისო ურთიერთობებისა და სამართლის მიმართულებით ლვოვის ივან ფრანკოს უნივერსიტეტიდან. სიბიგა არის კარიერული დიპლომატი, ის საგარეო საქმეთა სამინისტროში 1997 წლიდან მუშაობს. მისი კარიერის რვა წელი უკავშირდება უკრაინის საელჩოს პოლონეთში, გარდა ამისა, მას ეკავა არაერთი თანამდებობა სამინისტროს კიევის სტრუქტურებში.
2016 წელს პრეზიდენტმა პეტრო პოროშენკომ სიბიგა თურქეთში ელჩად დანიშნა. BBC-ის პოლიტიკურ და დიპლომატიურ წრეებში უთხრეს, რომ ამ პოსტზე დიპლომატმა თავი შესანიშნავი ორგანიზატორობით გამოავლინა და ხელი შეუწყო კიევსა და ანკარას შორის ურთიერთობების ინტენსიურ განვითარებას. ამ წლების განმავლობაში, ათობით ერთობლივი პროექტი დაიწყო საჰაერო კოსმოსურ და თავდაცვის ინდუსტრიაში: უკრაინის თურქული შვეულმფრენების მოდერნიზებიდან დაწყებული, კიევის მიერ Bayraktar თვითმფრინავების შეძენამდე და პრინციპული შეთანხმება მათი წარმოების უკრაინაში განთავსებით დამთავრებული. 2020 წელს ყარაბაღის კონფლიქტის დროს კიევმა აშკარად დაიკავა აზერბაიჯანის მხარე, რამაც ასევე მნიშვნელოვნად გააუმჯობესა უკრაინის მიმართ დამოკიდებულება თურქული პოლიტიკური და ბიზნეს ელიტის წარმომადგენლებში.
მას შემდეგ, რაც უკრაინაში ხელისუფლებაში ვოლოდიმერ ზელენსკი მოვიდა, სიბიგამ ხელი შეუწყო უკრაინის ახალ პრეზიდენტს, პოლიტიკაში აბსოლუტურ ახალბედა და მაღალგამოცდილ თურქ ლიდერს რეჯეფ ერდოღანს შორის ურთიერთობების დამყარებას. შესაძლოა, ამ მიზეზების ერთობლიობის გამო, 2021 წელს, თურქეთის ელჩის პოსტზე ხუთი წლის შემდეგ, ანდრეი სიბიგა დაინიშნა პრეზიდენტის ოფისის უფროსის მოადგილედ - ფაქტობრივად, პრეზიდენტ ზელენსკის დიპლომატიური მრჩევლის თანამდებობაზე. 2022 წლის 24 თებერვლის ადრეულ დილას, სიბიგა, ფაქტობრივად, აღმოჩნდა, რომ იყო ყველაზე უფროსი დიპლომატია ზელენსკის გარემოში და მონაწილეობა მიიღო მის პირველ სამხედრო მოლაპარაკებებში მსოფლიო ლიდერებთან - დიმიტრი კულება მივლინებაში იმყოფებოდა შეერთებული შტატები იმ მომენტში. მომდევნო ორწელიწადნახევრის განმავლობაში სიბიგა მუდმივად იმყოფებოდა პრეზიდენტის გვერდით, მონაწილეობდა უკრაინის ლიდერის ყველა საერთაშორისო შეხვედრებში.
სიბიგას პრესასთან ინტერვიუები უსარგებლოა - ამ თვალსაზრისით, ის არის კლასიკური დიპლომატი, რომელიც არ სცილდება საზღვრებს და გამოხატავს სახელმწიფოს პოზიციას. თუმცა, დროდადრო სიბიგას განცხადებები და ქმედებები იწვევს ფართო საზოგადოების პროტესტს. ამრიგად, გასული წლის აპრილში, Financial Times-თან ინტერვიუში მან თქვა, რომ უკრაინა შეძლებს დათანხმდეს რუსეთთან სამშვიდობო მოლაპარაკებებს, როდესაც უკრაინის შეიარაღებული ძალები მიაღწევენ ანექსირებულ ყირიმთან ადმინისტრაციულ საზღვარს. ეს განცხადება სენსაციური იყო: იმ დროს უკრაინის ხელისუფლება ამტკიცებდა, რომ მოლაპარაკებებზე საუბარი არ შეიძლებოდა, სანამ უკანასკნელი რუსი ოკუპანტის ჩექმა არ დატოვებდა უკრაინის საერთაშორისოდ აღიარებულ ტერიტორიას. თუმცა, სიბიგამ მალევე განმარტა საკუთარი განცხადება: ისინი ამბობენ, რომ მოლაპარაკებები ამ შემთხვევაში ერთ-ერთი ვარიანტია, უკრაინის მიზანი უცვლელი რჩება - მისი ყველა ტერიტორიის, მათ შორის ყირიმის დაბრუნება.
და ამ წლის აპრილში, საგარეო საქმეთა სამინისტროში დაბრუნების შემდეგ, თავისი პირველი გადაწყვეტილებით, ანდრეი სიბიგამ, პრაქტიკულად, სკანდალი გამოიწვია, როცა საზღვარგარეთ უკრაინის დიპლომატიური ინსტიტუტებისადმი განკუთვნილ წერილს მოაწერა ხელი, რომელიც სამხედრო ასაკის უკრაინელ მამკაცებზე რაიმე დოკუმენტის გაცემას კრძალავდა. უკრაინის საელჩოებისა და საკონსულოების მიერ უარმა უკვე შეკვეთილი პასპორტების გაცემაზე, გამოიწვია არაერთი ხმაურიანი საპროტესტო აქცია მათ შენობებთან და დაიწყო დებატების ახალი ტალღა იმის შესახებ, თუ როგორი უნდა იყოს მობილიზაცია უკრაინაში და როგორ უნდა შეეხოს იგი ომის დროს საზღვარგარეთ მყოფ უკრაინელებს.
BBC-ის ყველა თანამოსაუბრე აშკარად თანხმდება იმაზე, რომ დიმიტრი კულებას ანდრეი სიბიგათი ჩანაცვლება არანაირად არ იმოქმედებს უკრაინის საგარეო პოლიტიკის ზოგად ვექტორზე.
„უკრაინის დიპლომატიის წინაშე დგას სამი ძირითადი ამოცანა – იარაღი და მხარდაჭერა უკრაინისთვის, სანქციები რუსეთისთვის – და ეს ამოცანები დარჩება არსებულ ვითარებაში. უკრაინის საგარეო პოლიტიკას, უბრალოდ, ცვლილების შანსი არ აქვს“, – აჯამებს BBC-ის თანამოსაუბრე.
