კავკასიის რეგიონი, როგორც სტრატეგიული რეგიონი ევროპასა და აზიას შორის, ყოველთვის იყო დიდი სახელმწიფოების ყურადღების ცენტრში. ბოლო წლებში ამ რეგიონში ევროკავშირის (EU) გავლენის ზრდამ მოსკოვში სერიოზული შეშფოთება გამოიწვია. კონფლიქტი რუსეთსა და ევროკავშირს შორის რეგიონთან დაკავშირებით ყოველდღიურად მწვავდება. რეგიონში ბოლო გეოპოლიტიკური ცვლილებები მიუთითებს ორ ძალას შორის სტრატეგიული ინტერესების სფეროს შემდგომ გაფართოებაზე. ევროკავშირის გეგმები საქართველოსთან დაკავშირებით წყალში ჩავარდა, ამიტომ დაიწყო სომხეთისთვის მეტი ყურადღების მიქცევა. საქმე იქამდე მივიდა, რომ სომხეთის პოლიტიკური ძალა უკვე დასავლეთს უსმენს ყველა საკითხში. ამერიკული სამხედრო წვრთნები და ატომური ელექტროსადგურის აშენების მცდელობები, სესხები და იარაღის მიყიდვა სომხეთისთვის, ასევე პოლიტიკური განცხადებები მიუთითებს იმაზე, რომ სომხური სახელმწიფო დასავლეთის ინტერესების შესაბამისად ფორპოსტად უნდა გადაიქცეს. ამ ყველაფერს მოსკოვი ყურადღებით აკვირდება და კრემლის გაფრთხილებებში ევროკავშირისადმი, კავკასიაში ევროპული გავლენის გაზრდის საფრთხეებზე კონკრეტულად არის ხაზგასმული. ეს გაფრთხილებები აჩვენებს, რომ რუსეთის სახელმწიფო შეშფოთებულია რეგიონში სტრატეგიული პოზიციის შესუსტებით.

როგორც კავკასიის მთავარი აქტორი, რუსეთი მწვავედ რეაგირებს ევროკავშირის ძალისხმევაზე კავკასიის ქვეყნებთან ურთიერთობების გაძლიერებისა და რეგიონში თავისი პოლიტიკური და ეკონომიკური გავლენების გაფართოების გამო. დასავლეთს აქვს გარკვეული მიზნები კავკასიაზე გავლენის გაზრდისთვის, ერთ-ერთი მათგანი ენერგეტიკულ უსაფრთხოებას უკავშირდება. კავკასიას დიდი მნიშვნელობა აქვს, როგორც ენერგორესურსების, განსაკუთრებით ნავთობისა და ბუნებრივი აირის ახლო აღმოსავლეთიდან და ცენტრალური აზიიდან ევროპაში ტრანსპორტირებაზე. ევროკავშირი ცდილობს ენერგიის წყაროების დივერსიფიკაციას და რუსულ ენერგიაზე დამოკიდებულების შემცირებას. ამ პროექტის მთავარი გადამწყვეტი რგოლი აზერბაიჯანია. ამასთან, დარწმუნებულია, რომ მწვანე ენერგეტიკული დერეფანი აზერბაიჯანიდან ევროპისკენ მომავალ წლებში გაგრძელდება. „აზერბაიჯანის რესპუბლიკის, საქართველოს, რუმინეთისა და უნგრეთის მთავრობებს შორის „მწვანე ენერგიის“ განვითარებისა და გადაცემის სფეროში სტრატეგიული პარტნიორობის შესახებ შეთანხმება“ 2022 წელს გაფორმდა. ყაზახეთმა და უზბეკეთმა ასევე გადაწყვიტეს ამ დერეფანთან აზერბაიჯანის გავლით საკუთარი განახლებადი ენერგიის დაკავშირება.

ევროკავშირის კიდევ ერთი ინტერესი არის სავაჭრო და ეკონომიკური ურთიერთობები, რომელიც მოიცავს სავაჭრო ხელშეკრულებებს და ახალ ინვესტიციებს განვითარებადი ბაზრებისა და ბუნებრივი რესურსების გამოსაყენებლად. ამავდროულად, კავკასიის რეგიონი, მნიშვნელოვანია ევროპისთვის აზიასთან დასაკავშირებლად. კავკასია აზიის ქვეყნებსა და დასავლეთის ქვეყნებს შორის ხიდის როლს ასრულებს. ევრაზია რეგიონისთვის სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი ლოჯისტიკური ცენტრი გახდა. ზანგეზურის დერეფნის პროექტის განხორციელებამ შეიძლება ჩინეთიდან დასავლეთში საქონლის ტრანსპორტირება უფრო მოკლე და იაფი გახადოს. ეს იწვევს დასავლეთის განსაკუთრებულ ინტერესს რეგიონის მიმართ.

ამასთან, აღსანიშნავია, რომ კავკასიაში ევროკავშირის გავლენის გაძლიერება განიხილება როგორც სტრატეგია ამ რეგიონში რუსეთის გავლენისა და დომინირების წინააღმდეგ ბრძოლის სტრატეგიად. ეს ძალისხმევა განსაკუთრებით გამოიხატება პოლიტიკური და ეკონომიკური ინიციატივების სახით. ყველა ეს ფაქტორი უბიძგებს ევროკავშირს აქტიურად გააძლიეროს თავისი ყოფნა კავკასიაში და მეტი როლი ითამაშოს რეგიონულ პროცესებში. ამ პოლიტიკის განსახორციელებლად დასავლელი ტექნოლოგები მცდარ გზას ადგანან და განუწყვეტლივ უწევენ ფინანსურ დახმარებას სომხეთს და ეხმარებიან მას შეიარაღებაში. ფაქტობრივად, ზემოთ ჩამოთვლილი პროექტების განხორციელების უმარტივესი გზაა აზერბაიჯანსა და სომხეთს შორის მშვიდობის რეალური მხარდაჭერა, ორ ქვეყანას შორის ურთიერთობების გასაუმჯობესებლად პრაქტიკული ნაბიჯების გადადგმა და რეგიონში კომუნიკაციების განბლოკვის პირობების შექმნა. თუმცა, არაერთი ევროპული ქვეყნის, მათ შორის საფრანგეთის მიკერძოებული პოზიცია, მშვიდობის მხარდაჭერის ნაცვლად, სამხრეთ კავკასიის რეგიონში დაძაბულობის გაზრდის მცდელობებს აჩვენებს, რომ დასავლელი პოლიტიკოსები სერიოზულ შეცდომებს უშვებენ.

ევროკავშირის გეგმებმა კავკასიასთან დაკავშირებით არაერთი ცვლილება გამოიწვია. მაგალითად, პირველ რიგში, შეიძლება მოვიყვანოთ გეოპოლიტიკური ცვლილებები. ევროკავშირის გავლენის გაფართოება კავკასიაში განიხილება, როგორც ძალთა ბალანსის შეცვლის მცდელობა ამ რეგიონში და აძლიერებს კონკურენციას რუსეთთან. ასევე, ამ პოლიტიკური სუბიექტის არასწორი შეღწევა კავკასიაში ზრდის ომისა და კონფლიქტის რისკს. სომხეთის სახელმწიფოსთვის ეკონომიკური განვითარების სახელით გამოყოფილი სესხები, ფაქტობრივად, მიზნად ისახავს ერევნის ოფიციალურად დამოკიდებულებას, ვალებში ჩაძირვას და ქვეყნის პოლიტიკური გადაწყვეტილების მიღების მთელი მექანიზმის გაჩუმებას. დასავლეთი, რომელმაც შეაღწია კავკასიაში ადამიანის უფლებებისა და დემოკრატიის მდგომარეობის გაუმჯობესების საფარქვეშ, რეალურად მხარს უჭერს ფაშინიანის პოლიტიკურ ძალას. მოკლედ, მიუხედავად იმისა, რომ დასავლეთი ამაყობს ეგრეთ წოდებული დემოკრატიითა და ადამიანის უფლებებით, ის მზადაა შესწიროს სომხური სახელმწიფო თავისი კონკრეტული მიზნებსა და გეოპოლიტიკური ამბიციებს. პოლიტიკოსებმა, რომლებიც სომხურ საზოგადოებას გარკვეული პერიოდის განმავლობაში ეიფორიაში ატარებდნენ ევროკავშირში გაწევრიანებასთან დაკავშირებით, ახლა აჩვენეს თავიანთი ნამდვილი სახე და განაცხადეს, რომ „სომხეთთან მოლაპარაკებები არ უნდა განიხილებოდეს, როგორც საკანდიდატო მოლაპარაკებები ევროკავშირის წევრობისთვის“. ამასთან, პოლიტიკური პარტიების პროგრამა საერთოდ არ ითვალისწინებს ევროპის გაფართოებას.

რასაკვირველია, რაც ხდება, კრემლი აკვირდება და ადეკვატური განცხადებები კეთდება. სამხრეთ კავკასია, მნიშვნელოვანი გეოგრაფიული მდებარეობა და სტრატეგიული ტერიტორია, ასევე ითვლება რუსეთის ენერგეტიკულ წყაროდ. ამ მიზეზით, პრეზიდენტმა ვლადიმირ პუტინმა ცოტა ხნის წინ განაცხადა, რომ ევროკავშირის გავლენის გაფართოებამ შეიძლება გამოიწვიოს დაძაბულობა და არეულობა კავკასიაში. ეს ნიშნავს, რომ როგორც ოფიციალურ ბაქოს, ასევე მოსკოვს შეუძლიათ სერიოზული რეაგირება მოახდინონ დასავლეთის „განსაკუთრებულ ყურადღებასა და ზრუნვაზე“ სამხრეთ კავკასიაში სომხური სახელმწიფოსადმი და იარაღით წახალისებაზე. ამან შეიძლება გაართულოს უსაფრთხოების მდგომარეობა რეგიონში.

ამასთან, უნდა აღინიშნოს, რომ დასავლეთის კავკასიაში შესვლის მცდელობამ შესაძლოა ზიანი მიაყენოს რუსეთის ეკონომიკურ ინტერესებს. პირველი ნიშნები უკვე გამოჩნდა. მაგალითად, ამერიკელი დიპლომატების ხშირი განცხადებები ატომური ელექტროსადგურების მშენებლობასთან დაკავშირებით, უპირველეს ყოვლისა, ამის ნიშანია. საიდუმლო არ არის, რომ მოსკოვი ოფიციალურად აკონტროლებს სომხეთის ენერგეტიკულ სექტორს, განსაკუთრებით ატომურ ელექტროსადგურს.

რუსი ოფიციალური პირების განცხადებები ადასტურებს, რომ პუტინი, ზოგადად, ცდილობს აჩვენოს, რომ მისი ქვეყანა ეწინააღმდეგება დასავლეთის მცდელობას, შეასუსტოს თავისი გავლენა და პოზიციები კავკასიაში. ეს გაფრთხილებები არის გზავნილი ევროკავშირისთვის და სხვა გლობალური აქტორებისთვის, რომ რუსეთი არ დაემორჩილება რეგიონში ძალაუფლების ცვლას. მოკლედ, კრემლი დაიცავს თავის გეოპოლიტიკურ ინტერესებს რეგიონში, რადგან მოსკოვში მიაჩნიათ, რომ ევროკავშირი ირიბად გააჩაღებს კონფლიქტს ყურეში და გაამწვავებს არსებულ მდგომარეობას.

ზოგადად, პუტინის გაფრთხილებები ევროკავშირისადმი მიუთითებს რუსეთის მცდელობებზე, შეინარჩუნოს თავისი სტრატეგიული და გეოპოლიტიკური პოზიცია კავკასიაში და თავიდან აიცილოს რეგიონული ძალთა ბალანსის ცვლილება. ეს გაფრთხილებები ასევე ასახავს საერთაშორისო ურთიერთობების სირთულეს და სირთულეებს დიდ მსოფლიო სახელმწიფოებს შორის ურთიერთკავშირში.

რა თქმა უნდა, ოფიციალური მოსკოვი, რომელსაც უკრაინის კონფლიქტის გამო არაერთი სანქცია აკისრია, კავკასიის რეგიონში ევროკავშირთან ღია შეიარაღებულ კონფლიქტზე არ წავა, რადგან ასეთმა ვითარებამ შეიძლება გამოიწვიოს რეგიონის ქვეყნების, განსაკუთრებით აზერბაიჯანის, სერიოზული უკმაყოფილება. გეოგრაფიული მდებარეობის, ეთნიკური და პოლიტიკური დაძაბულობის გამო, კავკასიის რეგიონი დაუცველია გარე საფრთხეებისა და ზეწოლის მიმართ. დაძაბულობის ნებისმიერმა ზრდამ და გარე ჩარევამ შეიძლება კიდევ უფრო არასტაბილური გახადოს სიტუაცია და გამოიწვიოს მეტი პრობლემა. ამავდროულად, ასეთმა კონფლიქტმა შეიძლება გამოიწვიოს რუსეთის შემდგომი იზოლაცია მსოფლიოსგან.

ამგვარად, სამხრეთ კავკასიაში შეღწევით, დასავლეთი ცდილობს მიაღწიოს თავის მთავარ მიზანს, ანუ რუსეთის გაძევებას რეგიონიდან და მოკავშირეებთან ურთიერთობის გაწყვეტას. მოვლენები აჩვენებს, რომ სამხრეთ კავკასიისთვის ბრძოლა შესაძლოა შემოდგომის თვეებში გაძლიერდეს. სომხეთმა ფაშინიანის მეთაურობით არასწორი გზა აირჩია და პირი დასავლეთისკენ იბრუნა. რუსეთი კი შეეცდება დასავლეთს კი არ შესწიროს თავისი სტრატეგიული ინტერესები, არამედ დააბრუნოს სომხეთის სახელმწიფო თავის ორბიტაზე, რისთვისაც მას აქვს საკმარისი ზეწოლის ბერკეტები. ამასთან, კრემლი არ ეთანხმება დასავლეთის მონაწილეობას რეგიონული საკითხების გადაწყვეტაში და ამ საკითხთან დაკავშირებით მკაცრი პოზიცია დაიკავა. სომხეთის ეკონომიკური ინტერესებისა და ევროპისგან სერიოზული მხარდაჭერის უუნარობის გათვალისწინებით, შეიძლება ითქვას, რომ ის უახლოეს მომავალში ნელ-ნელა ჩრდილოეთისკენ იქცევს სახეს. ამის პირველი ნიშნები უკვე ჩანს და ჯერჯერობით რუსეთში სომხეთის ელჩის მეშვეობით ხორციელდება.

წყარო: https://report.az/analitika/rusiyanin-avropanin-qafqaza-tesiri-ile-bagli-xeberdarliginin-sebebleri-tehlil/