უნგრეთის გადაწყვეტილება - რუსული პასპორტების მფლობელებისთვის ქვეყანაში შესვლის გამარტივებამ, ევროკავშირში უკმაყოფილება გამოიწვია. ამ ფაქტმა უკმაყოფილება არსად ისე არ გამოიწვია, როგორც ბალტიისპირეთის ქვეყნებში. ისინი ჯერ არ გეგმავენ რუსეთის ფედერაციის მოქალაქეებისთვის ახალი შეზღუდვების შემოღებას, მაგრამ იმედი აქვთ, რომ ევროკომისია ამას გააკეთებს.

ყველაფერი ივლისში დაიწყო, როდესაც უნგრეთმა აიღო ევროსაბჭოს მორიგი თავმჯდომარეობა, პლატფორმა, რომელიც რეგულარულად აერთიანებს დარგობრივ მინისტრებს ევროკავშირის ქვეყნებიდან. მინისტრები იღებენ ძირითად გადაწყვეტილებებს ევროკავშირისთვის, ხოლო თავმჯდომარე ქვეყანა კოორდინაციას უწევს დღის წესრიგსა და შეხვედრებს. პრაქტიკაში ეს ნიშნავს, რომ უნგრეთის ხელისუფლება, ამა თუ იმ ხერხით, განსაზღვრავს ევროპულ დღის წესრიგს მომდევნო ექვსი თვის განმავლობაში.

უკვე ივლისის დასაწყისში უნგრეთის პრემიერ-მინისტრი ვიქტორ ორბანი ეწვია კიევს, შემდეგ მოსკოვს. ბრიუსელი უნგრეთის პრემიერ-მინისტრის ენერგიას კრემლთან თამაშის მცდელობად აღიქვამდა. ატყდა სკანდალი. სულ რამდენიმე კვირა გავიდა და უნგრეთმა ევროკავშირში ახალი სკანდალის პროვოცირება მოახდინა.

ევროპული კანონმდებლობა ევროსაბჭოს თავმჯდომარე ქვეყანას არ ანიჭებს უფლებას განსაზღვროს ევროკავშირის საგარეო პოლიტიკა.

„ეროვნული ბარათი“ და შფოთვა ბალტიისპირეთის ქვეყნებში

ორბანის მოსკოვში ვიზიტიდან სულ რამდენიმე დღეში, უნგრეთმა გამოაქვეყნა იმ ქვეყნების განახლებული სია, რომელთა მოქალაქეებს შეუძლიათ მიმართონ „ეროვნულ ბარათს“. ეს არის ბინადრობის ნებართვის სახეობა (RP), რომელიც გაიცემა შრომითი ხელშეკრულების საფუძველზე. ახლა ამ სიაში შედის რუსეთი და ბელარუსიც.

არაერთ მედიაში გავრცელდა ინფორმაცია, რომ „ეროვნული ბარათი“ შეიძლება განახლდეს შეუზღუდავი რაოდენობით და მისი მიმღებები არ მოწმდებიან უსაფრთხოების საკითხებთან დაკავშირებით. ფაქტობრივად, უნგრეთის კანონმდებლობის მიხედვით, ბარათის განახლება შესაძლებელია ერთხელ - მაქსიმუმ სამი წლით. ასევე ცნობილია, რომ კანონში არ წერია თუ როგორ შემწომდებიან განმცხადებლები და განმცხადებლების კითხვარი დაახლოებით იგივეა, რაც სხვა ტიპის ბინადრობის ნებართვის მსურველებისთვის.

ზუსტად არავინ იცის, რამდენად საფუძვლიანად გაარკვევენ ეროვნული სადაზვერვო სამსახურები რუსეთის ფედერაციის ან ბელარუსის თითოეულ ინდივიდუალურ მოქალაქესთან დაკავშირებულ რისკებს - სადაზვერვო სააგენტოები, როგორც წესი, არ ამხელენ თავიანთი მუშაობის ნიუანსებს.

მაგრამ ცნობილია, რომ ფორმალურად უნგრული მხარე კანონმდებლობის ცვლილებებს იმით ხსნის, რომ ქვეყანა ატომურ ელექტროსადგურზე ორი ახალი რეაქტორის მშენებლობას აპირებს.

ბალტიისპირეთის ქვეყნებისთვის ეს დამატებითი შეშფოთების მიზეზია, რადგან ევროპაში Rosatom-ის მაღალჩინოსნები პირდაპირ კავშირში არიან რუსეთის სამხედრო დაზვერვის GRU-ს მუშაობასთან. ამ ფაქტორების ერთობლიობამ გამოიწვია უკიდურესად მწვავე რეაქცია უნგრეთის ნაბიჯებზე ბალტიისპირეთის ქვეყნებიდან.

იმის გათვალისწინებით, რომ ევროკავშირის რომელიმე ქვეყნის ბინადრობის ნებართვის მფლობელს უფლება აქვს თავისუფლად გადაადგილდეს შენგენის ზონის ქვეყნებში, შეიძლება აღმოჩნდეს, რომ ევროპაში რუსებისა და ბელარუსების ნაკადები შეედინება, რომელთა შემოწმებასაც არავინ შეეცდება. ხოლო ბალტიისპირეთის ქვეყნებისთვის ეს პროვოკაციების დივერსიებისა და ჯაშუშობის სერიოზულად გაზრდილი რისკის ტოლფასია.

„მიუხედავად იმისა, რომ ევროპის ქვეყნების უმეტესობა ეძებს გზებს ამ თავდასხმებისგან ეფექტურად დასაცავად, უნგრეთი არა მხოლოდ აფერხებს ასეთ ძალისხმევას, არამედ თავისი ქმედებებით ასევე ხელს უწყობს ან ხელს უწყობს მტრულ ქმედებებს ევროპის ქვეყნების მიმართ“, - ციტირებს ლიტვის საზოგადოებრივი მაუწყებელი საგარეო საქმეთა ხელმძღვანელის გაბრიელიუს ლანდსბერგისის სიტყვებს.

დაიხურა ბალტიის ქვეყნები, დაიხურა ევროკავშირი

ბალტიისპირეთის ქვეყნები, ფინეთი და პოლონეთი ყველაზე მკაცრ პოზიციას იკავებენ რუსეთისა და ბელარუსის მოქალაქეების ქვეყანაში შესვლის თაობაზე. ამ სახელმწიფოებმა რუსებისთვის ვიზების გაცემა ჯერ კიდევ 2022 წელს შეწყვიტეს, გამონაკლისი დატოვეს მხოლოდ ჰუმანიტარულ ვიზებზე.

შედეგად, მაგალითად, ესტონეთში, რუსებზე გაცემული ვიზების რაოდენობა 17-ჯერ შემცირდა: 2021 წლის 34 ათასიდან 2023 წელს ორ ათასზე ოდნავ მეტი. ლატვიაში ამ პერიოდში გაცემული ვიზების რაოდენობა თითქმის ხუთჯერ შემცირდა.

ესტონეთის მთავრობის მიერ რუსეთისა და ბელარუსის მოქალაქეების წინააღმდეგ დაწესებული სანქციები ძალაში რჩება“, - განუცხადა ესტონეთის საგარეო საქმეთა სამინისტრომ BBC-ს. „ეს სანქციები ხელს უწყობს შიდა უსაფრთხოებისა და საზოგადოებრივი წესრიგის რისკების თავიდან აცილებას ან შერბილებას როგორც ესტონეთში, ასევე ბალტიისპირეთში“.

არა მხოლოდ ბალტიის რეგიონი, არამედ მთლიანად ევროკავშირიც დაიხურა რუსებისთვის. ჯერ კიდევ 2022 წელს ევროკომისიამ გამოაქვეყნა რეკომენდაციები ევროპული სახელმწიფოების საშინაო სტრუქტურებისთვის, რომლის მიხედვითაც მათ მაქსიმალურად მკაცრად უნდა შეაფასონ შენგენის ვიზაზე რუსი განმცხადებლები და განსაკუთრებით ფრთხილად შეამოწმონ ისინი საზღვარზე.

შედეგად, ევროკავშირის ქვეყნების მიერ რუსებზე გაცემული ვიზების საერთო რაოდენობა დაახლოებით 10-ჯერ შემცირდა. 2019 წელს, უკრაინის ომამდე და პანდემიამდე, ევროპის საკონსულოებმა გასცეს ოთხ მილიონზე მეტი ვიზა, უარის ტემპი 1,5%. 2023 წელს იმავე საკონსულოებმა გასცეს დაახლოებით 449 ათასი ვიზა, 10%-ზე მეტი უარის მაჩვენებლით.

საჩივრების წრე

Financial Times-მა გამოაქვეყნა ევროპარლამენტის სახალხო პარტიის ხელმძღვანელის, მანფრედ ვებერის წერილი, რომელიც გაგზავნილია ევროსაბჭოს პრეზიდენტის, შარლ მიშელის სახელზე. მემარჯვენე ცენტრის ეს პარტია ყველაზე დიდია ევროპარლამენტში და ინარჩუნებს ანტირუსულ პოზიციას უკრაინაში ომის დაწყებიდან.

მასში ნათქვამია, რომ უნგრეთი „ხელს უშლის ჯაშუშურ საქმიანობას და ასევ ქმნის რისკებს ეროვნულ უსაფრთხოებასთან დაკავშირებით, ეს კი ნიშნავს იმას, რომ რუსების დიდი რაოდენობა უნგრეთში მინიმალური კონტროლის საშუალებით შევლენ“. ვებერი მოუწოდებს ევროპის საბჭოს ხელმძღვანელს დაუყოვნებლივ მიიღოს ზომები ეროვნული უსაფრთხოების რისკების ზრდის თავიდან ასაცილებლად.

საპასუხოდ, უნგრეთის პრემიერ-მინისტრის პრესმდივანმა, ზოლტან კოვაჩმა განაცხადა, რომ მოწვეული ადამიანები გადიან ყველა შემოწმებას, მათ შორის ეროვნული უსაფრთხოების რისკებსაც. მეტიც, ისინი უნგრეთში დიდხანს ვერ დარჩებიან.

ვებერის მიერ ევროსაბჭოში საჩივრის შემდეგ, ევროკომისიამ მიიღო საჩივარი. „მოველით, რომ ევროკომისიამ დაუყოვნებლივ შეაფასოს უნგრეთის განმარტებები და მათი შესაბამისობები ევროკავშირის სამართლებრივ ნორმებთან მიმართებაში“, - განუცხადეს ლატვიის შინაგან საქმეთა სამინისტროში BBC-ს. ევროკომისიის სათანადო შეფასების საფუძველზე, საკითხი შეიძლება განიხილებოდეს ევროკავშირის სხვა ფორმატებშიც.

თეორიულად, ევროკავშირის ქვეყნებს, განსაკუთრებით რუსეთის მოსაზღვრე ქვეყნებს, შეუძლიათ დაიწყონ დამოუკიდებლად მოქმედება, მაგალითად, როგორღაც შეზღუდონ რუსეთისა და ბელარუსის მოქალაქეების შესვლა უნგრეთის ბინადრობის ნებართვით.

BBC-მ მიმართა ბალტიისპირეთის ქვეყნებისა და ფინეთის შინაგან საქმეთა სამინისტროებსა და საგარეო საქმეთა სამინისტროებს. მიგრაციული კანონმდებლობის შემდგომი გამკაცრების საკითხს არც ერთმა სახელმწიფომ არ უპასუხა დადებითად.

„ჯერ ჩვენ დაველოდებით ევროკომისიის გადაწყვეტილებას, შემდეგ შევაფასებთ“, - განუცხადეს ლატვიის საგარეო საქმეთა სამინისტროში BBC-ს. მათივე განცხადებაში წერია: „უნგრულმა მხარემ ახსნა-განმარტებით მიმართა ბალტიისპირეთის ქვეყნების წარმომადგენლებს რუსეთისა და ბელარუსის მოქალაქეებისთვის შესვლის პირობების შეცვლის გადაწყვეტილებასთან დაკავშირებით. ჩვენ ვაფასებთ დაწყებულ დიალოგს. მაგრამ ჩვენ გვინდა აღვნიშნოთ, რომ უნგრულ მხარეს ჯერ არ გაუქარწყლებია ჩვენი შეშფოთება აგრესორი ქვეყნის მოქალაქეებისთვის ევროკავშირში შესვლის გამარტივებულ პირობებთან დაკავშირებით“.

სასაზღვრო კონტროლი ევროკავშირის ფარგლებში

ევროკომისიამ, თავის მხრივ, უპასუხა უნგრეთის ხელისუფლებას შესაბამისი მოთხოვნით.

„რუსეთი უსაფრთხოებასთან დაკავშირებით საფრთხეს წარმოადგენს. ჩვენ გვჭირდება მეტი და არა ნაკლები სიფხიზლე. პოტენციურ რუს ჯაშუშებსა და დივერსანტებს ევროკავშირში წვდომის მიცემა ძირს უთხრის ჩვენს საერთო უსაფრთხოებას“, - წერს ევროკომისარი საშინაო საქმეთა საკითხებში ილვა იოჰანსონი სოციალურ მედიაში.

ჩნდება ლოგიკური კითხვა: როგორ იმოქმედებს ევროკომისია, თუ ევროპული სტანდარტების მიხედვით, მიგრაციის კანონმდებლობა ეროვნული მთავრობების პასუხისმგებლობაა.

უფრო მეტიც, უნგრეთი, ფაქტობრივად, არ არღვევს ევროპულ კანონმდებლობას, არამედ ეწინააღმდეგება ევროკავშირის საყოველთაოდ აღიარებულ პოლიტიკას. ევროპარლამენტში მწვანეთა ფრაქციის მრჩევლის, ალექსეი დიმიტროვის თქმით, უნგრეთის მეზობელ ქვეყნებს შეუძლიათ იმოქმედონ.

„თუ აღმოჩნდება, რომ უნგრეთი არ მოქმედებს შენგენის სასაზღვრო კოდექსის მიხედვით, მაშინ საბჭომ შეიძლება რეკომენდაცია გაუწიოს შენგენის დარჩენილ ქვეყნებს უნგრეთთან სასაზღვრო კონტროლის აღდგენასთან დაკავშირებით“, - უთხრა მან BBC-ს.

წყარო: https://www.bbc.com/russian/articles/c7855y9d67xo