ვიქტორ ორბანმა შეიმუშავა უკრაინის ომის მოგვარების გეგმა. მან თავისი წინადადებები ევროსაბჭოს ლიდერებს გაუგზავნა. ევროპელი პოლიტიკოსების სკეპტიციზმის მიუხედავად, ექსპერტები დარწმუნებულები არიან, რომ უნგრული დოკუმენტი შეიძლება იქნას მიღებული, როგორც მომავალი მოლაპარაკებების საფუძველი.

„უნგრეთის პრემიერ-მინისტრმა, ვიქტორ ორბანმა წინადადებები გაუგზავნა ევროსაბჭოს ლიდერებს რუსეთ-უკრაინის კონფლიქტის მოგვარების შესახებ, სიტუაციის რეალისტურ შეფასებაზე დაყრდნობით“, - განაცხადა მისმა თანაშემწემ, ბალაზ ორბანმა. ინიციატივები ჩამოყალიბდა უნგრეთის ლიდერის კიევში, მოსკოვში, პეკინსა და ვაშინგტონში ვიზიტის შემდეგ.

უნგრეთის პრემიერ-მინისტრის გეგმის მიხედვით, თურქეთი, აშშ, ევროკავშირი და ჩინეთი შეიძლება გახდნენ შუამავლები რუსეთსა და უკრაინას შორის „ამ ქვეყნებს უდიდესი მნიშვნელობა აქვთ, თუკი ვინმე რეალურ მშვიდობაზე ფიქრობს. ჩვენ ყველგან დავდიოდით, რათა შეგვედგინა და განვსაზღვროთ რა შანსი იყო მშვიდობისთვის“, - განმარტა ბალაშ ორბანმა.

უნგრეთის პრემიერ-მინისტრი ევროსაბჭოს მისი ხელმძღვანელის, შარლ მიშელისადმი მიწერილ წერილში რუსეთთან დიპლომატიური ურთიერთობების აღდგენისკენ მოუწოდებს. მისი თქმით, აუცილებელია ჩინეთთან მოლაპარაკებების დაწყება სამშვიდობო კონფერენციის დაწყებაზე და დონალდ ტრამპი, არჩევნებში გამარჯვების შემთხვევაში, შეიძლება გახდეს სამშვიდობო პროცესის შუამავალი.

„დარწმუნებით შემიძლია ვთქვა, რომ არჩევნებში გამარჯვების შემდეგ ის არ დაელოდება თავის ინაუგურაციას, მზად იქნება დაუყოვნებლივ იმოქმედოს როგორც შუამავალმა მშვიდობის დამყარებაში. მას აქვს დეტალური და დასაბუთებული გეგმები ამ კუთხით“, - ნათქვამია უნგრეთის პრემიერის წერილში. ბუდაპეშტის გეგმის სხვა დეტალები უცნობია.

ბალაშ ორბანმა აღნიშნა, რომ უნგრეთი გამოიყენებს ევროსაბჭოს თავმჯდომარეობას სამშვიდობო მოლაპარაკებებისთვის პირობების შესაქმნელად. „უნგრეთი არის უნარიანი შუამავალი, როგორც ეს ბოლო ორმა კვირამ აჩვენა. ახლა ჩვენი ამოცანაა შევიმუშავოთ ახალი მიდგომა და შევეცადოთ დავარწმუნოთ ევროკავშირის წევრი ქვეყნები ვიქტორ ორბანის გეგმაში“, - განაცხადა მან.

ორბანის მოსკოვში ვიზიტმა კიევისა და ევროპის ქვეყნების მწვავე კრიტიკა გამოიწვია. ევროკომისიის ხელმძღვანელმა, ურსულა ფონ დერ ლაიენმა გააუქმა ევროკომისიის კოლეგიის ვიზიტი ბუდაპეშტში და შეამცირა წარმომადგენლობის დონე უნგრეთის თავმჯდომარეობით ევროკავშირის საბჭოს არაფორმალურ შეხვედრებზე. თავის მხრივ, უკრაინის პრეზიდენტმა, ვოლოდიმერ ზელენსკიმ ორბანის ქმედებას „არასწორი“ უწოდა და აღიარა, რომ მან კიევი პუტინთან შესახვედრად გამოიყენა.

ალტერნატიული შეთავაზებები

რუსეთ-უკრაინის სამხედრო კონფლიქტის მშვიდობიანი მოგვარების პირველი მცდელობა განხორციელდა დაპირისპირების დაწყებიდან რამდენიმე კვირაში. 2022 წლის 15 აპრილს სტამბოლში გაიმართა სამშვიდობო მოლაპარაკებების რაუნდი, რომლის დროსაც შესაძლებელი გახდა შეთანხმებების უმეტესი პუნქტების შეთანხმება. სამშვიდობო ხელშეკრულების პირობები ოფიციალურად არასოდეს გახმაურებულა. 2024 წლის მარტში The Wall Street Journal-მა გამოავლინა შეთანხმების დეტალები.

პროექტი, კერძოდ, ითვალისწინებდა უკრაინაში უცხოელი სამხედრო პერსონალისა და იარაღის განლაგების აკრძალვას. კიევმა პირობა დადო, რომ შეინარჩუნებს ნეიტრალურ სტატუსს და არ შეუერთდება ნატოს. დოკუმენტი არ შეიცავს ევროკავშირში გაწევრიანების აკრძალვას. ტექსტში საუბარი იყო უკრაინის არმიის გარკვეულ ზომამდე შემცირებაზე და ასევე ასახული იყო ანექსირებული ყირიმის პოზიცია - ნახევარკუნძული უნდა დარჩენილიყო რუსეთის კონტროლის ქვეშ უკრაინის მიერ მასზე სუვერენიტეტის ოფიციალური უარის თქმის გარეშე. დოკუმენტს ხელი არ მოეწერა მხარეებს შორის რიგ საკითხებზე უთანხმოების გამო.

ამის შემდეგ, 2022 წლის ნოემბერში, უკრაინის პრეზიდენტმა ვოლოდიმერ ზელენსკიმ პირველად წარმოადგინა სამხედრო კონფლიქტის მოგვარების საკუთარი გეგმა. პროექტი მოიცავდა ათ პუნქტს, მათ შორის: რადიაციული და ბირთვული უსაფრთხოება, ყველა პატიმრისა და დეპორტირებულის (მათ შორის უკრაინელი ბავშვების) გათავისუფლება, რუსული ჯარების გაყვანა და საომარი მოქმედებების შეწყვეტა, ასევე ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენა. მოსკოვი არ დაეთანხმა წინადადებებს. მიმდინარე წლის ივნისში უკრაინის ლიდერმა განაცხადა, რომ კიევი საომარი მოქმედებების შეწყვეტის ახალ დეტალურ გეგმას ამზადებს, რომელსაც წლის ბოლომდე წარადგენს.

კრემლმა ასევე გამოხატა თავისი ხედვა კონფლიქტის მოგვარების შესახებ. რუსეთის პრეზიდენტი ვლადიმირ პუტინი ყველა დასავლური სანქციების გაუქმებას და უკრაინის ოთხი რეგიონის: ზაპოროჟიეს, ხარკოვის, დონეცკის და ლუგანსკის ტერიტორიების რუსეთის მხარისთვის გადაცემას ითხოვს.

ასევე არის ალტერნატიული წინადადებები. ჩინეთმა შესთავაზა საკუთარი ვარიანტები - დოკუმენტი მოიცავს 12 პუნქტს, რომლებიც ჩამოყალიბებულია უკიდურესად ბუნდოვნად. მათ შორის: სამშვიდობო მოლაპარაკებების დაწყება, რუსეთისგან ცალმხრივი სანქციების მოხსნა, ყველა ქვეყნის სუვერენიტეტის პატივისცემა. ბრაზილიამ ომის დამთავრების სანაცვლოდ რუსეთს ყირიმის მიცემა შესთავაზა.

კიდევ ერთი გეგმა წარმოადგინა აფრიკის ქვეყნების ჯგუფმა. ბრძოლების დასრულება „რაც შეიძლება მალე“, მშვიდობის მიღწევა „მოლაპარაკებებისა და დიპლომატიური საშუალებებით“ და კიდევ „აფრიკის უფრო ღრმა ჩართვა სამშვიდობო პროცესში“.

მოულოდნელი სარგებელი

უკრაინელი პოლიტოლოგი კონსტანტინე ბონდარენკო TRT-ს განუმარტავს, რომ უნგრეთის პრემიერ მინისტრი ვიქტორ ორბანი ცდილობს მაქსიმალურად გამოიყენოს თავისი ახალი თანამდებობა, როგორც ევროსაბჭოს თავმჯდომარე.

„გარდა ამისა, მკვეთრად გაიზარდა მისი პოლიტიკური კერპის დონალდ ტრამპის რეიტინგი და ორბანი ცდილობს შუამავლის როლი შეასრულოს ტრამპსა და ევროპულ ელიტებს შორის. ორბანის კიდევ ერთი მოტივი არის უფრო ძლიერი ფიგურა გახდეს. სწორედ ამით აიხსნება მისი მოგზაურობები კიევში, მოსკოვში, პეკინსა და ვაშინგტონში, მისი განცხადებები და ინიციატივები“, - განმარტა ექსპერტმა.

დღეს ბრიუსელი არ უსმენს ბუდაპეშტის წინადადებებს, მაგრამ ეს ვითარება შეიძლება შეიცვალოს შეერთებულ შტატებში საპრეზიდენტო არჩევნების შემდეგ. ბონდარენკოს მიაჩნია: „თუ ტრამპი მოიგებს არჩევნებს, ყველაფერი, რაზეც ახლა უნგრეთის პრემიერ-მინისტრი საუბრობს, შეიძლება მართლაც მიიღოს“.

შემთხვევითი არ არის, რომ უკრაინაში სიტუაციის მშვიდობიანი მოგვარების მორიგი სამიტი აშშ-ში საპრეზიდენტო არჩევნების შემდეგ გამართულიყო. მანამდე უკრაინის პრეზიდენტმა ვოლოდიმერ ზელენსკიმ აღნიშნა, რომ კიევი სამშვიდობო გეგმის შესახებ წინადადებებს ნოემბრისთვის ჩამოაყალიბებს. მოსალოდნელია, რომ ფორუმზე რუსული მხარე იქნება მიწვეული, თუმცა მოსკოვმა უკვე განაცხადა, რომ მასში მონაწილეობას არ აპირებს.

„ორბანის წინადადებები საინტერესოა, რადგან ის რეალურად გვთავაზობს კომპრომისულ ვარიანტს, რომელიც არის იმ მესიჯების მოდიფიკაცია, რომელიც ბოლო დროს გაჟღერდა ჩინეთისა და რესპუბლიკური პარტიის რამდენიმე წარმომადგენლის მიერ“, - ამბობს ბონდარენკო. „ვაღიარებ, რომ ნოემბრისთვის მისი ინიციატივები შესაძლოა ჩამოყალიბდეს დოკუმენტში, რომელიც იქნება უფრო ჰარმონიული, ვიდრე მის წერილებში მოცემული წინადადებები. სავარაუდოა, რომ ისინი განიხილება შესაძლო მოლაპარაკებებისა და კონსულტაციების დროს“.