წერილი პირველი
2013 წლის 18 იანვრის Weekend-ში გამოვაქვეყნე წერილი „დაზღვეული ქართული ჯანდაცვა“, რომელშიც მკითხველს გავაცანი ჩემი მოსაზრებები ჯანდაცვის იმ მოდელის შესახებ, რომელიც დღეს საქართველოში მოქმედებს. დღევანდელი წერილის მიზანია, მკითხველს ავუხსნა, როგორ ვხედავ ქართული ჯანდაცვის მდგომარეობას უახლოეს წლებში, თუკი 2012 წლის 1 ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნებში გამარჯვებული კოალიციის „ქართული ოცნება“ მიერ დაკომპლექტებული მთავრობა იმ ფორმით განახორციელებს საქართველოს ყველა მოქალაქის დაზღვევას, როგორც ეს კოალიციის საარჩევნო პროგრამაში წერია და რასაც არჩევნების შემდეგ საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროგან ვისმენთ.
დასაწყისისთვის მნიშვნელოვანია, კიდევ ერთხელ გავიმეორო რამდენიმე პუნქტი ჩემი წინა წერილიდან:
- სახელმწიფო ბიუროკრატიაზე უკეთ კერძო სადაზღვევო კომპანია ახერხებს ყაირათიანად ხარჯოს კონკრეტული პაციენტის სამედიცინო მომსახურებაზე გაწეული ხარჯები. ბოლო სამი წლის განმავლობაში, სახელმწიფო სადაზღვევო პროგრამის მეშვეობით სახელმწიფოს მიერ დაზღვეული 900.000 ადამიანისთვის (სოციალურად დაუცველები, პედაგოგები, შინაგან საქმეთა და თავდაცვის სამინისტროს მოსამსახურეები) გაწეული ჯანდაცვის ხარჯმა 15-25 პროცენტით მოიკლო სწორედ კერძო სადაზღვევო კომპანიებისა და სამედიცინო დაწესებულებების მიერ ხარჯების ოპტიმიზაციის წყალობით.
- იმ მოდელში, რომელიც საქართველოში ჯერ კიდევ მოქმედებს, სახელმწიფომ, სამედიცინო დაწესებულებებში გაიდლანებისა და პროტოკოლების დანერგვით, უნდა უზრუნველყოს ისიც, რომ სამედიცინო დაწესებულებები უკონტროლოდ არ უზრდიან „ზარალებს“ სადაზღვევო კომპანიებს და ისიც, რომ სადაზღვევო კომპანიები უარეს პირობებში არ აყენებენ კეთილსინდისიერ, მაღალი ხარისხის მიმწოდებელ სამედიცინო დაწესებულებებს.
- საქართველოში დღეს მოქმედ მოდელში დაზღვევის სახელმწიფო პროგრამის ფინანსები სამედიცინო სექტორისთვის იმ ფუნდამენტის როლს ასრულებს (თუ ასრულებდა), რომელზეც სადაზღვევო კომპანიებმა საკუთარი სახსრებით დამატებითი სიმძლავრეები დააშენეს. მართალია, ჯანმრთელობის დაზღვევის სფეროში მობილიზებული კაპიტალის 70 პროცენტი სახელმწიფოს მიერ იქნა უზრუნველყოფილი, მაგრამ სწორედ მასშტაბის ეკონომიკამ უზრუნველყო სადაზღვევო სექტორის ფინანსური მდგრადობა და სულ უფრო მეტი ადამიანისთვის მისი საკუთარი სახსრებით ხელმისაწვდომობა. ეს კი სამედიცინო სფეროში დამატებითი სახსრების მოზიდვის საუკეთესო გზაა.
„2013 წლის თებერვლის ბოლოდან საქართველოს ყველა მოქალაქე დაზღვეული იქნება“, - თითქმის ყოველდღიურად ვისმენთ კოალიცია „ქართული ოცნების“ სხვადასხვა წარმომადგენლისგან და ჯანდაცვის სამინისტროსაგან. თუმცა 2.2 მლნ. მოქალაქისთვის, რომელიც არც სახელმწიფოს მიერაა დაზღვეული და არც თავად დაეზღვა ინდივიდუალური დაზღვევით (მეტწილად, ოჯახური ბიუჯეტის სიმწირის გამო), სამინისტროს ჯერ არ დაურიგებია ეს თუნდაც 5-ლარიანი დაზღვევის პოლისი.
2013 წლის 1 თებერვალს, საზოგადოებრივი მაუწყებლის ეთერში, გადაცემაში „აქცენტები“ საქართველოს პარლამენტის ჯანმრთელობის დაცვისა და სოციალურ საკითხთა კომიტეტის თავმჯდომარის მოადგილემ, კოალიცია „ქართული ოცნების“ ჯანდაცვის პროგრამის იდეოლოგმა, კობა დავითშვილმა აღიარა, რომ ის, რაც თებერვლის ბოლოდან იწყება, არაა დაზღვევა და ჩვეულებრივი სახელმწიფო პროგრამაა, რომლის ანალოგს წლების განმავლობაში (სამწუხაროდ, არაეფექტურად) ახორციელებდა ჯანდაცვის სამინისტრო.
მაშ რასთან გვაქვს საქმე?
პირველ რიგში, უნდა გავერკვეთ, რა მოლოდინი აქვს საქართველოს იმ მოქალაქეებს, რომლებიც არ სარგებლობენ ჯანმრთელობის დაზღვევით. მათ სურთ, დაზღვეულნი იყვნენ ყველაზე ხარჯიანი დაავადებებისაგან, რომლებიც არა მხოლოდ საფრთხეს უქმნიან ადამიანის სიცოცხლეს და/ან ჯანმრთელობას, არამედ იწვევენ ოჯახის უკიდურეს გაღატაკებას და ვალებში ჩავარდნას.
ამ მოლოდინის საპირისპიროდ, ჯანმრთელობის სამინისტრო აცხადებს, რომ 5-ლარიანი „დაზღვევით“ მოქალაქეს შეეძლება პოლიკლინიკის ექიმთან უფასო კონსულტაცია და ყველაზე ელემენტარული ლაბორატორიული კვლევების ჩატარება, რა თქმა უნდა, ექიმის დანიშნულებით. თუ აღმოჩნდა, რომ ადამიანს გეგმიური ოპერაცია ესაჭიროება, ეს „დაზღვევა“ ოპერაციის ხარჯს არ დაფარავს. იმავდროულად, აცხადებს სამინისტრო, „დაზღვევა“ დაფარავს გადაუდებელ შემთხვევებს, ოპერაციის ჩათვლით.
იმ ფაქტს, რომ თებერვლის ბოლოდან ასამოქმედებელი 5-ლარიანი „დაზღვევა“ არ პასუხობს არც საზოგადოების მოლოდინს და არც კოალიცია „ქართული ოცნების“ წინასაარჩევნო განაცხადს, ჯანდაცვის სამინისტრო პასუხობს კიდევ ერთი დაპირებით, რომ „რასაც დაგპირდით, იმას 1 ივლისიდან ავამოქმედებთ“.
ჩემს განმარტებას დავიწყებ იმის ახსნით, რატომ არ არის დაზღვევა ის, რის ამოქმედებასაც მთავრობა თებერვლის ბოლოდან გეგმავს. დაზღვევა რისკის მართვას ნიშნავს: კომპანია - სახელმწიფოს კუთვნილი თუ კერძო, არამომგებიანი თუ მოგებაზე ორიენტირებული - აზღვევს, ვთქვათ, 100 ადამიანს და იღებს რისკს, რომ თუნდაც ეს 100 ადამიანი ერთდროულად გახდეს ავად (რაც საბედნიეროდ არასოდეს ხდება), იგი ყველა ადამიანის მკურნალობის ხარჯს დაფარავს.
ამის სანაცვლოდ კომპანია თვეში ამ ას ადამიანზე თვითონ ამ ადამიანისგან ან სხვა წყაროდან (ვთქვათ, სახელმწიფოსგან) იღებს, მაგალითად, 1 500 ლარს, ანუ თითო ადამიანზე 15 ლარს. საიდან მოდის ეს ფასი 15 ლარი?
სწორედ იმის გამო, რომ ეს 100 ადამიანი ერთდროულად ავად არასოდეს ხდება და, უფრო მეტიც, დათვლილია, დაახლოებით რამდენი ხდება ავად, რა დიაგნოზით და რა ჯდება ჯამურად ეს მკურნალობა, დათვლილია, რა უნდა ღირდეს ამ 100 კაცის დაზღვევა თვეში, რომ კომპანიამ ავად გამხდართა მკურნალობის ხარჯიც დაფაროს, კომპანიის ადმინისტრაციული ხარჯიც და, თუ მოგებაზე ორიენტირებულია, მოგებაც დარჩეს. (როგორც წინა წერილში აღვნიშნე, აქაც არ ვაპირებ კამათს იმ ადამიანებთან, რომლებიც მიიჩნევენ, რომ ჯანდაცვის სფეროში მოგებაზე საუბარი ამორალობაა. ვიდრე მოგებაზე ორიენტირებულობის გამო სადაზღვევო კომპანიებს დაანამუსებენ, ამ ადამიანებმა ისიც უნდა გაიხსენონ, რომ თავად კერძო სამედიცინო დაწესებულებებიც მოგებაზე არიან ორიენტირებულნი).
თუ კომპანიამ 100 ადამიანზე 1 500 ლარი მოკრიბა ყოველთვიურად, ეს 1 500 ლარი, ვიმეორებ, ყველაფერს უნდა ეყოს: მათი მკურნალობის ხარჯის დაფარვას, ვინც ავად გახდა, კომპანიის ადმინისტრაციულ ხარჯსაც და, თუ კომპანია მოგებაზე ორიენტირებულია, დივიდენდსაც. რომც აღმოჩნდეს, რომ სადაზღვევო კომპანიას ეს 1 500 ლარი არ ჰყოფნიდა ავად გამხდართა მკურნალობის ყოველთვიური ხარჯების დასაფარადაც კი, ეს მისი პრობლემაა: სადაზღვევო პრემიის გადამხდელს, თავად დაზღვეული იქნება ეს თუ სახელმწიფო, ეს არ აინტერესებს. თუ ზედმეტი ხარჯის გაწევა გახდა საჭირო, ეს კომპანიის რისკია.
სადაზღვევო კომპანია სწორედ რომ რისკს მართავს: ვერ დათვალა სწორად ყოველთვიური სადაზღვევო პრემიის ფასი? მისი პრობლემაა. ვერ დადო ხელშეკრულება სამედიცინო დაწესებულებებთან უკეთესი პირობებით და პაციენტთა მკურნალობის ხარჯი უზომოდ გაეზარდა? მისი პრობლემაა. იმის მეშვეობით შეეცადა კომპანია ხარჯის შემცირებას, რომ დაზღვეულთა ნაწილს ხელშეკრულებით განსაზღვრული პირობები დაურღვია და მკურნალობის ის ხარჯები არ აუნაზღაურა, რაც ხელშეკრულებით ეკუთვნოდა? საქმეში მედიაციის სამსახური უნდა ჩაერთოს. ხარჯებს ვეღარ გაწვდა და სამედიცინო დაწესებულებებს ხელშეკრულებით გათვალსიწინებულ ვადებში ფულის გადარიცხვა დაუგვიანა? ესეც მედიაციის სამსახურის კომპეტენციაა.
სახელმწიფო პროგრამის სახით ამუშავებული ეს ვითომ „დაზღვევა“ სწორედ იმიტომ არაა დაზღვევა, რომ იგი რისკებს არ მართავს და თუ ხარჯი უზომოდ იზრდება ორიდან მინიმუმ ერთი ხდება (მაგრამ, როგორც წესი, ორივე ერთდროულად): ან სახელმწიფო იწყებს გაზრდილი ხარჯების დაფარვას ბიუჯეტიდან, ან სამედიცინო დაწესებულება დამატებით თანხას თავად პაციენტს ახდევინებს.
ის გამოცდილება, რაც ორი სახელმწიფო პროგრამის - ამბულატორიული მომსახურებისა და გადაუდებელი შემთხვევების მართვის - მრავალწლიანი არსებობის დროს დაგროვდა, მაძლევს საშუალებას, ვთქვა, რა მოხდება თებერვლის ბოლოდან ამ 5-ლარიანი „დაზღვევის“ ამოქმედების შედეგად.
ავიღოთ გადაუდებელი შემთხვევები. გადაუდებელი შემთხვევების სამართავად, სამინისტრო შეუთანხმდება (წესით, უკვე შეთანხმებული უნდა იყოს, თუ ეს პროგრამა თებერვლის ბოლოდან უნდა ამოქმედდეს) სამედიცინო დაწესებულებებს (ე.წ. პოზიტიური სიაში ჩამოთვლილი) გარკვეული შემთხვევების გარკვეულ ფასად მოვლის პირობებზე.
დღეს გადაუდებელი შემთხვევების გარკვეული რაოდენობა ფიქსირდება და უნდა ვივარაუდოთ, რომ მაიცდამაინც თებერვლის ბოლოდან არ მოხდება უფრო მეტი საგზაო ავარია, თიაქარის ჩაჭედვა, კიბიდან გადმოვარდნა ან ბრმანაწლავის მწვავე შეტევა. როდესაც სამინისტრო გადაუდებელი შემთხვევების მართვის სავარაუდო ყოველთვიურ ხარჯებს ადგენს, რამდენიმე მონაცემს ემყარება. მათ შორისაა, გადაუდებელი შემთხვევების სტატისტიკა.
ვვარაუდობ, რომ ამ ვითომდა 5-ლარიანი „დაზღვევის“, სინამდვილეში კი ჩვეულებრივი სახელმწიფო პროგრამის ამოქმედების შედეგად, უცბად მივიღებთ გადაუდებელი შემთხვევების გაზრდილ რაოდენობას.
რატომ? - იკითხავს მკითხველი.
ჩემს 2013 წლის 18 იანვრის წერილში, როცა სახსრების ეფექტური მოხმარებისა და ჯანდაცვის სიტემაში ჩრდილოვანი წილის შემცირების საკითხს შევეხე, ვწერდი: „გადამწყვეტი აქ მკურნალობის პრაქტიკის ფორმალიზაცია - სამედიცინო დაწესებულებებში დაავადებათა მკურნალობის სტანდარტების - გაიდლაინებისა და პროტოკოლების დანერგვაა. როცა ამა თუ იმ დაავადების მკურნალობის თანმიმდევრობა გაწერილია, არც პაციენტს და არც სადაზღვევო კომპანიას არ უჩნდება ეჭვი, რომ სამედიცინო დაწესებულება ან მისი რომელიმე ექიმი შეგნებულად ატარებს დამატებით მანიპულაციას და ამით შეგნებულად ზრდის სამედიცინო მომსახურების ხარჯს“.
ამიტომ ახლა ვსვამ კითხვას: როგორ გააკონტროლებს სამინისტრო იმას, რომ გადაუდებელ შემთხვევათა სიაში მართლაცდა მხოლოდ ის პაციენტები მოხვდნენ, ვისაც გადაუდებელი შემთხვევა აქვს? დარწმუნებული ვარ, სამინისტროს დღევანდელ ხელმძღვანელობას სმენია ტერმინი „გაურგენტულება“ (ჩვეულებრივი შემთხვევის გადაუდებელ შემთხვევად „გადაქცევა“) და კარგად ხვდება, რომ ვერანაირი წინასწარი დათვლა ვერ შეაკავებს სახელმწიფო ფინანსების უკონტროლო და უყაირათო ხარჯვას, თუ „გაურგენტულების“ საფრთხე არ მოიხსნა.
მნიშვნელოვანი დეტალი: რაიონში, სადაც მზღვეველიცა და სამედიცინო დაწესებულების მფლობელიც ერთია, „გაურგენტულების“ პრობლემა არ დგას. რაიონში, სადაც - სხვადასხვაა, სადაზღვევო კომპანია ჩივის, რომ სამედიცინო დაწესებულებებში გადაუდებელი შემთხვევების რაოდენობა 20-30 პროცენტით მეტია, ვიდრე სხვა რაიონში, სადაც სამედიცინო დაწესებულება თავად ამ სადაზღვევოს ეკუთვნის.
თუ მოგებაზე ორიენტირებული სადაზღვევო კომპანია ვერ უხერხებს ვერაფერს „გაურგენტულების“ პრობლემის მოგვარებას, როგორ მოახერხებს ამას სახელმწიფო, ვიდრე სამედიცინო დაწესებულებებში დაავადებათა მკურნალობის სტანდარტების - გაიდლაინებისა და პროტოკოლების დაუნერგაობა ქართული ჯანდაცვის სისტემის გამართულად მუშაობის ერთ-ერთ წინაღობად რჩება?
ეს ჯერჯერობით პასუხგაუცემელი კითხვა მაიძულებს ვივარაუდო, რომ ან ეს სახელმწიფო პროგრამები (ამბულატორიული მომსახურებისა და გადაუდებელი შემთხვევების მართვის), რომლებსაც 5-ლარიან „დაზღვევად“ „მოგვყიდიან“, არაფრის მომცემი იქნება 2.2 მილიონი მოქალაქისთვის და ხარისხიანი სამედიცინო მომსახურება რომ მიიღონ, მათ ისევ საკუთარი ჯიბიდან მოუწევთ მკურნალობის ხარჯის დიდი ნაწილის დაფარვა, ანდა სახელმწიფო ყველაფრის ანაზღაურებას დაიწყებს და მივალთ ჯანდაცვაზე გამოყოფილი სახელმწიფო ფინანსების უყაირათო, გაუმართლებელ ხარჯვასთან. მეორე შემთხვევაში, არამომგებიანი ფონდი, რომლის შექმნას სახელმწიფო აპირებს და რომლითაც 5-ლარიანი „დაზღვევის“ ადმინისტრირება სურს, დიდი ალბათობით, ფინანსურ „შავ ხვრელად“ გადაიქცევა. ამის გამოცდილება, სამწუხაროდ, ჩვენს სახელმწიფოს უკვე აქვს.
ასეთი შედეგები საზოგადოებისთვის ხილული მოგვიანებით, 2013 წლის მეორე ნახევარში გახდება. მაგრამ უკვე დღეს ჩნდება კითხვები, რომლებზეც პასუხი ძალიან სწრაფად უნდა გაეცეს: თუ მოქალაქეს, რომელსაც დღეს დაზღვევა არ აქვს და თებერვლის ბოლოდან ისარგებლებს 5-ლარიანი „დაზღვევით“, ექიმთან კონსულტაციისთვის რომელ სამედიცინო დაწესებულებას უნდა მიაკითხოს? მოქალაქეები საცხოვრებელი ადგილის მიხედვით გადანაწილდებიან პოლიკლინიკებში თუ მოქალაქე თავად აირჩევს სამედიცინო დაწესებულებას, სადაც ექიმს კონსულტაციაზე უნდა მიაკითხოს? როგორი მექანიზმით ხდება სამედიცინო დაწესებულებებისთვის ექიმის კონსულტაციის ხარჯების ანაზღაურება?
ახლა მივუბრუნდები თემას, თუ რას გამოიწვევს ჯანმრთელობის დაზღვევის ბაზარზე (ჯერჯერობით) ერთ-ერთ მოთამაშედ სახელმწიფო არამომგებიანი ფონდის შესვლა.
ჯანდაცვის სისტემის ეფექტურობის შეფასების ანგარიშში, რომელიც 2013 წლის იანვარში საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის, დავით სერგეენკოს ხელმოწერით გამოქვეყნდა, 59-ე გვერდზე მოცემულია ცხრილი „ჯანმრთელობის დაზღვევის სახელმწიფო პროგრამის მოსარგებლეთა და სულ სამედიცინო სადაზღვევო პოლისის მფლობელთა პროცენტული წილი ქვეყნის მთელ მოსახლეობასთან“.
ამ ცხრილში მკაფიოდ ჩანს, რომ სახელმწიფოს ხარჯზე დაზღვეულთა ზრდის პარალელურად იზრდებოდა იმ დაზღვეულთა რაოდენობაც, რომლებიც ჯანმრთელობის დაზღვევის საფასურს საკუთარი ჯიბიდან იხდიდნენ. ასეთი ზრდა დაიწყო სწორედ 2007 წლიდან, როდესაც სახელმწიფომ დაიწყო გარკვეული ჯგუფების სახელმწიფო სახსრებით დაზღვევა. (ამავე ანგარიშის 33-ე გვერდზე კი ვკითხულობთ იმას, რაც მე არაერთხელ ვთქვი: „რაც შეეხება საშუალოდ ერთი ჰოსპიტალიზაციაზე დანახარჯს, 2009 წლის შემდეგ აღინიშნა მისი კლება, აღნიშნული შესაძლოა მიანიშნებდეს სადაზღვევო კომპანიების მიერ შემთხვევათა მართვის სისტემის დანერგვის შედეგად ჰოსპიტალური დანახარჯების რაციონალიზაციის ტენდეციაზე.“)
ახლა გავიაზროთ, რას უქადის კოალიცია „ქართული ოცნების“ საყოველთაო „დაზღვევა“ იმ ტენდენციას, რაც ზემოთ ნახსენებ ცხრილშია მოცემული: სადაზღვევო კომპანიები დაკარგავენ კორპორატიულ ბაზას, ანუ განვითარებისა და გაფართოების შესაძლებლობას, რადგან 2.2 მილიონ დაუზღვეველ ადამიანს ეცოდინება, რომ იგი დაზღვეულია და, შესაძლებლობაც რომ ჰქონდეს, ნორმალურ დაზღვევას თავისი ჯიბიდან აღარ შეიძენს. სინამდვილეში, 5-ლარიანი „დაზღვევის“ შემთხვევაში ადამიანს რაიმე სერიოზული მკურნალობა დასჭირდეს, მხოლოდ ყალბი დაპირება აღმოჩნდება.
თუკი საქართველოს პარლამენტის ჯანმრთელობის დაცვისა და სოციალურ საკითხთა კომიტეტის თავმჯდომარის მოადგილეს, კობა დავითაშვილს ვერწმუნებით, 2013 წლის სექტემბრიდან სახელმწიფოს ხარჯზე დაზღვეულ ყველა პირს, რომელსაც დღეს კერძო სადაზღვევო კომპანიები ემსახურებიან - სოციალურად დაუცველები, ასაკით პენსიონერები, 6 წლამდე ბავშვები, სტუდენტები, პედაგოგები, შინაგან საქმეთა და თავდაცვის სამინისტროს მოსამსახურეები, მკვეთრად გამოხატული შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირები - მოემსახურება სახელმწიფო ფონდი. ანუ, სადაზღვევო კომპანიები დაკარგავენ იმ ბაზისს, რაზეც ისინი იდგნენ.
თუკი გადარჩნენ, კერძო სადაზღვევო კომპანიები გადაიქცევიან პატარა ოფისებად, რომლებიც გაყიდიან სადაზღვევო პაკეტებს, მაგრამ გაცილებით ძვირად, ვიდრე დღეს ყიდიან. სახელმწიფო იმ ადამიანებს, რომლებიც დღესაც საკუთარი ჯიბიდან იხდიან ჯანმრთელობის დაზღვევის საფასურს ჯერ იმით ჩაგრავს, რომ მათ არ რთავს „საყოველთაო დაზღვევის“ სიაში (სამინისტროს განცხადებით, 5-ლარიანი „დაზღვევით“ მხოლოდ ისინი ისარგებლებენ, ვისაც არანაირი დაზღვევა არ აქვთ). მერე კი იმით ჩაგრავს, რომ დაზღვევის პაკეტები, რაკი კერძო კომპანიებს დაზღვეულთა რაოდენობა შეუმცირდებათ, აუცილებლად გაძვირდება.
ამასთან, როგორც კი კერძო სადაზღვევო კომპანიები ან საერთოდ გავლენ ჯანმრთელობის დაზღვევის ბაზრიდან ან დარჩებიან „ბუტიკებად“ და სახელმწიფო ფონდი მონოპოლიურ ან თითქმის მონოპოლიურ მდგომარეობაში აღმოჩნდება ჯანმრთელობის დაზღვევის ბაზარზე, იგი უკარნახებს ფასებს სამედიცინო დაწესებულებებს და შეეცდება სამედიცინო მომსახურების ფასები დაბლა დააწევინოს (სხვაგვარად, ზემოთ ნახსენები „შავი ხვრელი“ „შავ უფსკრულად“ გადაიქცევა), რაც მოკლევადიანად თითქოს კარგი იქნება, მაგრამ გრძელვადიანად 1. გააუარესებს სამედიცინო მომსახურების ხარისხს; 2. მძიმე მდგომარეობაში ჩააყენებს სამედიცინო დაწესებულებებს, რაც შედეგად მოიტანს სამუშაო ადგილების შემცირებას და/ან სახელფასო განაკვეთების თუ შემცირებას არა, გაყინვას მაინც.
ეს მიგვიყვანს პაციენტის ჯიბიდან გადახდილი თანხების ზრდასთან და „საყოველთაო დაზღვევის“ ფიქციად ქცევასთან, როდესაც კოალიცია „ქართულ ოცნებას“ წინასაარჩევნო დაპირება ფორმალურად შესრულებული ექნება, რეალურად კი - არა. ამასთან ერთად, თუ დღეს სამედიცინო დაწესებულებების ხელმძღვანელები სამედიცინო პერსონალის დაბალ ანაზღაურებას ან სახელფასო დავალიანების წარმოშობას ხშირად სადაზღვევო კომპანიებს აბრალებენ, ვინ იძლევა გარანტიას, რომ იგივე პრობლემები არ წარმოიშვება დაზღვევის სახელმწიფო ფონდთნ?
მე ასევე ვერ ვხედავ, როგორ მოაწესრიგებს სადაზღვევო მომსახურებაში დღეს არსებულ ძირითად პრობლემებს, რომლებიც 2013 წლის 18 იანვრის წერილში აღვწერე ის სისტემა, რომლის დანერგვას შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო თებერვლის ბოლოდან იწყებს.
