თანამედროვე მსოფლიოს ქვეყნების უმრავლესობა ახალი კორონავირუსის პანდემიას კარანტინით ებრძვის. თუმცა ყველამ ძალიან კარგად იცის, რომ ეს ეკონომიკისთვის კოლოსალური ზიანის მომტანია. არის ქვეყნების კატეგორია, რომელიც კარანტინის გამოცხადებას არ ჩქარობს, რათა ბიზნესი ხელოვნური კომაში არ შეიყვანოს. იქ, სადაც მოსახლეობა სახლში მორჩილად დარჩა, მაღაზიები და ოფისები კი დაიკეტა, უკმაყოფილო შეძახილები სულ უფრო ხმამაღლა ისმის: ხომ არ შეიძლება ვაქცინის მოლოდინში გაურკვეველი დროით ვიყოთ ჩაკეტილები?

ვინ არის მართალი? ვინ უნდა გადარჩეს პირველ რიგში: ადამიანი თუ ბიზნესი?

ამ კითხვაზე პასუხის ძიებისას ამერიკელი მეცნიერები მიუბრუნდნენ ასი წლის წინანდელ მოვლენას, რომელიც დღევანდელ დღეს მტკივნეულად გვაგონებს. აღმოჩნდა, რომ დიდი კარანტინი სიახლე სულაც არ არის. მსოფლიოში ის ასი წლის წინაც გამოაცხადეს, როდესაც პლანეტას მოედო სასიკვდილო გრიპი, რომელიც „ესპანური გრიპის“ სახელით არის ცნობილი. მას 50 მლნ ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა. „ესპანური გრიპით“ პლანეტის თითქმის ყოველი მესამე მცხოვრები დაინფიცირდა, ყოველი მეათე დაავადებული კი გარდაიცვალა.

1918 წელს, ისევე როგორც დღეს, მთავარი მოთხოვნა იყო თვითიზოლაცია, ნიღბების ტარება, მაღაზიებისა და საწარმოების დახურვა. ისევე როგორც დღეს, მაშინაც ზოგმა ქვეყანამ კარანტინი უფრო ადრე გამოაცხადა, სხვებმა კი ლოდინი ამჯობინეს. მოგვიანებით გაირკვა, რომ გაიმარჯვეს მათ, ვინც არა ეკონომიკის, არამედ მოსახლეობის გადარჩენაზე იზრუნა.

საწყის ეტაპზე თავს ყველა ერთნაირად ცუდად გრძნობდა, მაგრამ პანდემიის დასრულების შემდეგ ცხოვრების ჩვეულ რიტმს გაცილებით მალე დაუბრუნდნენ ის ქვეყნები, რომლებმაც კარანტინი თავიდანვე გამოაცხადეს, ადამიანებს შორის ფიზიკურ კონტაქტი მაქსიმალურად შეზღუდეს და ჰიგიენის ნორმები გაამკაცრეს.

ამერიკის ცენტრალური ბანკისა და მასაჩუსეტსის ტექნოლოგიური ინსტიტუტის ეკონომისტების განმარტებით, „ქალაქებში, სადაც გადამწყვეტი და გადაუდებელი ზომები დაუყოვნებლივ მიიღეს, ბიზნეს საქმიანობა იმაზე მეტად არ შემცირებულა, ვიდრე სხვაგან. სამაგიეროდ, პანდემიის დასრულების შემდეგ ეს სფერო მალევე განვითარდა“. ამერიკელმა მეცნიერებმა, რომლებიც აშშ-ზე „ესპანური გრიპის“ გავლენას იკვლევდნენ (აშშ-ში ამ პანდემიის დროს ნახევარ მილიონზე მეტი ადამიანი გარდაიცვალა), განაცხადეს, რომ საკარანტინო ზომები არამარტო ამცირებს სიკვდილიანობის მაჩვენებელს, ის ასევე ამსუბუქებს პანდემიის უარყოფით ეკონომიკურ შედეგებს.

მოკვდე ფეხზე მდგომი თუ იცოცხლო მუხლებზე დაცემულმა?

„ესპანური გრიპი“ თითქმის იმავე სცენარით ვითარდებოდა, როგორც ახალი კორონავირუსის პანდემია. ის რამდენიმე ტალღად აღმოსავლეთიდან დასავლეთისკენ დაიძრა. პირველი, გაზაფხულის ტალღა იყო ძალიან ძლიერი. მეორე, ზამთრის კი- კატასტროფული.

აშშ-ის დასავლეთით მდებარე ქალაქებმა სიეტლმა და ლოს-ანჯელესმა დარტყმა ბოლოს მიიღეს. აღმოსავლეთ სანაპიროს მეგაპოლისების გამოცდილების გათვალისწინებით, აქ პანდემიის შემაკავებელი ისეთი ზომები მიიღეს, როგორიც თანამედროვე მსოფლიომ. რა თქმა უნდა, დისტანციური მუშაობის, ინტერნეტ-ვაჭრობისა და მოსახლეობაზე ციფრული ზედამხედველობის გამოკლებით.

ისევე როგორც დღეს, მაშინაც დაიხურა სკოლები, თეატრები და ეკლესიები, აიკრძალა შეკრებები, გადაიდო სამგლოვიარო ცერემონიები, შეიზღუდა ვაჭრობა, გაჩერდა საზოგადოებრივი ტრანსპორტი, დაწესდა თვითიზოლაციისა და სოციალური დისტანცირების წესები. იყო მოთხოვნა ხელების დაბანისა და ჰიგიენის სხვა ნორმების დაცვის შესახებ, მოსახლეობას აიძულებდნენ ნიღბები ეტარებინათ. მეცნიერთა განმარტებით, იმ ქალაქებში, რომლებმაც ზემოთ ხსენებული ზომები დაუყოვნებლივ მიიღეს, პანდემიის დასრულების მომდევნო წელს უკვე სამრეწველო წარმოებისა და საბანკო აქტივების ზრდა შეინიშნებოდა.

მეცნიერებმა დაადგინეს, რომ საკარანტინო ღონისძიებების გატარების ვადებში 10-დღიანმა სხვაობამ პოსტეპიდემიურ პერიოდში ინდუსტრიული დასაქმების დაახლოებით 5%-იანი ზრდა გამოიწვია. დამატებითმა 50-დღიანმა შეზღუდვამ კი სამუშაო ადგილების 6,5% -იანი მატება უზრუნველყო.

„ესპანური გრიპის“ პანდემიის დროს მიღებული ასეთი გამოცდილება თავდაჯერებულობას მატებს დასავლელ პოლიტიკოსებს, რომელთათვისაც კარანტინი გახდა დრამა, რომლის ფინალიც ჯერ არ დაწერილა. ისინი მხოლოდ საუბრობენ იმ მყიფე ბალანსზე, რომელიც საშუალებას მისცემს მათ, პანდემიის პირობებში გადაარჩინონ როგორც მოსახლეობა, ასევე ჯანდაცვის სისტემა და ეკონომიკა. უმრავლესობამ არჩევანი სიცოცხლის შენარჩუნებაზე გააკეთა და ეკონომისტები ამ მოსაზრებას ემხრობიან.

როგორც ამერიკელი მეცნიერების, ეკონიმისტებისა და ბიზნესმენების მიერ შემდგარმა ჯგუფმა განმარტა, ადამიანებისა და ეკონომიკის გადარჩენა ერთმანეთს სულაც არ ეწინააღმდეგება. მათი თქმით, როდესაც ქვეყნები პანდემიის შემაჩერებელ ზომებს იღებენ, ამით მხოლოდ და მხოლოდ ეკონომიკური საქმიანობის განახლება ჩქარდება.

დღეს ვაქცინისა და ინტენსიური თერაპიის განყოფილებებში საკმარისი რაოდენობის საწოლების არ არსებობის გამო, თითქმის ყველა დაზარალებულმა ქვეყანამ ეპიდემიის პიკის გაჭიანურების გზა გაიარა. ამისათვის კი მათ საზოგადოებრივ და ბიზნეს ცხოვრებაში მკაცრი შეზღუდვები შემოიტანეს. პირველ რიგში ეს მოხდა აზიაში, სადაც ეპიდემია დაიწყო, ჩინეთიდან სინგაპურამდე. შემდეგ იყო ევროპა - იტალია, საფრანგეთი და ესპანეთი, მოგვიანებით კი- აშშ.

სხვა ქვეყნები კი კარანტინის გამოცხადებას არ ჩქარობენ. სკეპტიკოსებსა და ბიზნესის დამცველთა შორის იყო აშშ-ის პრეზიდენტი დონალდ ტრამპი. თუმცა მან აზრი სწრაფად შეიცვალა და ახლა მხარს უჭერს შეზღუდვებს. ის ეთერში ჩნდება საშიში გრაფიკის ფონზე, რომლის მიხედვითაც კარანტინის გარეშე აშშ-ში ახალი კორონავირუსით გარდაცვლილთა რიცხვმა შეიძლება 2 მილიონსგადააჭარბოს. ტრამპი იმედოვნებს, რომ მსხვერპლის შენარჩუნება 240 ათასის ფარგლებში შესაძლებელი გახდება.

თუმცა ყველა ასე არ ფიქრობს. ბრაზილიის პრეზიდენტი ჟაირ ბოლსონარუ ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის რეკომენდაციების წინააღმდეგ აქტიურად გამოდის. ამისათვის მას სოციალურ ქსელებში მკაცრად აკრიტიკებენ. ირანის პრეზიდენტი ჰასან როუჰანი კი ვირუსს უწოდებს ირანელების წინააღმდეგ მიმართულ „მტრულ შეთქმულებას“, რომლის მიზანიც ქვეყანაში სიცოცხლის შეჩერებაა. ის მოსახლეობას სამსახურში სიარულისკენ მოუწოდებს.

ბელარუსის პრეზიდენტ ალექსანდრე ლუკაშენკოს კი ქვეყანაში დისტანცირების არანაირი წესი არ შემოუღია და შესაბამისად, არც თავად იცავს მას. მან განაცხადა, რომ „უმჯობესია, იდგე და ისე მოკვდე, ვიდრე მუხლზე დაცემულმა იცოცხლო“. ლუკაშენკომ ბელარუსის მოსახლეობას საკუთარი ანტივირუსული კოქტეილი გამოუწერა: არაყი, აბანო, სპორტი და მინდვრის სამუშაოები.

როგორ აზიანებს და ეხმარება კარანტინი ეკონომიკას?

ქვეყანაში ცხოვრების სრულ გაჩერებას ეკონომიკისთვის სერიოზული შედეგები მოაქვს. ნეგატიური ასპექტი თავს უმალ იჩენს, თუმცა არის პოზიტიური ფაქტორებიც. ჯერ დავიწყოთ უარყოფითით.

აქტიური სოციალური ცხოვრება თანამედროვე ეკონომიკის საფუძველია. ადამიანები დადიან რესტორნებსა და სპორტული დარბაზებში, იკრიბებიან კლუბებსა და წვეულებებზე, ყიდულობენ ძვირადღირებულ მანქანებს და ამ ყველაფერს ერთადერთი მიზანი აქვს- წარადგინონ საკუთარი თავი საზოგადოების წინაშე და შეაფასონ სხვები.

კარანტინისა და თვითიზოლაციის დაწესებით ხელისუფლება მოთხოვნას ამცირებს. ის ამავე გასროლით მეორე კურდღელს კლავს. ეს არის შეთავაზება. ამ დროს მცირდება როგორც სამუშაო ძალა (ადამიანები სახლებში სხედან, ხშირად ავადმყოფობენ და სამწუხაროდ, სიკვდილიც ჩვეულებრივზე ხშირი მოვლენაა), ასევე საქონლის წარმოება და მომსახურება (შეზღუდულია შეკრება, ვაჭრობა, სპორტი და ტრანსპორტი). ამის შედეგად ბიზნესი განვითარებაში ფულის ჩადებას წყვეტს, რაც მომავალში სიმდიდრის დაგროვებას აფერხებს. გარდა ამისა, იზრდება გაკოტრების მაჩვენებელი. ამ დროს ზარალდებიან არა მხოლოდ კომპანიები, არამედ ადამიანები.

კარგ დღეში არც საბანკო სისტემა აღმოჩნდება. ეს ფინანსური კრიზისით განპირობებულ მასობრივ გადაუხდელ ფინანსურ დავალიანებას, ლიკვიდურობისა და კრედიტუნარიანობის შემცირებას გამოიწვევს.

თუმცა კარანტინს თავისი უპირატესობები აქვს.

პირველ რიგში, ის ეპიდემიის მასშტაბს და შესაბამისად, მის შედეგებს ამცირებს. მკაცრ ზომებს შეუძლია კარანტინის მალევე შერბილება და მისი ხანგრძლივობის შემცირება.

მეორე მხრივ, კარანტინი იძლევა საშუალებას, მომავალში გაცილებით სერიოზული ეკონომიკური პრობლემები იქნეს თავიდან აცილებული. თუ ჯანდაცვის სისტემა პანდემიას ვერ გაუძლებს, საავადმყოფოებისა და მორგების გადატვირთული ფოტო თუ ვიდეომასალების ხილვა მოსახლეობას ისე შეაშინებს, რომ ადამიანები სახლებში არა იძულებით, არამედ საკუთარი ნებით დარჩებიან.

ასეთ შემთხვევაში ადამიანების რესტორანში, კონცერტზე ან ოფისში გამოყვანა ძალიან რთული იქნება. ისინი დაიწყებენ ფულის შენახვას და არა ხარჯვას. პირველადი მოხმარების საგნებზე მოთხოვნა მკვეთრად შემცირდება, იქნება ეს ავეჯი, მანქანა, სამოგზაურო ტურები თუ მუსიკის გაკვეთილები. მოხმარება დიდი ხნით შემცირდება და ეკონომიკა პიკში შევა.

მოხმარების შემცირების მოსალოდნელ მაჩვენებელზე დღეს საუბარი ყველას უჭირს. 1918 წელს, „ესპანური გრიპის“ პანდემიის შემდეგ, აშშ-ში სამრეწველო წარმოება საშუალოდ 18%-ით შემცირდა. ამერიკელი მეცნიერების თქმით, რომ არა მაშინდელი კარანტინი, ყველაფერი გაცილებით უარესად იქნებოდა. „პანდემიები ეკონომიკისთვის ძალიან საზიანოა. თუმცა დროულად მიღებულ ზომებს შეუძლია ზარალის მასშტაბის შემცირება და მოსალოდნელი ეკონომიკური კრიზისის შემსუბუქება. შესაბამისად, საკარანტინო ზომები არა მარტო სიკვდილიანობას ამცირებს, არამედ ეკონომიკური სარგებელიც მოაქვს,“- აცხადებენ ისინი.

მეცნიერები ასხვავებენ COVID-19-სა და „ესპანურ გრიპს“, რომელიც მოსახლეობის ახალგაზრდა და შრომისუნარიან ნაწილს შეეხო. რა თქმა უნდა, მაშინდელი და თანამედროვე ეკონომიკაც განსხვავდება, თუმცა სპეციალისტები უფრო მეტ პარალელს ხედავენ, ვიდრე განსხვავებას. მკვლევართა განმარტებით, „ქვეყნებმა, რომლებმაც საკარანტინო ზომები დაუყოვნებლივ მიიღეს, კერძოდ, ტაივანი და სინგაპური, არა მხოლოდ შეზღუდეს ინფექციის გავრცელება. როგორც ჩანს, მათ პანდემიის ყველაზე უსიამოვნო ეკონომიკური შედეგების შემსუბუქებაც მოახერხეს. შესაბამისად, საკარანტინო ზომები არ შეიძლება ჩაითვალოს, როგორც პანდემიის დროს სერიოზული ეკონომიკური ზიანის წყარო.”