რამდენი ხანია მინდა დავწერო რამე ამერიკაზე და ვერ მოვაბი თავი. იმაზე, რამაც მართლაც გამაოგნა ამ ქვეყანაში. ჩემთვის აკვიატებული აზრისგან განთავისუფლება ყოველთვის იყო ბედნიერების განცდა, მაგრამ ამერიკაში ყოფნისას ეს განცდა თითქმის ყოველდღე მეუფლებოდა - ქუჩაში, სასტუმროში, მაღაზიაში, მუზეუმებში, კაპიტოლიუმში...

ეს შენობა, სივრცე, სადაც ამერიკის კონგრესი მუშაობს, ერთმა ახალგაზრდა აფროამერიკელმა ქალმა დაგვათვალიერებინა. გარეგნობით ხომ ლამაზი იყო - ჩემს საყვარელ ფიგურისტს, ტაი ბაბილონიას ჰგავდა; მოძრაობები ხომ ბალერინის ჰქონდა - ფეხებს სწორედ ბალერინის „პოზიციაში“ დააწყობდა ხოლმე, როცა რომელიმე ექსპონატთან ჩერდებოდა. მაგრამ მთავარი ისაა, რომ ასეთი საინტერესო მეგზური მანამდე მე არასდროს მყოლია. ერთ საათში ამერიკის ისტორია ისე გვიამბო, როგორც ეს დიდი, დიდი ხნის წინ, „ერის დაბადებაში“ გააკეთა დევიდ უორკ გრიფიტმა - რიტმის აჩქარება-შენელებებით, მრავალმნიშვნელოვანი პაუზებით. მღეროდა, ფაქტობრივად. მერე, კითხვებზე რომ გადავედით, საბოლოოდ დაანგრია მითი ამერიკელების „გაუნათლებლობაზე“ - მითი, თითქოს მათ ზოგადი განათლების პრობლემები ჰქონდეთ და მხოლოდ თავიანთ საქმეში იყვნენ მაგრები.

ვუყურებდი და ვფიქრობდი, როდის გადმოსახლდნენ ნეტა მისი წინაპრები ამერიკაში? მონები იყვნენ? ნეტა, როგორ ჩამოვიდნენ? როდის მიიღო ეს განათლება? ვინ ასწავლა ექსპონატთან ასე ლამაზად დგომა? თანამოსაუბრის ასე კარგად მოსმენა?

კაპიტოლიუმიდან რომ გამოვედით, ჩვენს გიდზე სომეხ კოლეგებს გავესაუბრე. უმცირესობებზე ვლაპარაკობდით და ერთი ძველი მეგობრის, მოსკოველი ებრაელის ქალის სიტყვები გავიხსენე, უხსოვარ დროს, საბჭოთა ეპოქაში რომ მითხრა: „მშობლები მუდმივად მიმეორებდნენ, იცოდე, შენ უმცირესობა ხარ! იმისათვის, რომ სხვებივით განათლება მიიღო, სამსახური იშოვო, ამქვეყნიური სიკეთეებით იხეირო, სხვებზე ორჯერ მეტი უნდა იშრომო, ორჯერ მეტი უნდა იკითხო. სხვანაირად არაფერი გამოგივა. მაშინ გვარის გადაკეთება და იმის დავიწყება მოგიწევს, რომ ებრაელი ხარ.“

ამ აფროამერიკელ გიდზე გამახსენდა ლენა, ეს ჩემი მოსკოველი მეგობარი. თუმცა, რამდენადაც ლენამ დღემდე ვერ მოაგვარა „იდენტობის პრობლემა“, რადგან, როგორც არაერთხელ უთქვამს, რუსეთში თავს ჯერაც ვერ გრძნობს უსაფრთხოდ, ამ კაპიტოლიუმელ გიდს უკვე - არც მეტი, არც ნაკლები! - პრეზიდენტი ჰყავს: ბარაკ ობამა, ახლა უკვე მეორედ არჩეული პრეზიდენტი, რომელმაც არცთუ ისე დიდი ხნის წინ, გეი-წყვილებზე საუბრისას, განაცხადა, ამერიკაში არავის უნდა ეშინოდეს ქუჩაში იმ ადამიანთან ხელჩაკიდებული სიარული, რომელიც უყვარსო.

ამერიკა მზად იყო ასეთი ცვლილებებისთვის. ჯერ კიდევ 50-იანი წლების მიწურულს იყო მზად, როცა სიდნეი ლიუმეტმა თავისი შედევრი, „12 განრისხებული მამაკაცი“ გადაიღო.

თუ გახსოვთ, როგორ აღიქმება ეს სურათი? მაყურებელს პირველივე კადრებიდან სჯერა, რომ 12 განრისხებული მამაკაცის, ე.ი. მსაჯულთა ჟიურის, სხდომის თანამონაწილეა. საათნახევრის განმავლობაში მაყურებელი თითქოს მსაჯულებთან ერთად მონაწილეობს კენჭისყრაში. მაგრამ ფილმის დრამატურგია ისეა აგებული, რომ მაყურებელი თანდათან „უმრავლესობიდან“ უმცირესობაში ხვდება. ჰენრი ფონდას გმირი - ერთ-ერთი მსაჯული, რომელიც დასაწყისშივე დააეჭვა პროკურორის ვერდიქტმა - ფინალში ხანგრძლივ მონოლოგს წარმოთქვამს და მაყურებელი ახლა უკვე მის მხარეზეა.

„ჩვენ გვაქვს დაეჭვების უფლება. ეს ჩვენი სისტემის მნიშვნელოვანი მონაპოვარია. ვერავინ დასდებს ბრალს ადამიანს, თუ არ არის დარწმუნებული მის დანაშაულში“, - ამბობს ჰენრი ფონდას გმირი და შედეგიც არ აყოვნებს: სამართლიანობა მიიღწევა ერთი ადამიანის მცდელობით! ერთი ადამიანი უპირისპირდება უმრავლესობას და ასე აღადგენს სიმართლეს.

„ნუ ენდობი იდეალურს, ნუ ენდობი სხვის მიერ მოხვეულ ღირებულებებს და ნუ იქნება შენი ღირებულებები ‘შეთანხმებული’... ერთიანობა მაშინ არის კარგი, როცა კონკრეტული მიზანი გაქვს, მაგრამ როგორც კი მიზანი მიღწეულია, უკვე ინდივიდუალიზმი მოდის წინ და უმცირესობაში ყოფნა, განსხვავებულობა უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე ერთიანობა“, - გვითხრა პაატა ზაქარეიშვილმა ასევე უხსოვარ დროს, ტელეგადაცემა „ფსიქოში“, სწორედ „12 განრისხებული მამაკაცის“ ჩვენების შემდეგ.

პაატა ზაქარეიშვილის ყოველთვის მადლობელი ვიყავი. ეს ის დროა, როცა „ფსიქოში“ სტუმრობაზე ხალხი უარს მეუბნება იმ მოტივით, რომ „მაგ გადაცემაზე ცუდ რამეებს ამბობენ“... მათ შორის, ჭკვიანი ხალხი მეუბნება უარს. ერთმა მწერალმა, რომლის გვარსა და სახელს არ დავაკონკრეტებ მხოლოდ იმიტომ, რომ ძალიან მიყვარს, გადაცემაში მოსვლაზე უარი არ თქვა, მაგრამ პირდაპირი ეთერის დაწყებისთანავე მოულოდნელად განაცხადა: „ოღონდ მინდა წინასწარ ვთქვა, რომ არ მომწონს, ამ გადაცემაში ჰომოსექსუალიზმის პროპაგანდას რომ ეწევი.“

ეს ერთგვარი „გამიჯვნა“ იყო! რეპუტაციის „შენახვა“. ცოტა გამიკვირდა, მაგრამ მაინცდამაინც არ მწყენია. ვიცი, საქართველოში ადამიანი უფრთხილდება რეპუტაციას. მეც. თქვენც. საზოგადოებრივი აზრი ჩვენთვის მთავარია. უფრო სწორად, „უმრავლესობის“ აზრია მთავარი.

„კულტურაში“ გვაქვს ასე - გვეშინია მარტოობის! ჰოდა, ეს რომ ვიცი, დიდი ხანია ჩემს თავს არ „ვტენი“ იქ, სადაც ამით საქმე შეიძლება გავაფუჭო. ვცდილობ, ხალხმრავალ ადგილებს მოვერიდო. ბოლოს, მგონი 2002 წელს, რაღაც კოლექტიურ წერილს მოვაწერე ხელი... მეორე დღეს, ცხადია, ჩემი სახელი ატრიალეს მორალის დამცველებმა და დანარჩენ ხელისმომწერებს მოუწოდეს (როგორც დღეს იტყოდა ცნობილი მღვდელი), დაგმე გოგი, დაგმე გოგიო!

კომპლექსიაო, იტყვით თქვენ. ხო, კომპლექსია. უმცირესობის კომპლექსი, რომლის ბუნება, წარმომავლობა, ძნელი გასაგებია სხვისთვის. ვერ აღწერ სიტყვით. ისევე, როგორც ტკივილს ვერ აღწერ სიტყვით!

თამუნა გურჩიანი ცხოვრებაში ერთადერთხელ მყავს ნანახი და ისიც - რამდენიმე წუთით. მოგვიანებით თამუნას საქმიანობას გადავხედე და ბოლოს, არაერთხელ ვიხილე ტელევიზიით. ჩვენი რადიოს ეთერში გასული თამუნას „თავისუფლების დღიურების“ მერე საბოლოოდ დავრწმუნდი: ჩვენ ირგვლივ ცოტაა ასეთი სადა, ასეთი ემპათიური, ასეთი ჭკვიანი და ასეთი გულწრფელი ადამიანი. ცხადია, ჩემი გრძნობები სხვებთან გადავამოწმე. გამიხარდა, რომ ასზე მეტმა არასამთავრობო ორგანიზაციამ, პრინციპში ყველაზე აქტიურმა არასამთავრობო ორგანიზაციამ, მხარი დაუჭირა თამუნა გურჩიანს.

მაგრამ ჯერ „ქვესკნელიდან“ ამოიღეს არასამთავროების მიმართ უწინ მრავალჯერ ნახმარი, მაგრამ კარგა ხნის დავიწყებული სიტყვა „გრანტიჭამიები“, მერე დაიწყეს სამოქალაქო სექტორის „ბუებით“ დაშინება და ბოლოს, როგორც უმრავლესობის ლიდერმა, ბატონმა საგანელიძემ განაცხადა, შეთანხმდნენ ერთ კანდიდატზე. გურჩიანზე არა, სხვაზე!

უმრავლესობის ეს სხდომა წარმოვიდგინე:

- ხო, მაგრამ საპატრიარქოდან დარეკეს. ასეთი გაბრაზებული არ მახსოვს „ანასტასია“!

- ვინ ეკითხება საპატრიარქოს? მართლა და მართლა ყველაფერს ხომ აქვს საზღვარი?

- გაგიჟდით, ხალხო?! ცისარტყელას დროშით დარბოდა ეს ქალი სკოლაში. ლეზბიანკები გვაკლდა ახლა!

- არ იცნობს ხალხი, საიდან გაჩნდა საერთოდ?

- ვუსმინე შალვასთან. რაღაცნაირად, არაბუნებრივად ლაპარაკობს.

- თან, ისეთი დამცველები ჰყავს! ხალხს ეზიზღება ეგენი. მართალი თქვა შალვამ - „მენტალური უმცირესობაა“.

მერე ბრძანეს, კამპანია ცუდად აწარმოეთო. არ დააკონკრეტეს, რას გულისხმობდნენ. იქნებ იმას, რომ „არაპოპულარული ადამიანები“ თამუნას გვერდით არ უნდა მდგარიყვნენ? ამას რომ ამბობდნენ, ცხადია, ისევ ვერ ხვდებოდნენ, რამდენ ადამიანს აყენებდნენ შეურაცხყოფას.

კომპლექსი? ხო, კომპლექსი. და ტკივილის განცდა!

არა, კონკრეტიკას ნუ მოვთხოვთ „ქართულ უმრავლესობას“. მიუხედავად მრავალჯერ გამოთქმული თხოვნისა, თამარ გურჩიანის მომხრეებს მაინც არ უთხრეს, რას უწუნებდნენ ომბუდსმენობის კანდიდატს. აბა, იმას ხომ არ იტყოდნენ, არ ვარგა, რადგანაც მე არ მგავსო, არ ვარგა, რადგან, ჩემგან განსხვავებით, დიპლომატიაზე უარს ამბობსო, „უმრავლესობასთან“ კეკლუცს ერიდება და ხმამაღლა გაიძახის (შეიძლება ზედმეტად ხმამაღლაც, გამაყრუებლად!), რომ ყველა ადამიანის, ყველა ცოცხალი არსების უფლებებს დაიცავსო!

ამას ვერ აღიარებს ქართული უმრავლესობა. ვერ აღიარებს, რომ არ სჭირდება სიახლე და არ სჭირდება უმცირესობების ასეთი თავგამოდებული დამცველები. მით უმეტეს, რომ არ სჯერა „12 განრისხებული მამაკაცის“ იდეის - სიმართლე იქაა, სადაც ეჭვია, ეჭვი კი იქ - სადაც უმცირესობაა.

ამას ვერ აღიარებს ვერც ახალი საპარლამენტო უმრავლესობა. ჩვენც ვერასდროს გავიგებთ, ვინ იყო ის კეთილი დეპუტატი, სხდომათა დარბაზში სადღაც, კუთხეში რომ იჯდა, საათზე რომ დაიხედა და იკითხა: „ბატონი ბიძინა რას ამბობს? ცნობილია მისი კანდიდატი?“