ევროპარლამენტში საქართველოს შესახებ გამართულ დებატებსა და მის სავარაუდო შედეგებზე "ინტერპრესნიუსი" ექსპერტს საერთაშორისო ურთიერთობების საკითხებში, თორნიკე შარაშენიძეს ესაუბრა.
- ბატონო თორნიკე, სტასბურგში გამართულ დებატებთან დაკავშირებით ურთიერთგამომრიცხავი შეფასებები კი მოვისმინეთ, მაგრამ მაინც გაურკვეველი დარჩა, ვისი ინიციატივით მოხდა ევროპარლამენტში საქართველოში წინასაარჩევნო პერიოდში არსებული მდგომარეობაზე დებატების გამართვა. აშკარაა, რომ "ნაციონალური მოძრაობასა" და "ქართულ ოცნებას" შორის ბრძოლა საერთაშორისო ასპარეზზეც გრძელდება. თქვენ როგორ შეაფასებდით, სტრასბურგში მომხდარს?
- საქართველოს აქვს თავისი პლუსები და წარმატებები და თავისი პრობლემები. წარმატებები და პრობლემები ყველასთვის ცნობილია. თუ ოპოზიციას უნდა, რომ საქართველოს ხელისუფლება მონსტრულ, ტოტალიტარულ და დიქტატორულ რეჟიმად წარმოაჩინოს, ამას სერიოზულად არავინ აღიქვამს და მაინცადამაინც სერიოზულად არ შეხედავენ. არც იმას დაიჯერებს ვინმე, რომ საქართველოში სანიმუშო დემოკრატიაა. სამწუხაროდ, საქართველოში ამა თუ იმ მოვლენისა და პროცესის ზომიერად შეფასების პრობლემაა. ევროპაში საკმაოდ კარგად იციან საქართველო რას წარმოადგენს. ევროპარლამენტარებისაგან საქართველოს კრტიკა ბევრს არ მოეწონა, მაგრამ ჩვენ უნდა ვოცოდეთ, რომ ყველა მათგანი საქართველოს მეგობარია და ჩვენ თუ რაიმეზე მიგვითითებენ, ამას ჩვენივე ინტერესების გამო აკეთებენ.
ევროპარლამენტარებს კარგათ ესმით, რომ საქართველო პრაქტიკულად ომის მდგომარეობაშია, ქვეყნის ტერიტორიის დიდი ნაწილი ოკუპირებულია და ჩვენ ქვეყანას უფრო უსაფრთხოების საკითხებში დახმარება სჭირდება, ვიდრე მუდმივი ჩიჩინი დემოკრატიაზე. ევროპარლამენტარები დემოკრატიაზე არც ერთ პოსტსაბჭოთა ქვეყანას იმდენს არ უჩიჩინებენ, როგორც ჩვენ და ეს მაშინ, როცა დემოკრატიის განვითარების მიხედვით, ბალტიისპირელების გამოკლებით, მთელ პოსტსაბჭოთა სივრცეში თითქმის პირველები ვართ. მაშინ როცა ჩვენთან დემოკრატიას რეგიონის კვალობაზე არ უჭირს, საქართველოს მიმართ დემოკრატიულობაზე პრეტენზიები ჩემში მხოლოდ ღიმილს იწვევს.
- დებატებში მონაწილე 17 ევროპარლამენტართაგან 3-მმა ბიძინა ივანიშვილის პოლიტიკაში გამოჩენის გამო უკიდურესად უარყოფითი დამოკიდებულება დააფიქსირა, მაგრამ იმავე დებატებისას უფრო მნიშვნელოვანი იყო საქართველოში წინასაარჩევნოდ არსებული მდგომარეობის შეფასება. მათ შორის იმ ევროპარლამენტარებისაგან, რომელთა აზრით, საქართველოს ხელისუფლებამ ბევრ სფეროში წარმატებული რეფორმები გაატარა. ევროპარლამენტარები კრიტიკულები არიან "საქართველოში მედიის მდგომარეობის, დაპატიმრებებისა და ფინანსური აქტივების დაყადაღების, ოპოზიციური ტელეარხების მდგომარეობის, პოლიტიკურად მოტივირებული დევნისა და კანონის შერჩევით გამოყენების გამო," ამაზე კი, ოპოზიციის ლიდერთა გარდა ხელისუფლებიდან პრაქტიკულად არავინ საუბრობს. თქვენი აზრით, რატომ არ ამახვილებს ყურადღებას ხელისუფლება ევროპარლამენტრთა კრიტიკულ შენიშვნებზე?
- რუსეთში დაგეგმილ ფართომასშტაბიანი სამხედრო წვრთნებიდან გამომდინარე არსებობს სერიოზული შიში და ეჭვი იმაზე, თუ როგორ მოიქცევა რუსეთი საქართველოში არჩევნების მიმდინარეობისას. ასეთ დროს პოლიტიკური ელიტა ზრუნავს არა მხოლოდ თავის თავზე, არამედ ქვეყანაზე. როგორც ჩანს, მათ ეშინიათ ცვლილებების და ექსპერიმენტების და სერიოზულად ფიქრობენ იმაზე, რომ რუსულ ფულს საქართველოში არ შემოჰყვეს რუსული გავლენა. ამით აიხსნება მათი ქცევა. . რა თქმა უნდა, საქართველოს ძალიან ბევრი უკლია ევროპულ დემოკრატიამდე, მაგრამ როცა ქვეყანას უპირველეს ყოვლისა უსაფრთხოების პრობლემა აქვს, ევროპა ამ უსაფრთხოებაზე საუბარს არჩევს. სამწუხაროდ, როდესაც ამ საკითხების განხილვა იწყება, გარკვეული ძალები ცდილობენ სხვა საკითხებზე აქცენტების გადატანას. ახლა საქართველოს უფრო უსაფრთხოების საკითხებში უნდა დახმარება, ვიდრე დემოკრატიის განვითარების საკითხებში. მიუხედავად იმისა, რომ დემოკრატიის თვალსაზრისით არც აზერბაიჯანში და არც სომხეთში, არც შუა აზიის ქვეყნებსა და არც რუსეთში საქართველოზე უკეთესი მდგომარეობა არაა, დემოკრატიის განვითარების საკითხებზე საქართველოს მეტს ესაუბრებიან და ეს ჩვენთვის ძალიან მნიშვნელოვანი უნდა იყოს.
ახლა ჩვენ ძალიან სახიფათო პერიოდში ვიმყოფებით და უნდა გავაცნობიეროთ, რომ წინ გვაქვს უკრაინის ძალიან შემაშფოთებელი და ჭკუისსასწავლი მაგალითი. 2004 წლიდან მოყოლებული, ვიდრე ხელისუფლებაში იანუკოვიჩი არ მოვიდოდა და ამ ქვეყნის პრეზიდენტი იუშენკო იყო, უკრაინა ჩვენ გვისწრებდა დემოკრატიული განვითარებით. მაგრამ იუშენკომ არ გაატარა არც ერთი რეალური პოლიტიკური რეფორმა და არ გაამყარა არც ერთი დემოკრატიული ინსტიტუტი. დემოკრატიამ ხელისუფლებაში მოიყვანა იანუკოვიჩის ხელისუფლება, რომელმაც ქვეყანაში კორუფციის მხრივ ქვეყანაში ვითარება კიდევ უფრო დაამძიმა და დემოკრატიის თვალსაზრისით უკრაინამ უკან საგრძნობლად დაიხია. როგორც ჩანს, ძლიერი ინსტიტუტების გარეშე მხოლოდ დემოკრატია ხშირ შემთხვევაში მაინცადამაინც კარგ შედეგს არ იძლევა. უკრაინის მაგალითი ისევე როგორც ევროპარლამენტარებისთვის, ჩვენთვისაც შემაშფოთებელი უნდა იყოს. ჩემი აზრით, საქართველო ახლა იწყებს მზადებას, იაროს სრულფასოვანი დემოკრატიისკენ. მას შემდეგ, რაც საქართველოში გამყარებულია სახელმწიფო მმართველობა, ქვეყანაში ჩატარდება არჩევნები და მოხდება ხელისუფლების ჩანაცვლება, მნიშვნელოვნად გაძლიერდება რამდენიმე ინსტიტუტი. ჩვენ გვაქვს რამოდენიმე ინსტიტუტი, რომელიც გამართულად მუშაობს, იგივე შსს. დარწმუნებული ვარ, ამას მოჰყვება სხვა ინსტიტუტების გაძლიერებაც, შედარებით პლურალისტული პარლამენტი, რაც იმის ნიშანი იქნება, რომ საქართველო მზად იქნება კიდევ უფდრო სერიოზული დემოკრატიული რეფორმებისათვის. შესაძლოა, ამ თემებზე საუბარი პოპულარული არ იყოს, მაგრამ იმისათვის, რომ საქართველო უკრაინის ვითარებაში არ აღმოჩნდეს, უნდა ვიცოდეთ, რომ დემოკრატიას თან უნდა ახლდეს ძლიერი დემოკრატიული ინსტიტუტები.
- დებატებმა აჩვენა, რომ ჩვენთან ყველაფერი რიგზე არაა. ევროპარლამენტარმა თომაშ პორებამ სამართლიანად აღნიშნა - "თუ მოვისმენთ ორივე მხარის განმარტებებს ქვეყანაში არსებულ ვითარებაზე, რჩება შთაბეჭდილება, რომ საუბარია ორ აბსოლუტურად განსხვავებულ ქვეყანაზე. ეს კი მანიშნებელია იმისა, რომ ეს სიტუაცია უნდა დამთავრდეს". თქვენი აზრით, შეიძლება ვიქონიოთ იმის იმედი, რომ არსებული ვითარება დასრულდება?
- სრულად ვეთანხმები. ეს გახლავთ ზომიერი შეფასება ვითარების, რასაც ჩვენ ქართველები ვერ ვახერხებთ. ერთი მხარე ამბობს, რომ ქვეყანაში ლამისაა დიქტატურაა, მეორე აცხადებს, რომ დემოკრატიას აშენებს. სიმართლე სადღაც შუაშია. ჩემი აზრით, უამრავ გარე პრობლემათა არსებობის მიუხედავად საქართველო დემოკრატიის განვითარების თვალსაზრისით წარმატებული ქვეყანაა და ეს მაშინ, როცა ომი გვაქვს რუსეთთან და ჩვენი ტერიტორიები ოკუპირებულია.
- ევროპარლამენტარ ნორიკა ნიკოლაის მტკიცებით, "აქ, ევროპის ამ ნაწილში, არის ცდუნება დაწესდეს მონოპოლია სიმართლეზე, რაც ძალიან საშიშია". მეორე ევროპარლამენტარის არნოლდ დან ჟანის თქმით, "ჩვენ არც სააკაშვილს უნდა მივცეთ კარტბლანში, თუმცა მისი ოლიგარქისთვის მიცემა უფრო სახიფადოთაც გამოიყურება". თქვენ როგორ შეაფასებდით ამ ევროპარლამენტართა საკმაოდ სერიოზულ შენიშვნებს? და კიდევ, თქვენი აზრით, რატომ არ ცდილობს ხელისუფლება ამგვარ შენიშვნებზე არა მხოლოდ გაამახვილოს ყურადღება, არამედ საზოგადოებასთან, იგივე პოლიტიკურ ძალებთან ერთად, იფიქროს ვითარების გამოსასწორებლად?
- ეს გამონათქვამი სწორედ იმაზე მიუთითებს, რომ ევროპარლამენტარები ჩვენი გულშემატკივრები არიან. ნამდვილად საგულისხმო შენიშვნაა და იმას ნიშნავს, რომ საქართველოს მეგობარი ევროპარლამენტარები ჩვენი დემოკრატიის ნაკლზეც მიგვანიშნებენ და ყველაფერს ერთმნიშვნელოვნად არ აფასებენ.
- ევროპარლამენტარი კრიშტოფ ლიზეკი აცხადებს: "ხელისუფლებამ უნდა წარმართოს კონსტრუქციული დიალოგი ოპოზიციასთან და მხარი დაუჭორის დემოკრატიას", ამ მოსაზრებას ეხმიანება აშშ-ს ელჩი საქართველოში ჯონ ბასიც - "მხარეებმა უნდა გამოიჩინონ მაქსიმალური შემწყნარებლობა და სათანადო დროს კომპრომისზე წავლის უნარი გამოავლინონ". მოწოდებების არსი გასაგებია, მაგრამ თქვენი აზრით, რამდენად შეიძლება გვქინდეს იმის მოლოდინი, რომ ხელისუფლებას და ოპოზიცია კონსტრუქციული დიალოგის დაწყებას შეძლებენ?
- სამწუხაროდ, კონსტრუქციული დიალოგის დაწყების წინაპირობას ჯერ ვერ ვხედავ. ორივე მხარეში არიან ადამიანები, რომელთაც ამგვარი როლის შესრულება შეუძლიათ. "ქართულ ოცნებაში" საკმაოდ არიან ადამიანები, რომელთაც პატივს ვცემ. თუ ორივე მხარეებში მიხვდებიან, რომ საზოგადოებაში აზრთა პოლარიზაციის გამო სიტუაცია შეიძლება გამწვავდეს და ქვეყანა სერიოზული პრობლემების წინაშე დადგეს, იმედი მაქვს ისინი მოახერხებენ პარტიულ ინტერესებზე მაღლა დადგნენ და ზოგად ქართულ პრობლემებზე ერთად იფიქრონ.
რაც არ უნდა ილაპარაკონ ივანიშვილის რუსულ ბიზნესთან კავშირზე, რაც პრინციპში, პრაქტიკულად აშკარაა, ამ გუნდში მყოფთა საკმაოდ დიდი ნაწილი არა რუსულ, არამედ ქართული საქმის კეთებაზე ფიქრობს. ამის იმედს ნამდვილად ვიტოვებ.
- ევროპარლამენტში გამართული დებატებისას იმავე დღეს გავრცელდა ევროკავშირის საგარეო ურთიერთობათა უმაღლესი კომისრის განცხადება, რომელშიც ნათქვამია - "ევროკავშირი ყურადღებით აკვირდება საქართველოში დემოკრატიული თავისუფლებების შესახებ არსებულ სიტუაციას და შეშფოთებულია ოპოზიციური ლიდერის, ბიძინა ივანიშვილის ბედით." იმავე განცხადებაში აღნიშნულია - "საქართველოს მთავრობა ცდილობს ხელი შეუშალოს ივანიშვილს მონაწილეობა მიიღოს არჩევნებში". თქვენი აზრით, რას შეიძლება ნიშნავდეს ეშტონის განცხადება?
- ფაქტია, რომ ივანიშვილის გამო მიღებული იყო საკონსტიტუციო ცვლილება. თუ ივანიშვილს უნდოდა არჩევნებში მონაწილეობა, ამ ცვლილებით უნდა ესარგებლა. თუ მას უნდოდა, რომ პრეზიდენტს მისთვის შეღავათი გაეკეთებინა და მოქალაქეობა მიეცა, ეს მისი არჩევანია. შესაძლოა, იგი პოლიტიკოსია და მიაჩნია, რომ ძალის დემონსტრირება მის ინტერესებში შედის. გახსოვთ ალბათ, რომ იგი პრინციპულად ითხოვდა სააკაშვილისგან მოქალაქეობის აღდგენას. თუ ქალბატონი ეშტონი თავის განცხადებაში ამას გულისხმობდა, აქვე უნდა ითქვას, რომ ხელისუფლებამ საკონსტიტუციო ცვლილებების მიღებით ამის გაკეთების საშუალება აშკარად მისცა და საუბარი იმაზე, რომ ხელისუფლება ივანიშვილს ხელს უშლის არ მიიღოს მონაწილეობა არჩევნებში, ცოტა გადაჭარბებულია.
- ხშირად გაიგონებთ, რომ პოლიტიკურ პროცესებზე პასუხისმგებლობა როგორც ხელისუფლებას, ასევე ოპოზიციას ეკისრება, მაგრამ უფრო მეტი პასუხისმგებლობა მაინც ხელისუფლებაზეა. ჩვენ ამ თემას გაკვრით კი შევეხეთ, მაგრამ მაინც, თქვენი შეფასებით, რამდენად შეიძლება გვქონდეს იმის იმედი, რომ ხელისუფლება "ქართულ ოცნებასთან" კონფრონტაციას დიალოგს ამჯობინებს?
- ეს, ორივე მხარეზეა დამოკიდებული. ხელისუფლებამ ოპოზიციას არჩევნებში მონაწილეობისთვის ნორმალური პირობები უნდა შეუქმნას, ხოლო ოპოზიციამ წინასწარ არ უნდა შექმნას ისეთი ფონი, რომ იგი ხელისუფლებას არჩევნებში აუცილებლად დაამარცხებს, ხელისუფლების მიერ აშენებულ ხიდებს დაანგრევს და ასე შემდეგ. ქვეყანას არეულობის პროვოცირება ნამდვილად არ სჭირდება. თუ "ქართული ოცნება" გააგრძელებს მტკიცებას, რომ აუცილებლად გაიმარჯვებს და თუ ვერ გაიმარჯვა, არჩევნები გაყალბდა, ეს ყველასთვის სახიფათო თამაშია.
- თავდაცვის მინისტრის მოადგილედ დათა ახალაია დაინიშნა. ოპოზიციის ლიდერთა და მიმომხილველთა გარკვეული ნაწილი - მიუხედავად იმისა, რომ ვანო მერაბიშვილი პრემიერ-მინისტრი გახდა, იგი რეალურ ძალაუფლებას ჩამოაშორეს. თქვენ როგორ შეაფასებდით განხორციელებულ სამთავრობო ცვლილებს? და კიდევ, რამდენად საფუძვლიანი მტკიცება, რომ ხელისუფლება რეპრესიული მანქანის კიდევ უფრო გამკაცრებისათვის ემზადება?
- ახალაიების გადასვლა-გადმოსვლაში ახალი არაფერია, ისინი ძალოვან უწყებაში დიდი ხანია არიან. უფრო მნიშვნელოვნად მიმაჩნია პრემიერ-მინისტრად ვანო მერაბიშვილის დანიშვნა. ასევე, ძალიან საინტერესოა შაშკინის თავდაცვის მინისტრად დანიშვნა. ჩემი აზრით, ეს თავდაცვის სამინისტროში კიდევ უფრო ახალ რეფორმებს მოასწავებს. ახალი ტიპის მენეჯერის ამ უწყებაში გადაყვანა, ამ უწყების იმიჯს კიდევ უფრო წაადგება.
რაც შეეხება კითხვის მეორე ნაწილს. დათა ახალაია შსს-ში კუდს ხელმძღვანელი იყო და პრაქტიკულად მინისტრის მოადგილის თანამდებობა ეკავა. კუდი ის სტრუქტურაა, რომლისაც პოლიტიკურ ოპოზიციას ყველაზე მეტად ეშინია. ამ საკადრო ცვლილებას განსაკუთრებული მნიშვნელობა არ უნდა ჰქონდეს, რადგანაც ძმები ძალოვან უწყებებში დიდი ხანია მოღვაწეობდნენ. ჩემი აზრით, რესპრესიების გატარების ალბათობამ არც მოიკლო და მაინცადამაინც არც მოიმატა. ქვეყანაში პოლიტიკური რესპრესიების გატარება საქართველოს ინტერესებში არ შედის. ხელისუფლებას აქვს რწმენა, რომ ნორმალურ კონკურენტულ გარემოში არჩევნებში გაიმარჯვებს. ხელისუფლებას კარგად ესმის, რომ ქვეყანაში რეპრესიების გატარება საქართველოს იმიჯს ავნებს, შესაბამისად ამ თემაზე საუბარი უფრო მითიურია და შეთქმულების თეორიებს მაგონებს.
