ლახამულელი სვანები დახმარებას ითხოვენ - მესტიის რაიონის სოფელ ლახამულადან უნიკალური ხელნაწერის თბილისში წამოღება უნდათ, რასაც სოფელი ეწინააღმდეგება. ამის შესახებ ”ობიექტივს” პოეტმა ერეკლე საღლიანმა აცნობა. ჩვენ ასევე ვესაუბრეთ მესტიისა და ზემო სვანეთის ეპისკოპოსს, მეუფე ილარიონს. ოთხთავი XI-XII საუკუნეების მიჯნას განეკუთვნება, ხბოს ტყავზეა შესრულებული და წარმოადგენს იმ რედაქციას, რომელიც გიორგი მთაწმიდელის თარგმნილია. ლახამულადან მისი წამოღების საკითხი მეუფე ილარიონთან არავის შეუთანხმებია. მან ამის შესახებ ტელეფონით შეიტყო, მამა გიორგისგან და ლახამულას მოსახლეობისგან.
ლახამულაში დაცული უნიკალური ხელნაწერის თბილისში შესაძლო გადმოტანის შესახებ ინფორმაცია ეროვნული მუზეუმის გენერალურმა დირექტორმა დავით ლორთქიფანიძემ თავიდან კატეგორიულად უარყო, მაგრამ რამდენიმე წუთში, მესტიაში თბილისიდან ჩასულ ხელნაწერების რესტავრატორთან, დარეჯან გოგაშვილთან სატელეფონო საუბრის შემდეგ გვითხრა, რომ ”მხოლოდ მსჯელობა იყო წამოღებაზე, მეტი არაფერი”. დავით ლორთქიფანიძესთან საუბრის დეტალებს და მესტიაში მყოფი რესტავრატორის კომენტარს მასალის ბოლოს შემოგთავაზებთ.
თუ გაბედავენ და ლახამულადან სახარებას საქართველოს ეკლესიასთან შეთანხმების გარეშე წამოიღებენ, ეს იქნება სახელმწიფოსა და საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალურ მართლმადიდებელ ეკლესიას შორის, 2002 წლის 14 ოქტომბერს, სვეტიცხოვლის საპატრიარქო ტაძარში გაფორმებული კონსტიტუციური შეთანხმების დარღვევის მორიგი ფაქტი.
შეთანხმების მეცხრე მუხლის პირველ პუნქტში შავით თეთრზე წერია, რომ ”სახელმწიფო და ეკლესია ერთობლივად ზრუნავენ ისტორიულ-კულტურული და არქეოლოგიურ-არქიტექტურული ფასეულობების მქონე საეკლესიო ნაგებობებისა და საეკლესიო საგანძურის სათანადო დაცვისა და მოვლა-პატრონობისათვის”.
აი, რა გვითხრა სატელეფონო საუბრისას მესტიისა და ზემო სვანეთის ეპისკოპოსმა, მეუფე ილარიონმა (ქიტიაშვილი):
”მამა გიორგიმ დამირეკა, ლახამულას მაცხოვრებლებმაც დამირეკეს და მითხრეს, რომ ხელნაწერის სარესტავრაციოდ წაღება უნდათ. ჩემთან ეს საკითხი აბსოლუტურად არავის შეუთანხმებია. თუ ასეთი განზრახვა არსებობს, იმ ჯგუფის წარმომადგენელს, ვისაც სახარების ლახამულადან წამოღება უნდა, საქმის კურსში აუცილებლად უნდა ჩავეყენებინე. როდესაც საქმე ეხება ეკლესიას, საეკლესიო ნივთს, იქნება ეს ხატი, ჯვარი, თუ ხელნაწერი, მისი გადაადგილების, ან რესტავრაციის საკითხი ადგილობრივ მღვდელმთავართან აუცილებლად უნდა შეთანხმდეს.
ამის შემდეგ, ორმხრივი შეთანხმების საფუძველზე შეიძლება შედგეს კომისია, გაფორმდეს ხელწერილი და სიწმინდის გადაადგილება მოხდეს, მაგრამ სვანეთში ესეც პრობლემას შექმნის, რადგან იქ ადამიანი სხვანაირად ფიქრობს, მისთვის ეს სიწმინდე უძვირფასესია. ხელნაწერის ლახამულადან წამოღება პრობლემას გამოიწვევს, ამის გაკეთება გაუჭირდებათ და მე მგონი არც გამოატანენ”.
მეუფე ილარიონის განმარტებით, შესაძლებელია სახარების ადგილზე რესტავრაციის გაკეთება. იგივეს ამბობს პოეტი ერეკლე საღლიანი, რომელსაც ლახამულელებმა დახმარების თხოვნით მიმართეს.
”ლახამულა დიდებული, ულამაზესი სოფელია. იქ ცხოვრობს თავისი პატიოსნებით ცნობილი ხალხი, წლების მანძილზე, რომ იცავენ ქართულ სიძველეებს და სიწმინდეებს. აი, ამ სოფელშია უნიკალური ხელნაწერი. ახლა იქ რესტავრატორების ჯგუფია ჩასული და ამ უნიკალური ხელნაწერის წამოღებას ითხოვენ. სოფელი ამის წინააღმდეგია, ამ ხელნაწერის სოფლიდან გასვლა არ შეიძლება.
როცა მუზეუმის თანამშრომელი ვიყავი, მუზეუმში სიძველეები გამოვფინე და ლახამულადან ხალხმა ეს უნიკალური ხელნაწერი არ გამოგვატანა, რაც არც გვწყენია, რადგან სოფელშია, სოფლის განძია, მაგრამ, ამავდროულად, ეროვნული განძია.
ახლა, ეს სიწმინდე სოფელში რომ არის, სოფელი პასუხისმგებლობას თავის თავზე იღებს. როცა სოფლიდან გავა, სოფელს პასუხისმგებლობა თავისთავად ეხსნება. მე არ ვიცი ვინმე სხვა, რომელიც ისეთივე სიყვარულითა და რუდუნებით მოუვლის სახარებას, როგორითაც ამას სოფელი აკეთებს”, - გვითხრა ერეკლე საღლიანმა და იქვე დასძინა, რომ ზემოხსენებული წინააღმდეგობის გაწევა არ ნიშნავს იმას, რომ ვინმე უნიკალური ხელნაწერის რესტავრაციას ეწინააღმდეგება:
”ყოველი მოსახლე თავის თავზე ვალდებულებას იღებს, რომ რესტავრატორების ჯგუფს მათთან აცხოვრებენ, უმასპინძლებენ და ყურადღებას არ მოაკლებენ”.
ერეკლე საღლიანი აღშფოთებულია იმის გამო, რომ უნიკალური ხელნაწერის სარესტავრაციოდ წამოღების შესახებ მესტიისა და ზემო სვანეთის ეპისკოპოსს არაფერი ჰკითხეს:
”როცა ასეთ რამეს აკეთებენ, რესტავრატორებმაც და სხვებმაც ელემენტარულად უნდა იცოდნენ, რომ დღეს სვანეთს ჰყავს ეპარქიის ხელმძღვანელი და, სხვათა შორის, ისეთი ხელმძღვანელი, რომელსაც საქართველოს ყველა კუთხე შენატრის. ეს არის მეუფე ილარიონი, რომელსაც მსგავსი საკითხების შესახებ აუცილებლად უნდა ჰკითხონ და საქმის ვითარება გააცნონ”.
ჩვენს კითხვაზე - კონკრეტულად სად, რა პირობებში ინახება უნიკალური ხელნაწერი, ერეკლე საღლიანმა მოგვიგო:
”სახარებას სოფელი ინახავს. წელს ერთი ოჯახი, გაისად - მეორე და ასე შემდეგ. საიდუმლო, თუ რომელ ოჯახშია ეს უნიკალური ხელნაწერი, მხოლოდ სოფელმა იცის და სოფელი შეფიცულია. ეს არის საკვირველი ქართული წესი - პასუხისმგებლობას ყველა ინაწილებს, ყველა ოჯახი, მისი თითოეული წევრი. ამას მიაქციეთ ყურადღება - საქართველო ამან შემოინახა. ეს არის საქართველო და არა სასტუმროები და ზიზილ-პიპილო შენობები”.
”ობიექტივსა” და ეროვნული მუზეუმის გენერალურ დირექტორს, დავით ლორთქიფანიძეს შორის ასეთი დიალოგი შედგა:
ბატონო დავით, იცით თუ არა რომ სოფელ ლახამულაში ჩასულია რესტავრატორთა ჯგუფი, რომელსაც სახარების თბილისში წამოღება უნდა?
დავით ლორთქიფანიძე: არა, ტყუილია, ნამდვილად ტყუილია. ჩემთვის ეს ინფორმაცია ცნობილი არ არის, რომ სახარების წამოღება უნდათ. ეს ვინ თქვა?
ამის შესახებ ლახამულელებმა ერეკლე საღლიანს დაურეკეს და უთხრეს.
- ვინ არის ეგ კაცი? გაზეთშიც დაწერა ხომ რაღაცა?! ეს არის სრული სიცრუე. ეს არის ჯგუფი, რომელიც მუშაობს...
უკაცრავად, გაზეთში ჯერ არ დაწერილა, რადგან ბატონმა ერეკლემ ამის შესახებ დღეს შეიტყო.
- ბატონი ერეკლე ვინ ბრძანდება, სამწუხაროდ, არ ვიცი. თუ იმ ჯგუფზეა ლაპარაკი (ქართულ-გერმანულ ჯგუფზე), რომელიც დადის, იღებს ფოტოებს და შეისწავლის ხელნაწერებს, მაშინ იმათ არაფერი მოაქვთ. უბრალოდ, სპეციალური გადაღებით შეისწავლიან, რომელიც დიაგნოსტიკას აჩვენებს, თუ რა არის დაზიანებული და ასე შემდეგ. იქ რესტავრატორებიც არიან და მათ შეგიძლიათ ჰკითხოთ.
ვის შეიძლება დავურეკო და ვესაუბრო?
- ერთ-ორ წუთში თუ დამირეკავთ, ნომერი ტელეფონში მიწერია და გეტყვით.
”ობიექტივს” დავით ლორთქიფანიძემ ორი წუთის შემდეგ დარეჯან გოგაშვილის ტელეფონის ნომერი უთხრა და იქვე დაამატა, რომ გოგაშვილს თავად ესაუბრა, რომელმაც განუცხადა, რომ ”მხოლოდ მსჯელობა იყო წამოღებაზე, მეტი არაფერი”.
როგორც ეროვნული მუზეუმის რესტავრატორმა, დარეჯან გოგაშვილმა გვითხრა, ლახამულადან სახარების წამოღება არ იგეგმება: ”ფოტოფიქსაციაზე იყო საუბარი და მე, როგორც რესტავრატორი ამ ფოტოფიქსაციას უნდა დავსწრებოდი, მეტი - აბსოლუტურად არაფერი. გერმანელი სპეციალისტი იკვლევს და ხელნაწერის შესწავლის მიზნით ფოტოფიქსაციის განხორციელებაზე იყო ლაპარაკი და როგორც რესტავრატორი, საერთოდ, ყველანაირ ფოტოფიქსაციას ვესწრები, რომ სწორად მოხდეს და ხელნაწერი არ დაზიანდეს, რაიმე არ მოხდეს. აი, ამაზე იყო საუბარი, წაღება საერთოდ, არ ვიცი საიდან წამოვიდა”.
