შუა დერეფნის შესაძლებლობაზე და ამ მარშრუტით გატარებული ტვირთების მოცულობაზე სხვადასხვა ინფორმაციები ვრცელდება. მთავრობა მნიშვნელოვან წინსვლაზე საუბრობს, ხოლო მკვლევარები არასახარბიელო ვითარებაზე ამახვილებენ ყურადღებას.

2024 წლის იანვარ-აგვისტოში შუა დერეფანში ჩინეთიდან ან ჩინეთისკენ, საქართველოს გავლით, 6,964 კონტეინერი გადაიზიდა, რაც 2023 წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით 728.1%-ით მეტია. ეკონომიკის სამინისტროს ინფორმაციით, 2023 წლამდე შუა დერეფანზე ძირითადად კონტეინერების გადაზიდვა ხორციელდებოდა ტრანზიტის რეჟიმში (90%-ზე მეტი) საქართველოს გავლით, თუმცა მიმდინარე წელს ჩინეთიდან იმპორტის რეჟიმში მკვეთრად მოიმატა რაოდენობამ და იმპორტისა და ტრანზიტის წილმა დაახლოებით 50-50% შეადგინა.

ამასთან, 2023 წელს საქართველოს სატრანსპორტო დარგებმა (საავტომობილო, რკინიგზა, სამოქალაქო ავიაცია) 27.2 მილიონი ტონა საერთაშორისო ტვირთი გადაზიდა, რაც 2022 წელთან შედარებით 1.6%-ით მეტია. აღნიშნული დინამიკა 2024 წლის იანვარი - აგვისტოს პერიოდშიც გაგრძელდა და საერთაშორისო გადაზიდვების რეჟიმში გადაზიდულმა ტვირთების რაოდენობამ 18.7 მილიონი ტონა შეადგინა, რაც 2023 წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით 3.7%-ით მეტია.

რაც შეეხება საქართველოს საზღვაო ნავსადგურებს, სტატისტიკის თანახმად, ფოთისა და ბათუმის საზღვაო ნავსადგურებში 2024 წლის იანვარ-აგვისტოს პერიოდში ჯამურად გადამუშავებულმა ტვირთების რაოდენობამ შეადგინა 8.9 მილიონი ტონა, რაც 2023 წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით 8.3%-ით მეტია. აღსანიშნავია, რომ ტვირთების მატება ორივე ნავსადგურში დაფიქსირდა.

„საქართველოს მთავრობის ყველა გადაწყვეტილება, რომელიც ხორციელდება სატრანსპორტო და ლოგისტიკური ინფრასტრუქტურის განვითარებისკენ, ხელს უწყობს ჩვენი ქვეყნის, როგორც რეგიონის სატრანსპორტო ჰაბის, საერთაშორისო აღიარებას. ჩვენ აქტიურად ვმუშაობთ შუა დერეფანში დამატებითი ტვირთების მოზიდვისთვის, რაც მნიშვნელოვანი შემოსავალი იქნება ადგილობრივი სატრანსპორტო და ლოგისტიკური სექტორისთვის“, - განაცხადა ეკონომიკის მინისტრის მოადგილემ გურამ გურამიშვილმა.

სამინისტროს ინფორმაციით, სატრანსპორტო კომისიის სხდომაზე გაკეთდა პრეზენტაცია 2023-2024 წლებში გაწეული საქმიანობის შესახებ.

„კომისიის სხდომაზე ასევე განიხილეს მსხვილი ინფრასტრუქტურული პროექტები, რომელთა ამოქმედებაც მნიშვნელოვნად გაზრდის საქართველოს სატრანზიტო ფუნქციას და ხელს შეუწყობს შუა დერეფანში ახალი ტვირთების მოზიდვას. მათ შორის, საუბარი წარიმართა ანაკლიის ღრმაწყლოვანი ნავსადგურის პროექტზე, რკინიგზის მოდერნიზაციაზე, რომელიც დასრულების ეტაპზეა, აგრეთვე ბაქო-თბილისი-ყარსის რკინიგზაზე და სხვ.

აღინიშნა, რომ 2023 წელს გაიხსნა აღმოსავლეთ-დასავლეთის საერთაშორისო მაგისტრალური გზის შემადგენელი რიკოთის ჩქაროსნული მაგისტრალის 27 კმ-იანი მონაკვეთი, ასევე რეაბილიტაცია-პერიოდული შეკეთება ჩაუტარდა 472 კმ-მდე საერთაშორისო და შიდასახელმწიფოებრივი მნიშვნელობის საავტომობილო გზას და სხვ.“, - აღნიშნულია გავრცელებულ ინფორმაციაში.

თუმცა, ირკვევა, რომ რასაც მთავრობა დიდ წარმატებად მიიჩნევს, ის რეალურ სურათს სრულყოფილად არ ასახავს. შუა დერეფნის საქართველოს მონაკვეთზე არც ისეთი მიღწევებია, როგორსაც ელოდნენ. „სატრანსპორტო დერეფნის კვლევის ცენტრმა“ ჩაატარა კვლევა იმის შესახებ თუ როგორ იყენებს საქართველო შუა დერეფნის ეკონომიკურ შესაძლებლობებს. კვლევის ეტაპზე რუსეთ-უკრაინის ომამდე და 2022–2023 წლებში, დერეფნის გასწვრივ 15 სატრანსპორტო ნაკადის გადაზიდვის დინამიკა გაანალიზდა.

კვლევის მიხედვით, საქართველოს რკინიგზამ ტვირთნაკადების ალტერნატიული დერეფნებიდან მოზიდვის კონკრეტული ამოცანა ადეკვატურად ვერ უზრუნველყო. უფრო კონკრეტულად, ცენტრის შეფასებით, 2022 წელს საქართველოს რკინიგზის გადაზიდვების ზრდა დაფიქსირდა, თუმცა მომდევნო წელს რკინიგზის გადაზიდვები 8%-ით არის შემცირებული.

„საქართველოს გავლით სატრანზიტო ავტოტრანსპორტის ანალიზი ცხადყოფს, რომ 2021 წელთან შედარებით, 2022 წელს - 50% იანი ზრდის შემდეგ, სატრანზიტო ავტოტრანსპორტის ზრდა მხოლოდ უმნიშვნელო 5%-ია, რაც მიუთითებს, რომ საერთაშორისო საავტომობილო გადაზიდვებში, ტვირთები გადანაწილდნენ სხვა ალტერნატიულ დერეფნებში ან დაბრუნდნენ ადრინდელ აპრობირებულ მარშრუტებზე.

საქართველოს ნავსადგურებში, 2022–2023 წლებში, პრაქტიკულად, არ შეინიშნება გადამუშავებული ტვირთების ზრდის მაჩვენებლები. გამოსაყოფია ბათუმის ნავსადგური, სადაც ტვირთბრუნვის - 25%-ით და ნავთობნაკადის გატარების 20%-იანი ვარდნაა.

პრაქტიკულად, დაუტვირთავია ბაქო-თბილისი-ყარსის სარკინიგზო მაგისტრალი, აღნიშნული მაგისტრალით ტვირთების გატარების შესაძლებლობა მხოლოდ 10-15% ფარგლებშია ათვისებული. ამასთანავე, ფაქტობრივად, არ იზრდება ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანის მილსადენით გატარებული ნავთობნაკადის მოცულობა.

სატრანსპორტო დერეფნის ფუნქციონირებაში, გამოსაყოფია ორი ზრდადი ტვირთნაკადი, პირველ რიგში, ფოთის ნავსადგურში საკონტეინერო ტვირთები, რომელიც 2023 წელს წინა წელთან შედარებით, 65%-ითაა გაზრდილი. ფოთის ნავსადგურის საკონტეინერო სიმძლავრეები პიკურ ნიშნულზე მუშაობს და მოითხოვს ინფრასტრუქტურის გაფართოებას.

მეორე ზრდადი პარამეტრია - ტრანსკასპიური საერთაშორისო სატრანსპორტო მარშრუტით TITR ტვირთების 80%-იანი ზრდა, რომელიც თავისი არსით მოიცავს მთელს დერეფანს ჩინეთიდან საქართველოს ნავსადგურებამდე, მიუხედავად 80%-იანი ზრდისა, 2023 წელს დაფიქსირებული - 2.7 მლნ ტონა, არ წარმოადგენს მაღალ მაჩვენებელს. ამასთან, გასათვალისწინებელია, რომ აღნიშნული ტვირთნაკადის მნიშვნელოვანი ნაწილი საქართველოს ნავსადგურებამდე არ აღწევს“, - აღნიშნულია კვლევაში.

„სატრანსპორტო დერეფნის კვლევის ცენტრის“ დასკვნით, შუა დერეფნის საქართველოს მონაკვეთზე, ძირითად სატრანზიტო არტერიებსა და ნავსადგურებში გადაზიდვების მოცულობა მცირდება. ამასთან, კვლევაში აღნიშნულია, რომ „ერთობლიობაში საქართველოზე გამავალი დერეფანი, ახალ გეოპოლიტიკურ ვითარებაში, ვერ იყენებს მის ეკონომიკურ შესაძლებლობას“.