„რიგის კონფერენციას“, რომელიც, ტრადიციულად, ორ დღეს გრძელდება ხოლმე, 6-7 სექტემბერს უკვე მეოთხედ დავესწარი და ამჯერადაც, ისევე როგორც წინა მივლინებების დროს, დაუკმაყოფილებლობის გრძნობა დამეუფლა. საქმე ისაა, რომ გამუდმებული გადარბენების გამო, რაც რადიორეპორტაჟისათვის ხმების აკრეფას, მათ დაჭრა-დახარისხებას, ელექტრონული ფოსტით გაგზავნას, შესაბამისი ტექსტის დაწერას და სატელეფონო ჩართვას სჭირდება, ბევრი საინტერესო დისკუსია, გლობალურ საკითხებზე ცნობილი პოლიტიკოსების მოსაზრება თუ, უბრალოდ, ყოფით მომენტებთან დაკავშირებული შთაბეჭდილება რჩება რეპორტაჟების მიღმა. ამჯერად კი ჩვეულებრივ ჟურნალისტურ რუტინას დაერთო საქართველოს პრემიერ-მინისტრ ბიძინა ივანიშვილთან ინტერვიუს ჯერ ჩაწერა, შემდეგ მისი სასწრაფოდ გაშიფვრა და ამ უზარმაზარი აუდიოს ოპერატიულად გაგზავნა პრაღაში, რის გამოც, შეიძლება ითქვას, რიგის ცენტრში მდებარე სასტუმრო „ალბერტიდან“ გაუსვლელად ყოფნის ყველა რეკორდი მოვხსენი. თუმცა, წარსული შეცდომებისა და ჩემი ზოგიერთი კოლეგის თხოვნის გათვალისწინებით, რომლებსაც განსაკუთრებით აინტერესებთ, თუ რა შთაბეჭდილება დატოვა ჩემზე ბიძინა ივანიშვილთან პირველმა შეხვედრამ, გადავწყვიტე ნანახი და გაგონილი აღარ შემომედო „მაღალ თაროზე“ და ერთგვარი დღიურების სახით შემომეთავაზებინა.

ერთი მესიჯით ორგანიზებული ინტერვიუ

რიგაში საქართველოს პრემიერ-მინისტრს პირველად შევხვდი. შეიძლება ითქვას, ბიძინა ივანიშვილთან ინტერვიუ იყო კიდეც მთავარი, რის გამოც რიგის კონფერენციაზე აკრედიტაცია ვითხოვე. მასთან შეხვედრაზე კი, პირველ ყოვლისა, იმის გარკვევა მინდოდა, თუ რას ფიქრობს საქართველოს მთავრობის მეთაური ევრაზიულ კავშირში საქართველოს გაწევრიანების პერსპექტივაზე, რაც, რაღაც პირობებით, სტრატეგიულად თურმე შეიძლება სასარგებლო გახდეს საქართველოსათვის, რომელიც ევროკავშირთან ასოცირებული ხელშეკრულების პარაფირებას და თავისუფალი ვაჭრობის დაწყებას გეგმავს. მინდოდა დამეზუსტებინა, რას ნიშნავდა მის მიერ ამ კონტექსტში ბუნდოვნად ნათქვამი ნართაული „რატომაც არა?!“, რაც ავბედითად ჟღერდა ვილნიუსის მოახლოებული სამიტის წინ. თუ რამდენად დამაკმაყოფილა ბიძა ივანიშვილის პასუხმა, ამაზე მოგვიანებით გეტყვით.

მანამდე კი კოლეგიალობა მოითხოვს აღინიშნოს, რომ საქართველოს პრემიერ-მინისტრთან ინტერვიუს ორგანიზებას არ დასჭირვებია მის აპარატთან მრავალთვიანი ოფიციალური მიმოწერა თუ წინასწარ შეკითხვების შეთანხმება, რასაც ხშირად დასავლეთის ქვეყნების პოლიტიკური ლიდერების კანცელარიაც ითხოვს. რიგაში გამგზავრებამდე ორი კვირით ადრე ფეისბუკით გავუზიარე ჩემი სურვილი მანანა თოქმაჯიშვილს, პრემიერ-მინისტრის პრესსამსახურის თანამშრომელს, რომელმაც მალევე მიპასუხა, რომ პრემიერ-მინისტრი 7 ოქტომბერს, ოფიციალური ვიზიტის ე.წ. კულტურული პროგრამის შემდეგ შემხვდებოდა. თუმცა გულწრფელად უნდა ვთქვა, რომ საქართველოს პრეზიდენტ მიხეილ სააკაშვილთან ჩვენი რადიოს თანამშრომლობის „მწარე გამოცდილების“ გათვალისწინებით, გულის სიღრმეში არ მჯეროდა, რომ პრემიერის აპარატიც რაიმეს არ მოიმიზეზებდა და ბოლო მომენტში თავაზიან უარს არ გვეტყოდნენ დაგეგმილ ინტერვიუზე. ბარემ აქვე ვიტყვი, რომ პროამერიკული იმიჯის მქონე საქართველოს პრეზიდენტი მიხეილ სააკაშვილი „ჭირის დღესავით გაურბის“ ჩვენს რადიოსთან თანამშრომლობას და ორჯერ დაგეგმილ შეხვედრაზე გვითხრა უარი. ინტერვიუს ვინ ჩივის, სააკაშვილი ისე ამთავრებს პრეზიდენტის კარიერას, რომ უწყინარი „თავისუფლების დღიურების“ დაწერაზეც კი უარს ამბობს, რაც ჩემთვის დღემდე გამოცანად რჩება.

სენსაციური, მაგრამ არასკანდალური საქართველოს პრემიერ-მინისტრი

საბოლოოდ, ბიძინა ივანიშვილთან ინტერვიუ 7 ოქტომბერს რიგაში მდებარე სასტუმრო „რედისონ ბლუ რიძენეში“ 12.10 საათზე დაინიშნა. ეს ის დროა, როდესაც რიგის კონფერენციაზე ჩემთვის ყველაზე უფრო საინტერესო თემაზე - აღმოსავლეთ პარტნიორობის პერსპექტივასა და გამოწვევებზე - დისკუსია უნდა დაწყებულიყო. თუმცა ინტერვიუს გადადება არ მითხოვია, რადგან ამ დისკუსიის ჩანაწერს კონფერენციის პრესცენტრში მოვუსმენდი, პრემიერ-მინისტრთან ინტერვიუს შესაძლებლობა კი რიგაში აღარ მომეცემოდა.

სასტუმროში დათქმულზე 10 წუთით ადრე მივედი, ბიძინა ივანიშვილი კი ინტერვიუზე 10 წუთით გვიან მოვიდა. სამაგიეროდ, მე „შური იმით ვიძიე“, რომ პრემიერ-მინისტრს 10 წუთით მეტი ველაპარაკე, რაზეც იგი, მისსავე საყვარელ გამოთქმას თუ ვიხმართ, სიამოვნებით „წამომყვა“. საბოლოო ჯამში, თავაზიან მოკითხვას და დიქტოფონის შემოწმებას თუ არ ჩავთვლით, ჩვენ ზუსტად 19 წუთი ვისაუბრეთ. აქედან ჩვენი რადიოს ეთერში 17-წუთიანი ინტერვიუ გავიდა და შევეცადეთ ტექსტშიც მაქსიმალურად შეულამაზებლად, სტენოგრაფიული სიზუსტით მიგვეწოდებინა მკითხველისათვის საქართველოს პრემიერ-მინისტრის საუბრის შინაარსი. და ეს გავაკეთეთ შეგნებულად, - ოღონდ არა რაღაც ქვენა გრძნობით, - რის გამოც, სხვათა შორის, ერთ-ერთმა კომენტატორმა მოგვიანებით გვისაყვედურა, მეორემ კი, პირიქით, შეგვაქო.

საქმე ისაა, - მე მგონი, ყველა მიეჩვია, - რომ ბიძინა ივანიშვილი ძალიან თავისუფლად ეკიდება სალიტერატურო ქართულ ენასაც და პოლიტიკასაც. ლაპარაკობს ისე, როგორც, ალბათ, პოლიტიკაში მოსვლამდე სახლში ახლობლებთან საუბრობდა. ეს მისი სტილია, ერთგვარი საფირმო ნიშანი, რომლის შეცვლასაც, რაკი, მით უმეტეს, დიდი პოლიტიკიდან წასვლა განუზრახავს, არ ესწრაფვის თავად ბიძინა ივანიშვილი. ამის მკაფიო მაგალითია ისეთი ლაფსუსები, როგორიცაა ევრაზიული კავშირის „ევროაზია კავშირად“ მოხსენიება ანდა ევროკავშირის სინონიმად „ევროპის“ ხმარება, მით უმეტეს, ასეთ კონტექსტში: „ევროპა ამოჩემება კი არაა სიტყვის, არამედ ადამიანი ყოველთვის ისწრაფვის უკეთესობისკენ. [ევროპაზე] უკეთესი ჯერ არაფერი არ შეუქმნია თანამედროვე ცივილიზაციას“.

საერთოდ, აზრი, რომ „ევროპაზე“ (ევროკავშირი იგულისხმება) უკეთესი კაცობრიობას არაფერი შეუქმნია, ძალიან სადავოა და გაჭიანურებული ეკონომიკური კრიზისის ფონზე, დამიჯერეთ, ამის თქმის უფლებას თავს ყველაზე დიდი ევროოპტიმისტებიც კი ვერ მისცემენ. მაგრამ კიდევ უფრო სენსაციური იყო საქართველოს პრემიერ-მინისტრის პროგნოზი რუსეთის მომავალზე, რამაც აშკარად გამიიოლა საქმე, მომეძებნა ყველაზე კრეატიული ფრაზა სათაურისათვის. ბიძინა ივანიშვილის ვარაუდით, „რუსეთი შორეულ პერსპექტივაში ევროკავშირის წევრიც გახდება და ნატოსიც“.

ჩვეულებრივ, ჟურნალისტები რესპონდენტების მოსაზრებათა შეფასებებს არ იძლევიან, მაგრამ რაკი ბლოგის დაწერა გადავწყვიტე, მხოლოდ ერთს ვიტყვი: მომეჩვენა, რომ ბიძინა ივანიშვილი საერთაშორისო თემებზე საუბრისას სენსაციურ შეფასებებს მიმართავს და პროგნოზებშიც არ არის მაინცდამაინც მოკრძალებული. სამაგიეროდ, რუსეთთან მიმართებით იგი არ აკეთებს ისეთ სკანდალურ განცხადებებს, რაც საქართველოს ურთიერთობას გაუფუჭებდა მის დიდ ჭირვეულ მეზობელთან. რუსეთში, რომელსაც იმპერიული ამბიციები აწუხებს და რომელიც ვერასოდეს გახდება ნატოსა და ევროკავშირის, ანუ იმ გაერთიანებების წევრი, სადაც გადაწყვეტილებებს კონსენსუსით ღებულობენ და არა ხელების გადაგრეხით, ცხადია, გაეცინებოდათ საქართველოს პრემიერ-მინისტრის ამ ვარაუდზე. თუმცა ამ პროგნოზის გამო, რაც მხოლოდ იმას ნიშნავს, რომ რუსეთი ოდესმე ცივილიზებული და დემოკრატიული ქვეყანა გახდება, არავინ დაუწყებს დეპორტაციას რუსეთში მცხოვრებ ქართველებს და არც ქართულ პროდუქციას გამოყრიან რუსეთის ბაზრიდან. ასევე შეუძლებელია ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულების პარაფირებაზე უარის თქმად ჩათვალონ ბრიუსელში საქართველოს პრემიერ-მინისტრის ნართაული რუსეთის ხელმძღვანელობით მოქმედი ევრაზიული კავშირის შექმნაზე. მაგრამ, ჩემი აზრით, ასეთ თემებზე საუბრისას საქართველოს პრემიერ-მინისტრს მეტი სიცხადე მართებს, რათა არ დატოვოს სივრცე ინტერპრეტაციისათვის. თანაც, საქართველოს საზოგადოებისათვის, რომელიც აშკარად ხედავს რუსეთის გააქტიურებას ყველა მიმართულებით, დამაბნეველი და სახიფათოა საუბარიც კი იმ გაერთიანების სტრატეგიულ სარგებლიანობაზე, რომელსაც მოსკოვი ეკონომიკური სანქციებით, სავაჭრო ომით, გაყინული კონფლიქტების გალხობის მუქარითა და დიქტატორული რეჟიმების ხელშეწყობით აკოწიწებს პოსტსაბჭოთა სივრცეზე.

მდიდრული კონფერენციის ხელმომჭირნე მასპინძლები

დასაწყისში ვახსენე ის უკმაყოფილების განცდა, რაც დროის სიმცირის გამო დამიტოვა ჩემ მიერ გაკეთებულმა ორიოდე რეპორტაჟმა, რომელიც ვერ ასახავს რიგის კონფერენციის დროს სადისკუსიოდ შერჩეულ ვრცელ თემატიკას. თავადვე განსაჯეთ: პირველსავე დღეს და პირველსავე პანელზე ევროკავშირის, როგორც ანგარიშგასაწევი გლობალური მოთამაშის, პერსპექტივაზე მსჯელობდნენ ლატვიისა და ხორვატიის პრემიერ-მინისტრები ვალდის დომბროვსკისი და ზორან მილანოვიჩი, მათი ოპონენტი კი საბერძნეთის ფინანსთა და ეკონომიკის ყოფილი მინისტრი იანოს პაპანტონიუ იყო. თუ პირველი ორი ოპტიმისტის პოზიციიდან საუბრობდა ევროკავშირის გლობალურ პერსპექტივაზე, მესამე ამტკიცებდა, ევროზონას ახალი „მარშალის გეგმა თუ გადაარჩენს მოახლოებულ კატასტროფასო“.

შემდეგ პანელზე დისკუსიის თემა უკვე ნატო იყო. საგნობრივი და პრინციპული მსჯელობა გაიმართა ჩრდილოატლანტიკური ხელშეკრულების ორგანიზაციის უნარზე, დაეხმაროს ევროპას „მოახლოებული გათიშულობის“ თავიდან აცილებაში. მთავარი მომხსენებლები იყვნენ ლატვიისა და დიდი ბრიტანეთის თავდაცვის მინისტრები არტის პაბრიკსი და ფილიპ ჰამონდი. ამ შემთხვევაშიც, ისევე როგორც ევროკავშირის როლზე საუბრის დროს, კამათი იყო ძირითადად ფინანსური ვალდებულებების შეუსრულებლობასა და ეკონომიკურ ფაქტორებზე, რაც განსაზღვრავს ნებისმიერი გაერთიანების და, მათ შორის, ნატოს ქმედობაუნარიანობას.

საერთოდ, ასეთ კონფერენციას რომ ესწრები, ხვდები, რამდენად არის დაშორებული ევროპულ პოლიტიკურ ცნობიერებას ქართული პოლიტიკური ელიტა, რომელსაც ნატო და ევროკავშირი დღესაც ერთგვარი საღვთო კავშირი ჰგონია, რომლის შესახებაც ან კარგი უნდა თქვა, ან არაფერი. ამიტომაცაა, რომ საქართველოში 70 პროცენტზე მეტი კი უჭერს ნატოში გაწევრიანებას მხარს, მაგრამ ამ 70 პროცენტიდან 90-მა პროცენტმა შეიძლება არც კი იცოდეს, რას ნიშნავს ეს სამხედრო ბლოკი და რა პირობები უნდა შეასრულოს საქართველომ ნატოში გასაწევრიანებლად.

ჩვენი და ევროპული კულტურა კარდინალურად განსხვავდება ასეთი კონფერენციების ორგანიზების მხრივაც. ლატვიის ხელისუფლება, რომელსაც ხაზინაში საქართველოს ბიუჯეტზე, სულ ცოტა, ორჯერ მეტი ფული აქვს, თითოეულ ლატს (ლატვიის ოფიციალური ვალუტაა, თუმცა მხოლოდ მომავალი წლის იანვრამდე, იანვრიდან კი ლატვიაში მიმოქცევაში ევრო შემოვა) უფრთხილდება. რიგის საერთაშორისო კონფერენციის მთავარ სამუშაო სადილზე, რომელსაც, საქართველოს პრემიერ-მინისტრის გარდა, კიდევ ორი ქვეყნის პრეზიდენტები და პრემიერ-მინისტრები ესწრებოდნენ, საპატიო სტუმრებს სალათით, ძირითადი კერძით (ჩვენში ჯერ კიდევ „მეორეს“ რომ უწოდებენ) და დესერტით გაუმასპინძლდნენ. ასეთივე მოკრძალებული იყო დასკვნითი ვახშამიც დაუგავის ნაპირზე მდებარე ერთ-ერთ ფეშენებელურ ბიზნესცენტრში. მაგრამ ეს, ჩვენი შეფასებით, ღარიბული სუფრა, არანაირად არ აკნინებს თავისი შინაარსით უაღრესად მდიდარ და წარმომადგენლობით რიგის კონფერენციას.

საქართველოში კი რიგის კონფერენციის მსგავს ღონისძიებაზე, ალბათ, უამრავი საბიუჯეტო თანხა დაიხარჯებოდა პომპეზურ და თვალისმომჭრელ კულტურულ ღონისძიებებში, სტუმრებისა და მათი მეუღლეებისათვის შედგენილ ცალკე პროგრამებში, საჭმელ-სასმელით დატვირთულ ბანკეტებსა და ყოველ ფეხის ნაბიჯზე გზებზე გადაფენილ სუფრებში. და ნურავინ მეტყვის, რომ ასე მხოლოდ ყოფილი ხელისუფლება იქცეოდა. აგერ სულ ახლახან, ივნისის ბოლოს, ბათუმის ყოველწლიურ „თავდაცვის კონფერენციაზე“ ვიყავი და კიდევ ერთხელ დავრწმუნდი, რომ ძვალსა და რბილში გვაქვს გამჯდარი ბიუჯეტის ხარჯზე გადაჭარბებული ხელგაშლილობა, მაშინ როდესაც ქვეყანაში უამრავი ადამიანი იმყოფება სიღატაკის ზღვარს მიღმა და არცთუ იშვიათია შემთხვევა, როცა შიმშილით იხოცებიან პატარა ბავშვები. თუკი ამ გულახდილი კრიტიკის შემდეგ კიდევ მიმიწვევენ მსგავს საერთაშორისო კონფერენციაზე საქართველოში, ძალიან გამიხარდება დანახვა იმისა, რომ ყავლგასული პომპეზურობა და ჭამა-სმა ისტორიას ბარდება და ლატვიელებივით ქართველებიც ვახერხებთ შინაარსით მდიდარი კონფერენციების ხელმომჭირნედ ჩატარებას.