„ქართველები ვკარგავთ აფხაზეთს, როგორც სამკვიდროს და ამ დროს მნიშვნელობა არ აქვს, როგორ შეფუთავენ აფხაზეთის სტატუსს - კონფედერაციად, სამოკავშირეო სახელმწიფოდ თუ ფედერაციად“, - აცხადებს ანალიტიკოსი დავით ზარდიაშვილი For.ge-სთან საუბარში.

ფედერაციასა და კონფედერაციას შორის განსხვავება აშკარაა. ფედერაცია რამდენიმე სახელმწიფოს კავშირია ახალი გაერთიანების შექმნის მიზნით, ოღონდ ამ სახელმწიფოებს არ გააჩნიათ სუვერენიტეტი, განსხვავებით, კონფედერაციისგან, სადაც სუვერენიტეტს სრული სახით ინარჩუნებენ. ბოლო დროს საუბარი დაიწყეს აფხაზეთისა და ცხინვალის რეგიონებისთვის „განსაკუთრებული სტატუსის“- კონფედერაციული მოდელის შეთავაზების თაობაზე. თქვენ ეროვნული მოძრაობიდან მოდიხართ და იმ დროსაც საუბრობდნენ კონფედერაციის შესახებ. რამდენად წამგებიანი იყო ეს მოდელი საქართველოსთვის მაშინაც და ახლაც?

- აქ ამოსავალია, თუ რა მიგვაჩნია მთავარ პრობლემად. გავიხსენოთ ჯერ კიდევ გიორგი მერჩულეს მიერ ნათქვამი საქართველოს ფორმულა. რა არის საქართველო? -„ქართლად ფრიადი ქუეყანაი აღირაცხების, რომელსაცა შინა ქართულითა ენითა ჟამი შეიწირვის და ლოცვაი ყოველი აღესრულების“. ანუ ეს არის ტერიტორია, ენა და სარწმუნოება. ილიამაც იმავე ფორმულით გამოხატა - „ენა, მამული, სარწმუნოება“. ახლა რა მდგომარეობაა აფხაზეთში? იქ სახელმწიფოებრიობაზე ლაპარაკი არც არის. სახელმწიფოებრიობა, რასაკვირველია, ეს არის უმაღლესი ფორმა ეროვნული ყოფიერებისა, მაგრამ შეიძლება სახელმწიფოებრიობა დაკარგო კიდეც, რაც საქართველოს ისტორიაში მომხდარა. უდიდესი ტრაგედიაა, როცა ერთიანი სახელმწიფო იშლება, მაგრამ მთავარია, სამკვიდრო არ დაკარგო, ენა და რწმენა არ დაკარგო. ეს უფრო დიდი უბედურება იქნება. ჩვენ არასწორად გვაქვს პრიორიტეტები.

ტერიტორიული მთლიანობის რღვევა, ანუ სახელმწიფოებრიობის იურისდიქციის არგავრცელება აფხაზეთში უდიდესი ტრაგედიაა, მაგრამ ახლა ვდგავართ უფრო დიდი საფრთხის წინაშე. ჩვენ ვკარგავთ აფხაზეთს, როგორც სამკვიდროს, ქართველები იქიდან გამოდევნილები არიან, მდგომარეობა უმძიმესია. ოკუპაციაზე ვსაუბრობთ და, სინამდვილეში, ეს არის ანექსირებული ტერიტორია. ამდენად, შესაძლებელია, სამკვიდროს შენარჩუნების პირობით დავთმოთ თუნდაც ჩვენი სახელმწიფოებრიობა აფხაზეთში. ეს შეიძლება უკეთესი ვარიანტი იყოს. ამაზე უნდა ვიფიქროთ იმ შემთხვევაში, თუკი საამისო პირობები შეიქმნება და ქართველობა დაბრუნდება აფხაზეთში. ასეთ დროს შეიძლება შევეგუოთ იმასაც კი, რომ აფხაზეთი ცალკე პოლიტიკური სუბიექტი იყოს და მაშინ ნებისმიერი მოდელი-სამოკავშირეო სახელმწიფო, თუ კონფედერაცია შეიძლება მისაღები გახდეს ჩვენთვის. დღეს აფხაზეთში საამისო პირობები არ არსებობს, რადგან პირობებს კარნახობს რუსეთი. ასეთი ვითარებაა აგვისტოს ომის შემდეგ და ვერ ვხედავ იმის წინაპირობას, რომ ჩვენი ლტოლვილების უსაფრთხოდ დაბრუნება აფხაზეთში შესაბამისი გარანტიებით შესაძლებელი იქნება. ვიმეორებ, ამ შემთხვევაში, მნიშვნელობა არ აქვს, როგორ შეფუთავენ ამას, კონფედერაციად, სამოკავშირეო სახელმწიფოდ თუ ფედერაციად. ქართველების დაბრუნების გარეშე ეს არ გამოვა, უტოპია იქნება. ამიტომ მთავარი ამოცანაა, ლტოლვილები დაბრუნდნენ და თუნდაც ცალკე აღებული აფხაზეთის სრულფასოვანი მოქალაქეები გახდნენ. ასე თუ არ მოხდება, მაშინ არაფერი არ ღირს აფხაზეთთან მიმართებით.

კონფედერაცია საფრთხილოა იმის გათვალისწინებით, რომ კონფედერაციული მოდელით შემოერთებულმა აფხაზებმა შესაძლოა, საქართველოსგან გამოყოფა ორი წლის შემდეგ მოითხოვონ და ეს „რეფერენდუმით“ გაამართლონ. მოგეხსენებათ, აფხაზეთში ეროვნული შემადგენლობა შეცვლილია, ახლა აფხაზებიც აღარ არიან უმრავლესობაში და რუსები და სომხები ჭარბობენ. რაც შეეხება გალში მცხოვრებ ქართველებს, შესაძლოა, ე.წ. რეფერენდუმის დროს მათზე ზეწოლა განახორციელონ და აიძულონ, აფხაზეთის ცალკე სუბიექტად გამოყოფას დაუჭირონ მხარი.

- ამიტომაც ვამბობ, მთავარი პრობლემაა, აფხაზეთი, როგორც სამკვიდრო, ანუ ქართველთა ტერიტორია არ დაიკარგოს. სახელმწიფოებრიობა ძალიან მნიშვნელოვანია, მაგრამ სამკვიდროს დაკარგვასთან შედარებით მეორეხარისხოვანია. აქ მთავარია, ჩვენი დათმობების ზღვარი სად გადის. საბოლოო ჯამში, ჩვენ შეიძლება წავიდეთ დათმობაზე, ოღონდ ამას საერთაშორისო კონიუნქტურა სჭირდება, ეს მარტო ჩვენზე არ არის დამოკიდებული. ვცნოთ აფხაზეთის დამოუკიდებლობა, ოღონდ აუცილებლად იმ პირობით, რომ აფაზეთის შიდა პოლიტიკური მოწყობა იყოს ისეთი, რომ ქართველები სრულფასოვანი მოქალაქეები გახდნენ. ე.ი. ერთი პრობლემაა, აფხაზეთი როგორ უნდა იყოს საქართველოს შემადგენლობაში, ხოლო მეორე პრობლემაა, აფხაზეთი შიგნით როგორ მოეწყოს. დაახლოებით ბელგიის ვარიანტია. ბელგია ფედერაციაა, მაგრამ ის არ არის ტერიტორიული ფედერაცია, ის არის ვალონიელებისა და ფლანდრიელების ფედერაცია, ორი ერი ცხოვრობს. სინამდვილეში, ერთნი ფრანგები არიან, მეორენი ჰოლანდიელები, მაგრამ ასეთი ფორმა აქვთ გამონახული. რაღაც ასეთი ანალოგი შეიძლება იყოს აფხაზეთში მოძებნილი ქართველებისა და აფხაზების ურთიერთობის თვალსაზრისით. ამის მცდელობა იყო ზვიადის დროს, შემდეგ ამას აპარტეიდის კანონი დაარქვეს. ცხადია, ეს არ ყოფილა სრულყოფილი, მაგრამ იმ ეტაპზე მისაღები აღმოჩნდა ორივე მხარისთვის და შეიძლება ეს გამოცდილება გაზიარებულ იქნეს.

ზვიადის დროს კონფედერაციაზე იყო საუბარი?

- არა, საერთოდ არ ყოფილა ამაზე საუბარი. უბრალოდ, ლაპარაკობდნენ აფხაზეთის შიდა მოწყობაზე. იქ პრობლემა რამ შექმნა, რამ მიგვიყვანა აფხაზეთის კრიზისამდე? იმან, რომ, როდესაც საბჭოთა კავშირი დაიშალა, ძალაუფლება ვერ განაწილდა. ზვიადის დროს იყო მცდელობა, აფხაზებსა და ქართველებს შორის კვოტები დაწესებულიყო. ეს სრულიად ხელოვნური იყო, მაგრამ სხვა გამოსავალი არ არსებობდა. აფხაზებს 28 მანდატი ჰქონდათ და 26 ჰქონდათ ქართველებს პარლამენტში, 15 მანდატი იყო ყველა სხვა დანარჩენისთვის. საარჩევნო ოლქები ასე შეიქმნა და ამით განაწილდა თავდაპირველად ძალაუფლება, რაც მყიფე აღმოჩნდა და შემდეგ დაინგრა იმიტომ, რომ მოლაპარაკებები ჩაიშალა, ზვიად გამსახურდიას ხელისუფლება დაემხო, აფხაზეთი დარჩა ჰაერში გამოკიდებული. ახლაც ლტოლვილები რომ დაბრუნდებიან, ძალაუფლების განაწილების პრობლემა იქნება. საქართველომ უწინარესად ამაზე უნდა იფიქროს, რა წესებითა და პირობებით შეიძლება აფხაზეთის შიდა მოწყობა.

ახლა ჩვენ გვეუბნებიან, ლტოლვილებს არ მივიღებთ, მათ უსაფრთხოებაზე ვერ ვიზრუნებთო. ამაზე ჩვენ საპასუხო არაფერი გვაქვს. ამიტომ უნდა დავიწყოთ ფიქრი არა იმაზე, რომ საქართველოს შემადგენლობაში დაბრუნდეს აფხაზეთი, არამედ იმაზე, როგორ მოეწყობა აფხაზეთი და როგორი იქნება იქ ქართველთა ცხოვრების პირობები. ცხინვალის რეგიონზე საერთოდ ლაპარაკიც არ ღირს, იქ ნებისმიერი წინადადება კონფედერაციული მოწყობის ან სხვა მოწყობის შესახებ სისულელეა. ჩვენი ეროვნული ინტერესია, რომ იქ არავითარი ავტონომია, არავითარი ტერიტორიული ერთეული არ დავუშვათ. ეს თავიდან ბოლომდე ქართლის ტერიტორია, ჩრდილოეთ ქართლია. ცხინვალის რეგიონთან შეიძლება მხოლოდ კულტურულ ავტონომიაზე ვისაუბროთ, სხვა არაფერზე. იქ დათმობა არ შეიძლება, რადგან ეს დამანგრეველი იქნება ქართული სახელმწიფოებრიობისთვის. ქართლის შუაგულში ავტონომიის არსებობა წარმოუდგენელია. აფხაზეთზე კიდევ შეიძლება ლაპარაკი, რადგან აფხაზები მაინც მკვიდრი ერია და მათ სხვა სამშობლო არ აქვთ. შეიძლება ვცნოთ აფხაზეთის სახელმწიფოებრიობა და თვითონ ქართული სახელმწიფო გამოვიდეს მათი სახელმწიფოებრიობის გარანტად, ოღონდ იმ პირობით, რომ ქართველები იქ დაბრუნდებიან და ცხოვრების ღირსეული პირობებით იქნებიან უზრუნველყოფილნი.

ისე არ გაიგოთ, თითქოს ამ მოწოდებით გამოვდივარ, რომ აფხაზეთის დამოუკიდებლობა ვცნოთ. რასაკვირველია, არა, რადგან ქართველების დაბრუნდების საშუალება დღეს არ არსებობს.

რუსი პოლიტიკოსები ტერმინ „კონფერდერაციას“ სატყუარასავით ხომ არ გვიგდებენ? ალბათ, შემთხვევითი არ არის, რომ 1997 წელს ევგენი პრიმაკოვი და ვლადიმერ არძინბა ჩამოვიდნენ თბილისში კონფედერაციის შემოთავაზების მიზნით და შევარდნაძეს დახურულ კარს მიღმა შეხვდნენ.

- აქ მთავარია, კონფედერაციას რომ ამბობენ, იმის უკან რა დგას? თორემ კონფედერაციას, როგორც უნდათ, ისეთი შინაარსი შეიძლება მისცენ. მაგალითად, დღეს შვეიცარია ერთადერთი სახელმწიფოა, რომელსაც სათაურშივე აქვს სიტყვა „კონფედერაცია“, მაგრამ რეალურად ის არ არის კონფედერაცია, რეალურად ფედერაციაა. კონფედერაციული მოწყობა შვეიცარიას 1865 წლამდე ჰქონდა, როცა კანტონები იყვნენ სუვერენული სუბიექტები. იმის შემდეგ ეს კლასიკური ფედერაციაა. რასაკვირველია, ფართო უფლებები აქვთ კანტონებს, მაგრამ მაინც ფედერაციაა, ერთი სახელმწიფოა.

მაგრამ შვეიცარიის ერთ-ერთ კანტონს რეფერენდუმის გზით შეუძლია ცალკე გამოყოფა. ეს ხომ მაინც კონფედერაციულ მოდელს გულისხმობს?

- ფორმალურად გამოყოფა შეუძლია, მაგრამ იმდენად რთული პროცედურაა, რომ ამას სჭირდება არა მარტო კანტონის, არამედ მთლიანად შვეცარიის რეფერენდუმი. რეალურად, ეს შეუძლებელია.

თუკი ასეთ კომპრომისს მაინც დავთანხმდებით, თუნდაც ტერმინებიდან გამომდინარე, ჩვენთვის აფხაზეთის ფედერაციული მოწყობა უფრო მომგებიანი იქნებოდა, ვიდრე კონფედერაციული.

- ამას არავითარი მნიშვნელობა არ აქვს, მთავარია, რას გვთავაზობენ. ყველაზე მტკივნეული დღეს ჩვენთვის არის ტერიტორიული მთლიანობა. ამ დროს გვთავაზობენ რაღაც ფორმას, რათა მოლაპარაკებებში შეგვიყვანონ ამ მიმართულებით. ჩვენთან ერთად სამკვიდროს აფხაზებიც კარგავენ. სწორედ აქ უნდა ვეძებოთ კონსენსუსი აფხაზებთან. ეს თუ დაიკარგა, მერე უკვე აზრი აღარ აქვს და აფხაზეთის თემა დაიხურება ისევე, როგორც სამხრეთ საქართველოს შემთხვევაში.

ჩვენი მხრიდან კომპრომისი ის იქნება, რომ აფხაზებს ქვეყნის მართვაში აქტიური მონაწილეობა, ვიცე-პრემიერის პოსტი შევთავაზოთ?

- რა თქმა უნდა, ეს კომპრომისია. ჯერ იმაზე კი არ ვიფიქროთ, საქართველოს შემადგენლობაში რა სტატუსი ექნება აფხაზეთს, არამედ ქართველებს რა სტატუსი ექნებათ თვითონ აფხაზეთში, როგორი იქნება თავად აფხაზეთის შიდა მოწყობა. პოლიტიკური გასაღები სწორედ აქ არის, ანუ ქართველები და აფხაზები თუ შევთანხმდებით თანაცხოვრების პირობებზე. წმინდა თეორიული დავა-კამათის საგანია კონფედერაცია, ფედერაცია, ფართო უფლება და ეს წყლის ნაყვაა.

მაინც რამდენნაირი კონფედერაცია არსებობს?

- ისტორიულად ბევრნაირი კონფედერაცია იყო ცნობილი. დღეს ბოსნია და ჰერცოგოვინა მიიჩნევა ხორვატებისა და სერბების რეალურად არსებულ კონფედერაციად. თუმცა იქ სუვერენიტეტი ასე ხაზგასმულად არ არის, მაგრამ მიიჩნევა, რომ ეს ასეა. ისტორიულად არაბეთის სახელმწიფოებში არსებობდა ეგვიპტე-სირიის კონფედერაცია, 60-იან წლებში გაერთიანებულ არაბთა რესპუბლიკა ერქვა. ბრიტანეთის ბატონობისგან რომ გათავისუფლდნენ, მაშინ კონფედერაცია იყო, ანუ სირია ცალკე შედიოდა, ეგვიპტე - ცალკე, მაგრამ ესეც ძალზე მყიფე იყო. ასევე ხდებოდა იუგოსლავიაში, როცა სერბეთსა და ჩერნოგორიაზე იყო საუბარი და ისინი გაიყვნენ. ეს არის წმინდა თეორიული სპეკულაცია, ვიმეორებ, მთავარია, ჩვენ მოვილაპარაკოთ, რა პირობებით ვიცხოვროთ აფხაზეთში. თუ ეს პირობები არ შეიქმნება, ჩვენი სამკვიდროს დაკარგვის საფრთხე ძალზე რეალურია, მაშინ აფხაზეთში ქართული ფორმულა საერთოდ აღარ იქნება. არც ენა იქნება ქართული, არც მამული და არც სარწმუნოება. ჩვენ ვამბობთ დეოკუპაციაო, ეს არასწორია, დეოკუპაცია კი არა, ეს ტერიტორიები მარტო ოკუპირებული კი არ არის, რეალურად ისინი ანექსირებულია რუსეთის მიერ. ამაზე უნდა ვილაპარაკოთ საერთაშორისო ჰუმანიტარული სამართლის ენაზე. ყველა მოლაპარაკების დროს, ჟენევის პროცესი იქნება თუ სხვა რამ, უნდა დაისვას ეს საკითხი. კონფედერაცია და ფედერაცია კი მოლაპარაკებების შემდგომი ეტაპია.

პირველი ის არის, ვბრუნდებით თუ არ ვბრუნდებით აფხაზეთში? თუ არ გვაბრუნებენ, რომელ სახელმწიფოებრიობას ვითხოვთ? თუ მოვილაპარაკებთ ქართველებისა და აფხაზების თანაცხოვრებაზე, საზღვრები გაიხსნება, შეგვეძლება სოხუმსა და გაგრაში ჩასვლა, არავითარი პრობლემა არ იქნება, იყვნენ ცალკე სახელმწიფო. ეს ძალიან კარგიც იქნება, რადგან ქართული ორი სახელმწიფო იარსებებს. გაეროშიც ორი ხმა გვექნება.

აფხაზეთის საქართველოსგან განუყოფლობა ოფიციალურად ჯერ კიდევ 1921 წლის 21 თებერვალს საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის კონსტიტუციით დამტკიცდა. ოკუპაციის შემდეგ კი ბოლშევიკებმა საერთაშორისო სამართლის დარღვევით აფხაზეთი დამოუკიდებელ საბჭოთა რესპუბლიკად გამოაცხადეს. როგორც ამბობენ, სტალინი 1921 წელს გაზეთ „პრავდაში“ წერდა, თითქოს საქართველოს დემოკრატიულ რესპუბლიკაში იჩაგრებოდნენ აფხაზები, ოსები, სომხები, ამიტომ მათ სუვერენიტეტს მოითხოვდა. ამ საქმეში არ ჩამორჩებოდა სერგო ორჯონიკიძე. თუმცა ბოლშევიკებიც მალე მიხვდნენ საქართველოს ერთიანობის წინააღმდეგ ჩადენილ დანაშაულს. არ შეგვიძლია, რომ საერთაშორისო ასპარეზზე გამოვიყენოთ ისტორიული სამართლიანობის ამსახველი დოკუმენტი, რომ 1921 წელს აფხაზეთის საქართველოსთან განუყოფლობა დამტკიცებული იყო?

- ეს ისტორიული არგუმენტი იქნება იმ დროისთვის, როდესაც ჩვენ მოლაპარაკებების მაგიდასთან დავსხდებით, მაგრამ ეს არგუმენტი აბსოლუტურად გააცამტვერა იმ ვითარებამ, რაც 90-იან წლებში მოხდა აფხაზეთში. ჩვენ ვიომეთ და წავაგეთ ეს ომი. რასაკვირველია, ისტორიული სამართლიანობა ჩვენს მხარესაა. ნებისმიერი მოლაპარაკების დროს ამ ფაქტს აუცილებლად აღვნიშნავთ, რომ აფხაზეთი ისტორიულად საქართველოა. 1921 წლის კონსტიტუციით, საუბარი იყო სოხუმის ოლქზე, რომელსაც გარკვეული ავტონომია ექნებოდა, მაგრამ აფხაზეთის სახელით ავტონომიური ერთეული იმ კონსტიტუციაში არ ყოფილა. ჯერ ერთი, საქართველო იმ დროს იხრებოდა უნიტარული მოწყობისკენ და საუბარი იყო კულტურულ ავტონომიაზე. რა თქმა უნდა, ეს არგუმენტია, მაგრამ ეს არგუმენტი აფხაზებს სასაცილოდ არ ეყოფათ.

ისევე, როგორც სასაცილოდ არ ეყოფათ, რომ მე-9 საუკუნეში გრიგოლ ხანძთელისგან წამოსული ორი მოწაფე, ბერები -თეოდორე და ქრისტოფერე მიადგნენ აფხაზთა მეფეს და აფხაზთა მეფემ სთხოვა მათ, მობრძანდით, აარჩიეთ ადგილი იქ, სადაც გინდათ, და მონასტერი დამიარსეთ, რადგან დაინტერესებული ვარ, ბერძნული წირვა-ლოცვის ნაცვლად, ქართული შემოვიტანოო. ამითაც მტკიცდება, რომ აფხაზეთში ქართულენოვანი მოსახლეობა ყოფილა.

- ამას ემატება ისიც, რომ გაერთიანებული ფეოდალური საქართველოს პირველი მეფე ბაგრატ მესამე ბაგრატიონი (დავით კურაპალატის შვილობილი) ჯერ აფხაზეთში გამეფდა, იქიდან მიიღო ტახტი და მერე გახდა საქართველოს მეფე. ამ ისტორიულ არგუმენტებს თავისი წონა გააჩნიათ, მაგრამ მთავარია დღეს რეალური ვითარება, დღეს აფხაზეთში დაკარგული გვაქვს სამკვიდრო. ანუ ქართველებს იქ არ ჩაესვლებათ. იმ საფრთხის წინაშე ვდგავართ, რომ აფხაზეთი საქართველო აღარ იქნება ისევე, როგორც სამხრეთ საქართველო, საინგილო.

თავის დროზე ყველას ეგონა, რომ შექმნილი ეკონომიკური პრობლემების გამო აფხაზები თავად გადაწყვეტდნენ საქართველოსთან დაბრუნებას, მაგრამ ასე არ მოხდა, რადგან რუსებისგან დიდ ფინანსურ დახმარებას იღებდნენ. 1997 წელს შევარდნაძე რომ დათანხმებულიყო პრიმაკოვ-არძინბას გეგმას, ლტოლვილების დაბრუნება შესაძლებელი იქნებოდა?

- შევარდნაძე არ დათანხდა სწორედ იმიტომ, რომ არ არსებობდა არავითარი გარანტიები ლტოლვილების დაბრუნების თაობაზე. შევარდნაძეს მიანიშნეს, რომ ასეთ გარანტიებს ვერ მისცემდნენ. ფორმალურად თითქოს დაიწყებოდა ეს პროცესი, მაგრამ უარესი იქნებოდა, ქართველები გაგვეშვა აფხაზეთში ყოველგვარი დაცვის გარეშე. ეს ქართველების გაწირვას ნიშნავდა. ამ თვალსაზრისით საქართველო აგებდა, იმ დროს საუბარი იყო სამშვიდობო პროცესის დაწყებაზე, არავითარ კონფედერაციაზე არ ლაპარაკობდნენ, სტატუს კვო ნარჩუნდებოდა, ანუ რეალურად რუსეთი არ აღიარებდა, მაგრამ დე ფაქტო აფხაზეთი ცალკე სახელმწიფო იქნებოდა, ვითომ დაიწყებოდა ლტოლვილების დაბრუნება, მაგრამ გარანტიების გარეშე.

დღესაც ასეთი ვითარებაა. აფხაზებს ვერაფერი შესთავაზეს, მათ რა უნდა ვუთხრათ, ქართველები დაბრუნდებიან და მერე ისევ ომს დავიწყებთო? ამიტომ მათ უნდა ვუთხრათ, თუ რა პირობებით დავბრუნდებით, რომელი საერთაშორისო გარანტიებით. ვინ იქნება გარანტორი? რუსეთის გარანტორობა, ვიცით, როგორც მთავრდება.

ანუ შუაში დასავლური ძალები უნდა ჩადგნენ?

- რასაკვირველია, აქ უნდა მოქმედებდეს საერთაშორისო მანდატი. სხვათა შორის, ადრეც ასე იყო, აფხაზეთში მუშაობდა გაეროს მანდატი. მართალია, რუსეთი იდგა სამშვიდობო სტატუსით, მაგრამ გაეროს მანდატი ჰქონდა. ცხინვალის რეგიონში კი ეუთოს მანდატი არსებობდა. უკვე ამაზე აღარც ვლაპარაკობთ, რომ აფხაზეთი დაბრუნდეს საქართველოს შემადგენლობაში. ახლა საკონსტიტუციო პროცესი დაიწყეს, აგერ, ქუცნაშვილმა აზრი გამოთქვა, მაგრამ არავითარი მნიშვნელობა არ აქვს, რას ჩაწერ კონსტიტუციაში, რეალურად ვითარება ისეთია, რომ ქართველები იქ ვერ ჩავდივართ. ეს ვითარება რამენაირად უნდა შევცვალოთ, ყველა ძალისხმევა აქეთკენ უნდა მივმართოთ, თორემ იურიდიულ ფორმას მნიშვნელობა არ აქვს.