ყოფილი საბჭოთა კავშირის არსებობის პერიოდში ქართველ ახალგაზრდებს სამხედრო სავალდებულო სამსახურის გავლა სამშობლოს გარეთ უწევდათ. უცხო ქვეყანაში ყოფნა ქართველებისათვის მძიმე გახლდათ. ამის მიუხედავად ჩვენებურები საკუთარ ღირსებას არ კარგავდნენ და სხვადასხვა მოულოდნელ სიტუაციებში აღმოჩენილები, წარმოქმნილ პრობლემებს თავს კარგად ართმევდნენ.

საბჭოთა ჯარში სამხედრო სამსახურის თემა ნებისმიერი ქართული ოჯახისთვის მტკივნეული გახლდათ. ამავდროულად, შინ დაბრუნებული ყოფილი ჯარისკაცები არაერთ სახალისო ისტორიებს ყვებოდნენ.

დღევანდელ წერილში ძველ დროში დაგაბრუნებთ და ყოფილი დიადი სამშობლოს შეიარაღებული ძალების სამყაროს გაგახსენებთ.

ჩვენი „სამხედრო მოგონებების“ პირველი სტუმარი ვიცე-პოლკოვნიკი ანდრო დევიძე იქნება.

„საბჭოთა არმიაში 30 წელი ვიმსახურე და კურიოზების მეტი რა მინახავს და გადამხდენია, მაგრამ, რასაც ჩემი მეგობარი, კოტე სალია სჩადიოდა ხოლმე, ყოველგვარი „ღადაობის“ ფარგლებს სცილდებოდა და რამდენიმეჯერ ციხესაც ძლივს გადაურჩა.

1973 წელია. მე და კოტე, ჩვენს საარტილერიო ნაწილთან ერთად, ლვოვის პოლიგონზე ვართ და საერთაშორისო სამხედრო სწავლებებში ვმონაწილეობთ, სადაც ვარშავის ხელშეკრულების მონაწილე ქვეყნების არმიებიც იმყოფებოდნენ.

სწავლების მეოთხე დღეს, ეგრეთ წოდებული ღამის ბრძოლა უნდა გაგვეთამაშებინა. სცენარის მიხედვით, პირობითი მოწინააღმდეგე შეტევაზე უნდა გადმოსულიყო, ჩვენს არტილერისტებს კი ისინი უნდა გაეჩერებინათ. ყველაფერი ეს ღამის 3-4 საათზე უნდა ჩაგვეტარებინა, ამიტომ, ყველაფერი მოვამზადეთ: ზარბაზნები და „გრადები“ პოზიციებზე განვალაგეთ და სიგნალს დაველოდეთ - მხოლოდ წითელი რაკეტის გასროლის მერე უნდა გაგვეხსნა საპასუხო ცეცხლი, რათა მანამდე ჩვენები არ დაგვეხოცა. ანუ, პირობით მოწინააღმდეგეს დაბომბვის არეალი უნდა გადაელახა და ეს ყველაფერი წუთებში იყო გაწერილი.

შუაღამეს მე, კოტე და ძია ვანია, რომელიც ძველი „ფრონტავიკი“ იყო, კანტუზია სჭირდა და ლვოვის პოლიგონზე დარაჯად მუშაობდა, პატარა სუფრას მივუსხედით და წითელი რაკეტის მოლოდინში სმას შევუდექით. ცოტა ხნის მერე, ტუალეტში გავედი. ორიოდე წამიც არ იყო გასული, რომ ჩვენი პოზიციებიდან „გრადების“ ცეცხლი გაიხსნა. არადა, ზუსტად ვიცოდი, რომ ჯერ ცეცხლი არ უნდა გაგვეხსნა, რადგან ეს ადამიანების მსხვერპლს გამოიწვევდა. ამიტომ, ისე გავვარდი ტუალეტიდან გარეთ, რომ შარვალიც კი არ ამიწევია და, რას ვხედავ: ძია ვანია „გრადებს“ უშენს ჩვენს პირობით მოწინააღმდეგეს... მაშინვე, ძია ვანიას მივვარდი, ჯერ „გრადი“ გავაჩერე და თან ვუღრიალე:

- რას შვრები, გაგიჟდი?

- შენ თვითონ გაგიჟდი, ჩქარა, სროლა განაახლე, ფაშისტები შემოგვესივნენ! -  საპასუხოდ მიღრიალა ძია ვანიამ და „გრადს“ წაეპოტინა, მაგრამ, არ დავანებე და ძალით მოვაშორე იარაღს...

ბევრი რომ არ გავაგრძელო, „ფაშისტების მოგერიების ოპერაცია“ კოტე სალიას მორიგი ხუმრობა იყო. მე რომ ტუალეტში ავედი, პირობითმა მოწინააღმდეგემ სროლით შემოგვიტია, კოტე სალიას კი შემთვრალი ძია ვანიასთვის უთქვამს, ფაშისტებმა შემოგვიტიესო... ტვინარეულ, კონტუზიიან ძია ვანიას კი დრო და ადგილი აერია, გარეთ გავარდა და „ფაშისტებს“ „გრადებიდან“ დასცხო... კიდევ კარგი, „გრადებში“ საბრძოლო მასალა არ იდო და მხოლოდ ხმას გამოსცემდა. თორემ, ძია ვანია ათასობით უდანაშაულო ჯარისკაცს გაწყვეტდა...“

ჩვენი მომდევნო სტუმარი პოდპოლკოვნიკი ომარ ნემსაძე გახლავთ.

„პროფესიით სამხედრო კონსტრუქტორი ვარ და ორმოცი წლის განმავლობაში საბჭოთა კავშირის შინაგან საქმეთა სამინისტროს სამეცნიერო ლაბორატორიაში ვიმუშავე. ჩვენ სხვადასხვა იარაღსა და დამცავ საშუალებას ვცდიდით, რომლებსაც შემდგომ შეიარაღებაში ვნერგავდით.

ერთხელ თერთმეტკილოგრამიანი ჯავშანჟილეტის სიმყარეს ვცდიდით და ოცი მეტრის მანძილიდან „აკაესის“ სისტემის ავტომატიდან ვცხრილავდით. ჩემთან ერთად კიდევ ორნი იყვნენ - ვანია ლოსევი და იური სერგეევი. გამოცდა ორნაირად ტარდებოდა. ჯერ კედელზე მიყუდებულ ჯავშანჟილეტს ვესროდით და გამოცდას თუ გაუძლებდა, შემდეგ მას ერთ-ერთი ჩვენგანი იცვამდა. მიუხედავად იმისა, რომ გამომცდელი დამატებით კორსეტს იცვამდა, რათა ტყვიებს ნეკნები არ დაემტვრია, გამოცდის პროცესი მაინც ძლიერ მტკივნეული და არასასიამოვნო იყო.

თერთმეტკილოგრამიანი ჟილეტის გამოცდამ პირველ ეტაპზე წარმატებით ჩაიარა და უკვე ერთ-ერთ ჩვენგანს უნდა ჩაეცვა განმეორებითი სროლებისთვის. მე უარი ვთქვი და ეს მისია სერგეევს ერგო. ამიტომ, ის ტირიდან გასახდელში გავიდა.

- ნახე, როგორ შევაშინო, - მითხრა ლოსევმა, როდესაც სერგეევი გავიდა, - დავახლი და დავახლი, როგორც კი შემოვა და ვაკოტრიალებ.

- თუ ძმა ხარ, რამე არ მოხდეს, - ვუთხარი ლოსევს, რადგან მისი განზრახვა არ მომეწონა.

- რა უნდა მოხდეს, არ ვიცი?! - იწყინა ლოსევმა, - განა დაგავიწყდა, როგორ ვისვრი?

ლოსევი მართლაც ბრწყინვალე მსროლელი იყო და ჯავშანჟილეტს 100 მეტრიდანაც არ ააცდენდა ავტომატის ტყვიას.

სერგეევი ძალიან მალე დაბრუნდა და ჩვენ რომ დაგვინახა, პირი დააღო რაღაცის სათქმელად, მაგრამ ლოსევმა მას ავტომატი დაუმიზნა ჯავშანჟილეტში და სასხლეტს გამოჰკრა თითი. თუმცა, მჭიდი ცარიელი აღმოჩნდა და არ გავარდა. ლოსევმა ავტომატი დააგდო, პისტოლეტი ამოაცურა და სერგეევის მიმართულებით გაისროლა. მე თვალნათლივ დავინახე, როგორ გამოასხა სერგეევის მკერდიდან სისხლმა და ის ძირს დაეცა.

მე დაჭრილს მივვარდი და ამ დროს იური სერგეევიც შემოვიდა, ხოლო მკერდში დაჭრილი კი უჯავშანჟილეტო, იურის ტყუპისცალი, ვიქტორი იყო, რომელიც ტირში მუშაობდა და ძმის სანახავად იყო შემოსული.

მადლობა ღმერთს, რომ ვიქტორი გადარჩა და არც ავტომატში აღმოჩნდა ტყვიები, რადგან „აკაესიდან“ დაცხრილულ ადამიანს არაფერი გადაარჩენდა.

ნათლობა“.

ბატონი ომარი კიდევ ერთ ისტორიას მოგვიყვება.

„როდესაც სამეცნიერო ლაბორატორიაში მივედი სამუშაოდ, 20 წლის ვიყავი, ინსტიტუტი დამთავრებული მქონდა და საბრძოლო შეიარაღებებს ზედმიწევნით კარგად ვიცნობდი. ამიტომ, ულაპარაკოდ მიმიღეს და ჩემი სამსახურებრივი ნათლობაც პირველივე დღეს მოხდა.

სამუშაოდ საცდელ საამქროში გამამწესეს. ახალ თანამშრომლებთან პირადად დირექტორმა წარმადგინა, შემდეგ დამტოვა და წავიდა. ოთახში, სადაც მე ვმუშაობდი, რვა თანამშრომელი ვიყავით და ჩვენ-ჩვენი მაგიდა და სკამი გვქონდა, დიდ სეიფში კი საბრძოლო იარაღის ნიმუშები ინახებოდა.

შუადღის შემდეგ, შესვენებისას, თანამშრომლებმა მაგიდები შეაერთეს, სუფრა გაშალეს და მეც მიმიწვიეს. შუა ჭამის დროს, ერთ-ერთ თანამშრომელს მივაჩერდი, რომელიც „ლიმონკას“ ათამაშებდა ხელში. ის ხან მოხსნიდა რგოლს, ხან უკეთებდა. ეს კი ძალიან საშიში იყო. დავაპირე მეთქვა, რომ შეენახა, მაგრამ მას არავინ აქცევდა ყურადღებას. უკვე სადილს ვამთავრებდით, როდესაც მან კვლავ მოხსნა რგოლი და ხელიდან გაუვარდა და რგოლი მაგიდის ქვეშ შეგორდა. მან კი დამცავმოხსნილი, დეტონატორიანი „ლიმონკა“ მაგიდაზე დადო, თვითონ კი მაგიდის ქვეშ შეიხედა, რგოლის მოსაძებნად. მე გავშრი, რადგან 3-4 წამში „ლიმონკა“ აფეთქდებოდა და იქ მყოფებს დაგვხოცავდა. ფეხზე წამოვხტი და სანამ ღია ფანჯარაში ვისკუპებდი, ვიყვირე: „ვიღუპებით, თავს უშველეთ-მეთქი“, – შემდეგ ფანჯარაში გავფრინდი და თან, მივაყურადე აფეთქების ხმას. თუმცა, აფეთქება არ მომხდარა და ფანჯრისკენ რომ ავწიე თავი, იქიდან შვიდი მოხარხარე ადამიანი მიყურებდა. დეტონატორს თურმე ნემსა ჰქონია მოხსნილი და ლაბორატორიის თანამშრომლები ასე „ნათლავდნენ“ ახლებს.

ალბათ დადგა დრო და საბჭოთა პერიოდიდან დამოუკიდებელ საქართველოში გადმოვინაცლოთ. სიტყვას ვიცე-პოლკოვნიკ ლევან ქათამაძეს ვაძლევ.

„ის პერიოდია, როდესაც საქართველო ნატოსთან ურთიერთობებში პირველ ნაბიჯებს დგამდა. იმ პერიოდში თავდაცვის სამინისტროში ვმუშაობდი და, როგორც ექვსი ენის მცოდნე, ბრიუსელში მიმავლინეს ერთ-ერთ ძალიან ცნობილ გენერალთან ერთად, რომლის ვინაობასაც შეგნებულად არ ვასახელებ. იმ გენერალს სამინისტროში ერთ-ერთი უმაღლესი პოსტი ეკავა და ნატოში სიტყვით უნდა გამოსულიყო. პროტოკოლის მიხედვით, გენერალს რუსულ ენაზე დაწერილი ტექსტი უნდა წაეკითხა, რომელსაც მე ვადგენდი, ხოლო დარბაზში მსხდომნი კი სინქრონული თარგმანის მეშვეობით მოისმენდნენ.

გამოსვლის წინა დღეს გენერალმა მიხმო და მეკითხება:

- ლევანა (გენერალი კუთხური აქცენტით ლაპარაკობდა), მაი ტექსტი დამიწერე?

- დიახ, ბატონო გენერალო, გამოსვლის ტექსტი უკვე მზადაა. აი, ქართული ვარიანტი და აი - რუსული, რომელიც თქვენ უნდა წაიკითხოთ-მეთქი, -  ვუთხარი გენერალს და ფურცლები მივეცი.

მან ტექსტები ზერელედ გადაათვალიერა, უკან დამიბრუნა და მეუბნება:

- იცი, რა, ლევანა, შენ ხომ ბევრი ენა იცი?

- დიახ, ბატონო გენერალო, ქართულის გარდა, კიდევ ექვსი ენა ვიცი: რუსული, ინგლისური, ფრანგული, გერმანული, ესპანური და არაბული.

- სად მოასწარი ამდენი?

- ბაბუაჩემი პოლიგლოტი იყო, თვრამეტი ენა იცოდა და იმან მასწავლა.

პოლიგლოტი რას ნიშნავს?

- ბევრი ენა რომ იცის.

- ჰოდა, მასე ვქნათ, ძამია, შენ ახლა ინგლისურად, გერმანულად და ფრანგულადაც დამიწერ წასაკითხ ტექსტებს, ოღონდ ქართული ასოებით და მე ეს ტექსტი ამ სამ ენაზე უნდა წავიკითხო...

რომ იტყვიან, გენერლის სიტყვებზე ტვინში დამცხა და ძალიან მორიდებულად ვუთხარი:

- ბატონო გენერალო, წესისამებრ, გამოსვლა დროშია შეზღუდული და მხოლოდ ერთ ენაზე შეიძლება-მეთქი.

გენერალმა კი კოპები შეკრა და ხმას აუწია:

- ბიჭო, პირველად გამოვდივართ ქართველები ნატოში და რუსულად ვილაპარაკოთ? რამით ხომ უნდა დავამახსოვროთ თავი! ამიტომ, რასაც გიბრძანებ, შეასრულე და ტექსტები ერთ საათში ჩემთან იყოს. წაკითხვა უნდა „დავამუღამო“ და დრო მჭირდებაო.

რაღას ვიზამდი, გენერლის გამოსვლის ტექსტი სამ ენაზე დავწერე, ოღონდ ქართული ასოებით და გენერალს ერთ საათში მივუტანე. მან ტექსტებს გადახედა, შემდეგ სარკის წინ დადგა და მათი კითხვა დაიწყო ინგლისურად, გერმანულად და ფრანგულად. სიმართლე უნდა ვთქვა, გენერალმა ისე დაამუღამა ეს ტექსტები სამივე ენაზე, რომ ვერავინ იფიქრებდა, თუ ამ ენების ინჩი-ბინჩი არ გაეგებოდა.

დადგა გამოსვლის დღე და საათი. ქართველი გენერალი ნატოს მაღალ ტრიბუნაზე ავიდა და გაჭედილ დარბაზს ჯერ ინგლისურად წაუკითხა ტექსტი, შემდეგ ფრანგულად და ბოლოს გერმანულად. მართალია, ასეთი რამ პირველად მოხდა ნატოს ისტორიაში, მაგრამ ის არ გაუჩერებიათ და გამოსვლის ბოლოს მქუხარე ტაში დაიმსახურა... შესვენების დროს ქართული დელეგაციის წევრებთან ცნობილი ამერიკელი გენერალი, ჯეიმს ვუდსონი მოვიდა, ქართველ გენერალს მაგრად ჩამოართვა ხელი და მრავალი საქებარი სიტყვა უთხრა, ბოლოს ასე დაასრულა.

- როგორც განათლებულ და პოლიგლოტ კაცს, ნატოს საერთაშორისო დეპარტამენტში მუშაობას გთავაზობთო.

ქართველ „პოლიგლოტ“ გენერალს ვუდსონის ერთი სიტყვაც არ გაუგია, მაგრამ, უღიმოდა და „იეს, იეს“ ეუბნებოდა. ბოლოს კი, ვითომ ნერწყვი გადასცდა, ხველება აუტყდა, მაჯაზე ხელი მომკიდა და ტუალეტში წამათრია. იქაურობას რომ მოვცილდით, ხველა შეწყვიტა, გენერლის სიტყვები მათარგმნინა და მითხრა:

- ახლა მე სასტუმროს ნომერში ავალ და ვინც არ უნდა მიკითხოს, უთხარი, არ ვიცი სადაა-თქო...

ერთი სიტყვით, ჩვენ კიდევ ორი დღე დავრჩით ბრიუსელში და „პოლიგლოტი“ გენერალი არც სპეციალურ ბანკეტზე გამოჩენილა, არც პრესკონფერენციაზე და თბილისში გამოფრენამდე თავის ნომერში იყო ჩაკეტილი. გენერალი ვუდსონი კი მხრებს იჩეჩდა და იმეორებდა - ღმერთო ჩემო, სად გაქრა ეს სიმპათიური პოლიგლოტი ქართველი გენერალიო...“