უკრაინის თავდაცვის სექტორში განხეთქილებაა. საუბარია თავდაცვის შესყიდვების სააგენტოსა და თავდაცვის სამინისტროზე. როგორც ირკვევა, გასულ წელს უკრაინის არმიისთვის განკუთვნილი საქონლის თითქმის ნახევარი ფრონტზე არ მისულა.
მთელი გასული კვირა უკრაინაში ქაოსი სუფევდა. „დრონების მიწოდების შესახებ კონტრაქტი უნდა გაგვეფორმებინა და ახლა არ ვიცით, ვისთან გავაფორმოთ, რომ შემდეგ სასწრაფოდ არ დაგჭირდეთ ფულის დაბრუნება“, - ამბობს უკრაინული თვითმფრინავების მწარმოებლის ერთ-ერთი დამფუძნებელი Forbes-თან ანონიმურობის პირობით.
სკანდალის ცენტრშია თავდაცვის შესყიდვების სააგენტო, რომელიც პასუხისმგებელია უკრაინის არმიისთვის იარაღისა და სამხედრო აღჭურვილობის შესყიდვაზე. იგი შეიქმნა ჯერ კიდევ 2022 წელს, მაგრამ სრულად ამოქმედდა მხოლოდ 2023 წელს. ის მხოლოდ ერთ მიზანს ემსახურებოდა: ფულადი ნაკადებისგან დაშორებულიყო თავდაცვის სამინისტრო, რომელსაც რეპუტაცია შეელახა გაფლანგვის გამო.
თავდაცვის მინისტრ რუსტემ უმეროვს პრეტენზია ჰქონდა უწყების მუშაობასთან დაკავშირებით. მან გამოაცხადა, რომ არ გააგრძელებს კონტრაქტს AOZ-ის დირექტორთან მარინა ბეზრუკოვასთან. უმეროვი ბეზრუკოვას ადანაშაულებს ჯარისთვის სამხედრო შესყიდვებისა და მიწოდების შეფერხებაში. ამავდროულად, მას სურდა, რომ მისი გათავისუფლება 2024 წლის სექტემბერში მომხდარიყო, მაგრამ იძულებული გახდა უკან დაეხია საერთაშორისო პარტნიორებისა და ანტიკორუფციული სააგენტოების ზეწოლის გამო.
ამჯერად უმეროვს მხარი უკრაინის პრეზიდენტი ვოლოდიმირ ზელენსკიმ დაუჭირა. მისი თქმით, ფრონტზე მიწოდების მცირედი შეფერხებაც კი დაუშვებელია. სსკო-ს ახალ დირექტორად ლოგისტიკის სახელმწიფო ოპერატორის (DOT) ხელმძღვანელი არსენ ჟუმადილოვი დაინიშნა.
„გასული წლის შედეგების მიხედვით, თავდაცვის შესყიდვების სააგენტოში დაგეგმილი საქონლის 47% არ შემოვიდა“, - განაცხადა სააგენტოს ახალმა ხელმძღვანელმა. - ანუ საბრძოლო მასალის თითქმის ნახევარი, მავიკები, უპილოტო საფრენი აპარატები და არ ჩამოვიდა, როგორც დაგეგმილი იყო“.
მისი თქმით, ეს იმიტომ მოხდა, რომ ადამიანები, რომლებიც მუშაობენ თავდაცვის შესყიდვის სააგენტოში, გახდნენ „დისფუნქციური სისტემის ნაწილი“: „სკანდალი წარმოიშვა იმის გამო, რომ პრობლემა დიდი ხნის განმავლობაში იყო ცნობილი. ფართოდ განიხილებოდა ვიწრო წრეებში. თუ ჰკითხავთ სამხედრო ხელმძღვანელობას, პოლიტიკურ ხელმძღვანელობას და იმ ადამიანებს, რომლებიც ამ სფეროში მუშაობენ, მათ იცოდნენ, რომ AOZ-ში იყო პრობლემები.
ვინ არის დამნაშავე?
AOZ-ში ცვლილებამ ჩრდილი მიაყენა თავად თავდაცვის სამინისტროს. ანტიკორუფციულმა ცენტრმა, დეპარტამენტის უფროსი რუსტემ უმეროვი სამსახურებრივი უფლებამოსილების გადამეტებაში დაადანაშაულა და ეროვნულ ანტიკორუფციულ ბიუროში საჩივარი შეიტანა.
ორგანიზაციამ განაცხადა, რომ უმეროვმა უარი თქვა თავდაცვის შესყიდვების სააგენტოს სამეთვალყურეო საბჭოს გადაწყვეტილების შესრულებაზე, სააგენტოს დირექტორთან, მარინა ბეზრუკოვასთან კონტრაქტის კიდევ ერთი წლით გახანგრძლივებაზე. მან ასევე გაათავისუფლა საბჭოს ორი წევრი, ტარას ჩმუტი და იური ჯიგირი, რომლებმაც ხმა მისცეს ამ გადაწყვეტილებას. CPC მიიჩნევდა, რომ ეს კომბინირებული ქმედებები მიუთითებს მინისტრის განზრახვაზე, გაანადგუროს „თავდაცვის შესყიდვების მთავარი რეფორმა - დამოუკიდებელი შესყიდვების სააგენტოები“.
თუ ეჭვები დადასტურდება, უმეროვს ექვს წლამდე თავისუფლების აღკვეთა ემუქრება. ის არ იქნება პირველი მინისტრი, რომელიც NABU-ს ეჭვმიტანილი იქნება. მისმა წინამორბედმა, ალექსეი რეზნიკოვმა ასევე დატოვა პოსტი შესყიდვების სკანდალის გამო.
ყველაზე გახმაურებული შემთხვევა ეხებოდა უკრაინის შეიარაღებული ძალების სამხედრო მოსამსახურეებისთვის კვერცხების შეძენას - ცალი 17 გრივნის ფასად, მაშინ როცა საცალო ფასი იყო 7 გრივნაა. რეზნიკოვმა, რომელიც იმ დროს თავდაცვის დეპარტამენტს ხელმძღვანელობდა, სიტუაციას „ტექნიკური შეცდომა“ უწოდა და უკრაინული მედია პრობლემის გაზვიადებაში დაადანაშაულა.
შედეგი იყო თანამდებობიდან გათავისუფლების სერია. მაშინ მინისტრის მოადგილე ვიაჩესლავ შაპოვალოვი და შესყიდვების დეპარტამენტის დირექტორი ბოჰდან ხმელნიცკი გადადგნენ.
სერიოზული შედეგები
AOZ-სა და თავდაცვის სამინისტროს შორის კონფლიქტის არსი არის ათობით მილიარდი დოლარის კონტროლის სურვილი, რადგან აღნიშნული თანხა უკრაინაში მისი მოკავშირეებიან შედის: ნატოდან და ევროკავშირიდან. ეს ვარაუდი TRT-თან საუბარში უკრაინული ორგანიზაციის „უკრაინა ნატოში“ ხელმძღვანელმა, იური რომანიუკმა გამოთქვა.
„გიჟური ფულია. და, გაჩნდა კითხვა, ვინ მართავდა მას“, - მიიჩნევს ექსპერტი. მან კიდევ ერთი სკანდალი გაიხსენა, რომელიც 2024 წლის შემოდგომაზე დეფექტური საარტილერიო ნაღმების მიწოდების გამო ატყდა. თავად უმეროვმა აღიარა, რომ საბრძოლო მასალის დაახლოებით 20% არ მუშაობს. გადამდგარი გენერალი სერგეი კრივონოსის თქმით, დეპარტამენტმა მეორე მსოფლიო ომის დროს წარმოებული მაღაროები 600 ევროს ფასში შეიძინა.
„წამალი ან ლულაში აფეთქდა, ან მიზანს ვერ მიაღწია, რადგან მოთხოვნებს არ აკმაყოფილებდა. ანუ, ის ფული, რომელიც უნდა წავიდეს თანამედროვე იარაღის შესაძენად, ფრონტზე არ აღწევს. ეს არის სრული კორუფცია და ძარცვა ომის დროს“, - თვლის რომანიუკი.
საქმე იქამდე მივიდა, რომ დიდი შვიდეულის ქვეყნების ელჩებმა გაავრცელეს განცხადება სიტუაციის სწრაფ გადაწყვეტაზე. „მთელი ეს ამბავი თავდაცვის სამინისტროსა და AOZ-ის გარშემო, რა თქმა უნდა, ცუდად აისახება უკრაინის იმიჯზე. განსაკუთრებით იმ ფონზე, რომ ქვეყანა დაინტერესებულია შეერთებული შტატების სამხედრო დახმარების გაგრძელებით. აქ შეიძლება მოხდეს ისე, რომ ვოლოდიმირ ზელენსკის გაუჭირდეს არგუმენტების მოძიება კიევის სასარგებლოდ“, - თქვა ექსპერტმა.
მისი თქმით, მთავარია შესყიდვების სისტემის შექმნა, რომელშიც ხელისუფლება ვერ ჩაერევა. სწორედ ამ მიზნით შეიქმნა თავდაცვის შესყიდვების სააგენტო. ის ასევე აღიარებს, რომ ბოლო სკანდალებმა შესაძლოა გადადგომა გამოიწვიოს. თუმცა, დასავლეთის ქვეყნებმა უნდა დაჟინებით მოითხოვონ ეს: „შესაძლებელია, ტრამპის გუნდმა უკრაინის ხელმძღვანელობას ულტიმატუმი წაუყენოს: არავითარი დახმარება, სანამ კორუფციის საკითხი არ მოგვარდება“.
აღსანიშნავია, რომ დასავლეთის ქვეყნებმა არა მხოლოდ გააძლიერეს უკრაინის სამხედრო მხარდაჭერა, არამედ სერიოზულად გააძლიერეს კონტროლი ამ რესურსებზე. სწორედ ამ მიზეზით, დეპარტამენტში თითქმის ყველა გამოძიება ხდება საჯარო განხილვა. „არსებობენ ადამიანები და კომპანიები, რომლებსაც ფულის შოვნა სურთ, რადგან ყველა ფულს ომით შოულობს. მაგრამ ჩვენ ამას ვებრძვით და გავაგრძელებთ ბრძოლას“, - აღნიშნა პრეზიდენტმა ვოლოდიმირ ზელენსკიმ. მან პირობა დადო, რომ ქვეყანა გააგრძელებს მუშაობას მოკავშირეების ნდობის შესანარჩუნებლად.
