მოსკოვში განვითარებული ტრაგედიის ფონზე, ნატოს გენერალური მდივნის, იენს სტოლტენბერგის ტურნე სამხრეთ კავკასიაში უკანა პლანზე გადავიდა. უკრაინა-რუსეთის ომის ფონზე კი ვიზიტმა განსაკუთრებული ყურადღება მიიპყრო. ნატოს გენერალური მდივანი აქამდე ბაქოში და თბილისში უკვე იმყოფებოდა, თუმცა ერევანს პირველად ეწვია. სტოლტენბერგის კავკასიაში ვიზიტმა განსაკუთრებული მნიშვნელობა შეიძინა ყარაბაღის ომის, საქართველოსთვის ევროკავშირის კანდიდატის სტატუსის მინიჭების, ასევე აზერბაიჯანსა და ნატოს წევრ თურქეთს შორის სამხედრო ხელშეკრულებების გაფორმების შემდეგ. სტოლტენბერგის ვიზიტი რეგიონში გზავნილია იმ ქვეყნებისთვის, რომლებიც ცდილობენ გააძლიერონ კავშირები ნატოსთან.

დაიწყო ბაქოდან

სტოლტენბერგმა ტურნე აზერბაიჯანში დაიწყო. ამ ქვეყანას აქვს არაერთგზის სტატუსი, არ არის CSTO-ს წევრი და ოფიციალურად არ ცდილობს ნატოში გაწევრიანებას. აზერბაიჯანი ინარჩუნებს კარგ ურთიერთობას რუსეთთან და ასევე 1994 წლიდან სტაბილურად მონაწილეობს ნატოს მისიებში კოსოვოსა და ავღანეთში. აღსანიშნავია, რომ აზერბაიჯანის სტრატეგიულ მოკავშირეებს შორისაა თურქეთი, ნატოს წერი ქვეყანა, ალიანსის სიდიდით მეორე არმიით. თურქეთის ძლიერი მხარდაჭერის წყალობით, ბაქომ ყარაბაღში გამარჯვება მოიპოვა. ამავდროულად, ყარაბაღის დაბრუნებამ გამოიწვია ბაქოს ევროპულ ქვეყნებთან, განსაკუთრებით საფრანგეთთან ურთიერთობის დაძაბულობა. ამჟამად პარიზი ერევნის მხარესაა და აზერბაიჯანს პრობლემებს უქმნის საერთაშორისო ასპარეზზე.

ნატოს გენერალურ მდივანთან გამართულ დასკვნით პრესკონფერენციაზე აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა, ილჰამ ალიევმა 2020 წლის ყარაბაღის მეორე ომის შედეგებზე და გასული წლის სექტემბერში ანტიტერორისტულ ოპერაციაზე ისაუბრა. მან გაიხსენა აზერბაიჯანის როლი კოსოვოსა და ავღანეთის სამშვიდობო ოპერაციებში. აზერბაიჯანის ლიდერმა ასევე აცნობა გენერალურ მდივანს, რომ ბრიუსელში გამართული ბოლო შეხვედრის შემდეგ ნატოს კიდევ ორი ​​წევრი ქვეყანა გახდა აზერბაიჯანის პარტნიორი ბუნებრივი გაზის მიწოდებაში. „დღეს აზერბაიჯანი ბუნებრივ აირს რვა ქვეყანაში ახორციელებს, აქედან ექვსი ნატოს წევრია, ხოლო ორი ნატოს პარტნიორია“, - განაცხადა ალიევმა.

სტოლტენბერგმა განსაკუთრებული აქცენტი გააკეთა იმ ფაქტზე, რომ ახლა აზერბაიჯანსა და სომხეთს აქვთ შესაძლებლობა მიაღწიონ გრძელვადიან მშვიდობას მრავალწლიანი კონფლიქტის შემდეგ. „მე შემიძლია მხოლოდ მოგიწოდოთ, რომ გამოიყენოთ ეს შესაძლებლობა და მიაღწიოთ გრძელვადიან სამშვიდობო შეთანხმებას სომხეთთან“, - განაცხადა ნატოს გენერალურმა მდივანმა და დასძინა: „ამ რეგიონში მშვიდობა ძალიან მნიშვნელოვანია არა მხოლოდ თქვენი ქვეყნებისთვის, არამედ ჩრდილო ატლანტიკური უსაფრთხოებისთვისაც“.

აშკარაა, რომ ნატო ცდილობს აქტიური მონაწილეობა მიიღოს სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის ურთიერთობების მოგვარებაში რუსეთის ჩარევის გარეშე. აღსანიშნავია, რომ აზერბაიჯანის ურთიერთობები ნატოსთან 1994 წლის მაისში ჩარჩო შეთანხმების ხელმოწერით დაიწყო. მოლაპარაკებების დროს ხაზი გაესვა ბაქოსა და ერევანს შორის მშვიდობიანი დიალოგის აუცილებლობას.

მოლოდინი საქართველოდან

თბილისში ვიზიტის დროს სტოლტენბერგმა მოლაპარაკებები გამართა საქართველოს მთავარ ლიდერებთან, მათ შორის პრემიერ-მინისტრ ირაკლი კობახიძესთან და პრეზიდენტ სალომე ზურაბიშვილთან. სტოლტენბერგმა ხაზი გაუსვა საქართველოში რეფორმების მნიშვნელობაზე: „მე რამდენჯერმე ვიყავი საქართველოში და კიდევ ვესტუმრები ამ ქვეყანას ჩვენი პარტნიორობის კიდევ უფრო გასაძლიერებლად. ნატო ემყარება ღირებულებებს - დემოკრატიას, კანონის უზენაესობას და მნიშვნელოვანია, რომ საქართველომ დააკმაყოფილოს ეს სტანდარტები ევროატლანტიკური ინტეგრაციის გზაზე“.

ქართველ ოფიციალურ პირებთან შეხვედრების შემდეგ, სტოლტენბერგმა საქართველო შეაფასა, როგორც „ნატოს ერთ-ერთი უახლოესი პარტნიორი“ და კიდევ ერთხელ დაადასტურა ქვეყნის ტერიტორიული მთლიანობის მხარდაჭერა და კვლავ მოუწოდა რუსეთს, მოხსნას აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის „დამოუკიდებლობის“ აღიარება.

საქართველოში ვიზიტის დროს სტოლტენბერგმა ხელიდან არ გაუშვა შესაძლებლობა, გაეკრიტიკებინა რუსეთი, გაავლო პარალელები უკრაინასა და საქართველოში არსებულ სიტუაციებს შორის. მან ასევე ხაზი გაუსვა შავ ზღვაში უსაფრთხოების მნიშვნელობას.

ნატო სომხეთში ძლიერდება

რეგიონში მოგზაურობის ფარგლებში, იენს სტოლტენბერგი ისტორიული ვიზიტით ეწვია სომხეთს და გახდა ალიანსის პირველი გენერალური მდივანი, რომელიც ერევანს 2009 წლის შემდეგ ეწვია. სტოლტენბერგის ვიზიტი სომხეთსა და ნატოს შორის თანამშრომლობის გაღრმავებას ისახავს მიზნად. სომხეთი ცდილობს გააძლიეროს თავდაცვისა და უსაფრთხოების პოლიტიკა ნატოსთან მჭიდრო თანამშრომლობის გზით.

რუსეთის რეაქცია

მოსკოვი, როგორც მოსალოდნელი იყო, სტოლტენბერგის სამხრეთ კავკასიაში გამგზავრებას გაღიზიანებით გამოეხმაურა. რუსეთის პრეზიდენტის პრესმდივნის, დიმიტრი პესკოვის თქმით, კავკასიის ქვეყნებს აქვთ ნატოსთან ურთიერთობის „სუვერენული უფლება“, მაგრამ რუსეთი „ყურადღებით აკვირდება“ სიტუაციას რეგიონში.

რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს პრესსპიკერი მარია ზახაროვა ნატოს გენერალური მდივნის კავკასიაში ვიზიტის შეფასებისას უფრო მკაცრი იყო. მან ნატო დაადანაშაულა სამხრეთ კავკასიაში სტაბილურობისა და უსაფრთხოების მიმართ ინტერესის ნაკლებობაში. ზახაროვას თქმით: „ნატოს აქვს მაქსიმალური ამოცანა, კერძოდ, გახსნას მეორე ფრონტი ამიერკავკასიაში ჩვენი ქვეყნის წინააღმდეგ“.