წლის დასაწყისიდან რუსულ ბიზნესს თურქეთსა და ჩინეთში გადახდებთან დაკავშირებით პრობლემები ექმნება. ამ ქვეყნების ბანკებმა შეაჩერეს რუსული გადარიცხვების დამუშავება. პორტალი OhMySwift-ის მიხედვით (რომელიც აანალიზებს SWIFT საერთაშორისო ტრანსფერებს), 2023 წლის დეკემბრიდან რუსეთიდან თურქეთში, ჩინეთში გადარიცხვების უმეტესობა არ განხორციელებულა და თითქმის ყველა გაყინულია. ეს გამოწვეულია მეორადი სანქციებით აშშ-სა და ევროკავშირის მხრიდან.

რუსეთი, მიუხედავად მის მიმართ დაწესებული ყველა სანქციისა, აგრძელებს საზღვარგარეთ საქონლის შეძენას, რომელსაც სამხედრო-სამრეწველო კომპლექსისთვის იყენებს. ამისათვის ის ქმნის შუამავლების რთულ ჯაჭვებს, რომელთა აღმოჩენა არც ისე ადვილია. აშშ და ევროკავშირი ბოლო თვეების განმავლობაში ცდილობდნენ ეპოვათ გზა, რათა აღნიშნული ჯაჭვი დაებლოკათ. როგორც ჩანს, მათ ამ ჯაჭვებში იპოვეს სუსტი წერტილი - სხვა ქვეყნების ბანკები, რომლებიც ამუშავებენ გადახდებს რუსეთში საქონლის იმპორტისთვის.

2023 წლის ბოლოს ძალაში შევიდა აშშ-ს პრეზიდენტის ბრძანებულება, რომელიც ემუქრებოდა უცხოურ ბანკებს ამერიკულ ფინანსურ სისტემაზე წვდომის ჩამორთმევის გამო, მსხვილ რუსულ ტრანზაქციებთან კავშირების გამო. ბანკებს, რომლებიც ხელს უწყობენ ტრანზაქციებს ან მონაწილეობენ რუსეთის კრიტიკული სამხედრო-სამრეწველო საქონლის მიწოდებაში, ემუქრებათ ანგარიშის სრული გაყინვა.

დეკემბრის ბოლოს, ევროკავშირმა სანქციების მე-12 პაკეტში შემოიღო ექსპორტიორებისთვის სავალდებულო სახელშეკრულებო პირობა, რომელიც კრძალავს „სენსიტიური საქონლის“ რეექსპორტს სხვა ქვეყნებიდან რუსეთში. საუბარია ორმაგი დანიშნულების საქონელსა და სამხედრო-სამრეწველო კომპლექსში გამოყენებულ პროდუქტებზე. რუსეთში დაკანონდა პარალელური იმპორტი - გარკვეული საქონლის ქვეყანაში ოფიციალურად შემოტანა ნებადართულია საავტორო უფლებების მფლობელის ან მწარმოებლის თანხმობის გარეშე. პარალელური იმპორტი ყოველთვის არ ეხება ორმაგი დანიშნულების საქონელს. ჯერჯერობით დასავლეთის ქვეყნებმა მესამე ქვეყნების – ჩინეთისა და თურქეთის ბანკებზე გავლენის მოხდენა მოახერხეს. ისინი უარს ამბობენ რუსული გადახდების მიღებაზე, რაც იწვევს ტრანზაქციების მასობრივ გაყინვას ან გაუქმებას. და ეს უკვე აისახება თურქულ ლირასთან ტრანზაქციების სტატისტიკაში, წერს კომერსანტი. ამ ვალუტით ვაჭრობის მოცულობამ იანვარში მოსკოვის ბირჟაზე შეადგინა 13,9 მილიარდი რუბლი - ეს თითქმის ოთხჯერ ნაკლებია დეკემბერთან შედარებით.

ლირაზე ინტერესი გაიზარდა 2023 წლის თებერვალში, მათ შორის იმ ფონზე, როდესაც ვალუტაზე მზარდი მოთხოვნაა ექსპატრიანტი რუსებისგან და მზარდი სავაჭრო ბრუნვა ქვეყნებს შორის. წლის ბოლოს ლირის ვაჭრობის მოცულობა 17-ჯერ გაიზარდა - 465 მილიარდ რუბლამდე. იუანის მოცულობა რუსული ბანკების ანგარიშებზე საზღვარგარეთ დაეცა 1,5 წლიან მინიმუმამდე. 2024 წლის 1 იანვრის მდგომარეობით, ბანკებს ჰქონდათ $6,8 მილიარდი იუანის ნაშთები საზღვარგარეთის კორესპონდენტთა ანგარიშებზე. დეკემბერში იუანის ბალანსი რუსეთის ფარგლებს გარეთ ბანკების საკორესპონდენტო ანგარიშებზე ერთი მეოთხედით (25,7%-ით, ანუ 2,3 მილიარდი დოლარით) შემცირდა. თურქულ ლირასა და იუანში სავაჭრო აქტივობის ვარდნა დაკავშირებულია არა იმდენად სეზონურ ფაქტორებთან, არამედ პოლიტიკურთან.

რომელმა ბანკებმა თქვეს უარი რუსეთთან თანამშრომლობაზე?

იანვრის შუა რიცხვებში Bloomberg-მა დაწერა, რომ ჩინეთის სახელმწიფო ბანკები აწესებდნენ შეზღუდვებს რუსი კლიენტების ტრანზაქციებზე, მეორადი სანქციების შესახებ აშშ-ის დადგენილების მიღებასთან დაკავშირებით. სააგენტოს თანამოსაუბრეების თქმით, ჩინურმა ბანკებმა გადაწყვიტეს შეწყვიტონ თანამშრომლობა რუს კლიენტებთან, რომლებიც სანქციებს ექვემდებარებოდნენ და ასევე შეწყვიტონ რუსული სამხედრო სექტორის მომსახურება. სააგენტოს წყაროების თანახმად, ჩეკი ასევე შეეხება არარუს კლიენტებს, რომლებიც ბიზნესს აწარმოებენ რუსეთში ან ახორციელებენ კრიტიკულ საქონელს რუსეთში მესამე ქვეყნების გავლით. თებერვლის დასაწყისში, ჩინურმა Zhejiang Chouzhou Commercial Bank-მა აცნობა კლიენტებს, რომ შეწყვეტს ტრანზაქციებს რუსულ და ბელორუსულ ორგანიზაციებთან, წერს „ვედომოსტი“. ჩინური ახალი წლის წინა დღეს გადახდების შეწყვეტა ნიშნავს ლოჯისტიკური კოლაფსს - ხანგრძლივი შაბათ-კვირის გამო საქონლის ექსპორტი, მინიმუმ, მარტამდე შეუძლებელი იქნება. მინიმუმ, ორმა ბანკმა ბრძანა თავიანთი რუსი კლიენტების აუდიტი, რომლებიც გეგმავენ ურთიერთობის გაწყვეტას მათთან, ვინც მუშაობს რუსეთის სამხედრო-ინდუსტრიულ კომპლექსში ან დაეხმარა სანქციების ქვეშ მყოფ კომპანიებს, აცხადებენ Bloomberg-ის წყაროები.

„ვედომოსტის“ თანამოსაუბრე იტყობინება, რომ ჩინეთის „დიდი ოთხეულიდან“ მინიმუმ სამმა ბანკმა - Bank of China, China Construction Bank და Industrial and Commercial Bank of China - გაამკაცრა ჩეკები.

იანვრის შუა რიცხვებში, თურქულმა კომპანიებმა, რომლებიც ახორციელებდნენ პროდუქციის რუსეთში ექსპორტს, განაცხადეს, რომ გადახდებთან დაკავშირებული პრობლემები იყო ხელისუფლების მიერ აუდიტისა და შემოწმების გამო, წერს Reuters თურქეთის ექსპორტიორთა ასამბლეის წარმომადგენლის ციტირებით. ასოციაციამ მდგომარეობა წლის ბოლოს ინსპექტირებას მიაწერა და თებერვალში მდგომარეობის გამოსწორების მოლოდინშია.

ის ფაქტი, რომ თურქული ბანკები უარს ამბობენ რუსულთან მუშაობაზე, ამერიკული სანქციების შიშით, ამის შესახებ „კომერსანტმა“ წყაროებზე დაყრდნობით გაავრცელა. გამოცემის თანამოსაუბრეების თქმით, დეკემბრის ბოლოს, გადახდებთან დაკავშირებული პრობლემები გავრცელდა თითქმის ყველა თურქულ ბანკში - მათ შორის Nurol Bank-ში, რომელთანაც 40-მდე რუსული საკრედიტო ინსტიტუტი მუშაობდა და Emlak Bank.

რატომ იყო პრობლემები გამოთვლებთან დაკავშირებით?

შეერთებულმა შტატებმა საკმაოდ დიდი ხნის წინ დაიწყო თავისი პოლიტიკის გამკაცრება ფინანსურ ინსტიტუტებთან დაკავშირებით, რომლებიც მონაწილეობდნენ სანქცირებულ ტრანზაქციებში, ამბობს მაქსიმ მირონოვი, IE ბიზნეს სკოლის პროფესორი. მას მაგალითად მოჰყავს პრეცედენტი, რომელიც მოხდა დაახლოებით 15 წლის წინ - შემდეგ ვაშინგტონმა ნათლად განუცხადა საერთაშორისო ბანკებს, რომ ისინი დამოუკიდებლად იყვნენ პასუხისმგებელი იმაზე, თუ კონკრეტულად ვის უწევდნენ მომსახურებას. ამის შემდეგ ბანკებმა დაიწყეს KYC (იცოდე შენი კლიენტი ან იცოდე შენი კლიენტი) პროცედურის დანერგვა - კლიენტის პირადობის სავალდებულო იდენტიფიკაცია და გადამოწმება ანგარიშის გახსნისას, მონაცემთა პერიოდული ორმაგი შემოწმებით. „ფაქტობრივად, მსოფლიოს ნებისმიერი ბანკის თითოეულმა კლიენტმა დაიწყო იმის მტკიცება, რომ ის არანაირად არ არის დაკავშირებული სანქცირებულ კომპანიებთან, რომ მისი ფული სუფთაა და ყველაფერი გამჭვირვალეა“, - განმარტავს მირონოვი.

რუსი კლიენტების საბანკო ანგარიშების მომსახურებაზე უარის თქმის დიდი ტალღა დაფიქსირდა კვიპროსში 2018 წელს. შემდეგ კვიპროსულმა ბანკებმა დაიწყეს ამერიკული სანქციების სიაში მყოფი რუსების ანგარიშების დაბლოკვა და თანხის გატანის უფლება. 2022 წლის შემოდგომაზე თურქულმა ბანკებმა, უზბეკეთის შემდეგ, შეწყვიტეს ბარათების მიღება რუსული „მირი“-ს გადახდის სისტემიდან. როგორც Financial Times წერდა, აშშ-ის ხაზინამ ზეწოლა მოახდინა თურქეთზე, რათა თურქული საბანკო სექტორი არ დაეხმაროს რუსეთს დასავლეთის სანქციების გვერდის ავლით.

„როგორც ჩანს, ახლა ამერიკამ ასევე მოახდინა ზეწოლა თურქულ და ჩინურ ბანკებზე და თქვა, რომ თუ საეჭვო ტრანზაქციებს განახორციელებთ, იქნება სანქციები. რასაკვირველია, მსოფლიოს არც ერთ ბანკს არ სურს ამერიკული სანქციები, რადგან მაშინ ისინი დაუყოვნებლივ გამოირიცხებიან გლობალური ფინანსური სისტემიდან“, - ამბობს მაქსიმ მირონოვი.

რა ბედი ეწევა პარალელურ იმპორტს?

გადახდებთან დაკავშირებული პრობლემები გამოიწვევს იმპორტირებულ საქონელზე უფრო მაღალ ფასებს - რუსეთს მოუწევს უფრო ძვირი მიწოდების ჯაჭვებზე გადასვლა, აღნიშნავს მაქსიმ მირონოვი. მათ პოვნას დრო დასჭირდება, მაგრამ რადგან პირველი სანქციების შემდეგ ისინი საკმაოდ სწრაფად აღმოაჩინეს, ეს პრობლემა არ უნდა იყოს, მიიჩნევს ეკონომისტი.

„ახლა ყველაფერი დამოკიდებულია იმაზე, თუ რამდენად გააგრძელებენ ამერიკა და ევროკავშირი სანქციების მკაცრი დაცვის პოლიტიკას. ის კვლავ რბილია: ნავთობი კვლავ იყიდება ფასის ზღურბლზე მაღლა, ხოლო რუსეთი ყიდულობს ჩრდილოვან ფლოტს ნავთობის ტრანსპორტირებისთვის. ანუ სანამ თვალებს ხუჭავენ, ტრანზაქციები მაინც გადის ზოგიერთ ბანკში, მაგრამ ვფიქრობ, რომ გარკვეული პერიოდის შემდეგ ეს ჯაჭვები შეიცვლება“, - ამბობს მირონოვი.

კარნეგის ბერლინის რუსეთისა და ევრაზიის შესწავლის ცენტრის მკვლევარის, სინოლოგ თემურ უმაროვის თქმით, უახლოეს თვეებში ბიზნესისთვის გადახდების პრობლემებმა შეიძლება გამოიწვიოს შოკი და არასტაბილურობა, მაგრამ მოგვიანებით რუსეთი გადაიხრება ცენტრალური ქვეყნებისკენ. აზია და ბიზნესი აღდგება

„ეს არ იქნება კატასტროფული. ჯერ ერთი, ყველა საქონელი, რომელიც ჩინეთს შემოაქვს რუსეთში, არ არის სანქცირებული - მათ შორის არის პარალელური იმპორტირებული საქონელი, რომელიც ოფიციალურად არ არის წარმოდგენილი რუსეთში, მაგრამ არ არის სანქციების სიაში, ანუ ეს არ არის ორმაგი დანიშნულების საქონელი. ჩვენ ვერ დავინახავთ, რომ რუსულ-ჩინური ვაჭრობა უარყოფითად წავა, რადგან ჩინეთს რუსეთთან ვაჭრობის ეშინია“, - ამბობს უმაროვი.

ჩინეთი ახლა რჩება რუსეთის მთავარ სავაჭრო პარტნიორად, იხსენებს უმაროვი. რუსეთის საგარეო სავაჭრო ბრუნვის 30-ზე მეტ პროდუქციის კატეგორიაში ჩინეთი 50%-ზე მეტ წილს ფლობს. „აქედან გამომდინარე, პრობლემები პირველ რიგში შეეხება პოტენციურად სახიფათო საქონელს, რომელიც შეიძლება მოხვდეს ორმაგი დანიშნულების საქონლის კატეგორიაში - მოკლევადიან პერიოდში ვიხილავთ მათ კლებას. მაგრამ ეს დიდად არ იმოქმედებს ყველა სხვა პოზიციაზე“, - თვლის უმაროვი.