საქართველოში ბოლო პერიოდში ბინის მფლობელებსა და დამქირავლებს შორის ურთიერთობა საკმაოდ აქტიური თემა გახდა. ბინის მფლობელები ჩივიან, რომ მდგმურები ქირას ვერ იხდიან და მათ ბინიდან ვერ უშვებენ, ხოლო დამქირავებელი კი სწორედ ბინის მომატებულ ფასზე გამოთქვამს პრეტენზიას. სწორედ ამ საკითხის დასარეგულირებლად პარლამენტი დაიწყებს მუშოაბას საპოლიციო გამოსახლების აღდგენაზე.

რა უფლებები აქვს ბინის მფობელებს და რა მდგმურებს, ამ კითხვაზე იურისტი ლია მუხაშავრია გვესაუბრა.

ბოლო თვეებია საკმაოდ აქტუალურია თემა ბინების გაქირავება და მისი ფასები. ბინის მფლობელები პრეტენზიას გამოთქვამენ, რომ მდგუმრები ქირას ვერ უხდიან, ხოლო მათ გამოსახლებას ვერ ახერხებენ. რა სამართლებრივი მექანიზმი არსებობს ამისთვის?

- თუ ბინის მფლობელს მდგმურთან ხელშეკრულება აქვს დადებული და მას არ ასრულებს, ამ შემთხვევაში, საქმე მიდის სასამართოში, ან მფლობელს შეუძლია თვითნებურ დახმარებას მიმართოს. თვითნებური დახმარება გულისხმობს შენით განხორციელებულ ქმედებებს, რომლითაც ურჩ გადამხდელს აიძულებ, რომ ბინა დატოვოს. ეს თვითნებური დახმარება შემდეგნაირი გზებით არის შესაძლებელი - როდესაც მდგმური სახლში არაა, საკეტი გამოცვალო და იძულებული იქნება იქაურობა დატოვოს. სამოქალაქო კოდექსი კი თვითდახმარების მექანიზმს ცნობს.

თუმცა, ბინის მეპატრონეები ხელშეკრულებას არ აფორმებენ, რატომ არ სურთ ხელშეკრულების დადება?

- ხელშეკრულების დადება კანონმდებლობით სავალდებულო არ არის. ის შეიძლება წერილობითი ან ზეპირი იყოს, მაგრამ ბინის მეპატრონეები ძალიან ხშირად თავს არიდებენ ხელშეკრულების გაფორმებას იმიტომ, რომ შემდგომ საშემოსავლო გადასახადი არ გადაიხადონ, ანუ ქირის 20% არის საშემოსავლო გადასახადი. საგადასახადო ვალდებულებას ასრულებ იმიტომ, რომ შემდგომ სახელმწიფოსგან დახმარება მიიღო. როდესაც ამას არ ასრულებ, ცხადია სახელმწიფოსგან მხარდაჭერას არ უნდა მოელოდო. ძალიან მიკვირს იმ ხალხის, რომლებიც ხელშეკრულების გარეშე უცხო ადამიანებს ბინაში ისე უშვებენ, რომ საეჭვოა შემდგომ თვეებში ბინის ქირას დაფარავენ თუ არა. ამასთან, არანაირი დოკუმენტი არ აქვთ, რითაც სასამართლოში წავლენ.

სწორედაც, ბინის მეპატრონეები სასამართლოსაც ერიდებიან, რადგან სასამართლო პროცესები საკმაოდ იწელება. რატომ აჭიანურებს სასამართლო აღნიშნულ საქმეებს?

- თბილისის საქალაქო სასამართლო ძალიან გადატვირთულია. გაცილებით მნიშვნელოვანი და ძალიან დიდ თანხებზე დავები წლობით ჭიანურდება. იქ რიგითობა არსებობს. ასევე, მოსამართლეები დიდი დატვირთვით მუშაობენ. ამიტომ, ამ მიზეზით არის ეს გამოწვეული და არა სხვა რაიმე ხელოვნური მიზეზით.

დღეის მდგომარეობით გამოსახლებაში პოლიცია არ მონაწილეობს, თუმცა აღნიშნულ საკითხზე პარალამენტში მუშაობა დაიწყო. რამდენად დაარეგულირებს პოლიციის ჩართულობა ან პირიქით გაართულებს ამ საკითხს?

- თავის დროზე, ბევრი ბრძოლა გადავიტანეთ, რომ პოლიციას ეს უფლება ჩამორთმეოდა. პოლიცია არ იკვლევს და არ იძიებს ვინ არის მტყუან-მართალი, ის უბრალოდ განკარგულებს ასრულებს. ეს შეიძლება არასწორი და უკანონო განკარგულება იყოს. ამიტომ, უფრო ცივილური ფორმა არის ის, რომ სასამართლო წესით აღმასრულებელმა მოახდინოს გამოსახლება. აღმასრულებელს შეუძლია მოიწვიოს პოლიცია. პოლიციისთვის ამ უფლების დაბრუნება, ჩემი აზრით, სახიფათოა, რადგან პოლიცია ვერ გაარკვევს, ვინ არის მართალი და ვინ მტყუანი. ეს უფლება თუ პოლიციას დაუბრუნდება, შეიძლება ძალიან ბევრი უკანონობა მოხდეს.

ბინის მფლობელი ხელშეკრულებას როდესაც არ აფორმებს, მდგმურს, წინასწარ, ქირის ბოლო თვის გადასახადს ართმევს. ეს რამდენად სწორი ფორმაა?

- ეს სწორი ფორმა არ არის. მხარეები სამოქალაქო სამართლის სფეროში პირობებს შეთანხმებით აღწევენ. შეთანხმების პირობების შეცვლა როგორც ბინის მფლობელს, ასევე დამქირავებელს არ შეუძლია. თუ დამქირავებელს შეთავაზება არ აწყობს, მაშინ ხელშეკრულება წყდება. ამ შემთხვევაში იძულება გამორიცხულია. მნიშვნელობა არ აქვს მდგმურს რამდენი თვის აქვს გადახდილი, ან გადასახდელი. როდესაც ხელშეკრულებაში ყველა პირობა გაიწერება, მაშინ ურთიერთობა გაცილებით იოლია. როდესაც პირობები ზეპირად არის შეთანხებული და უცებ ბინის მეპატრონე მდგმურს ეუბნება ყველაფერი გაძვირდა და ქირას გიმატებ, ასე არ ხდება. როდესაც ამერიკაში ვცხვრობდი, იქ მარტივი ხელწერილი ცვლიდა ხელშეკრულებას. მარტივ ხელშეკრულებაში წერია, რომ ბინის მეპატრონემ მდგმურისგან მიიღო ერთი თვის ქირა და ამიტომ, იქიდან დამქირავებლის გამოსახლება არ შეიძლება. ჩვენთან ეს სისტემა ნელ-ნელა იხვეწება. გარკვეული პერიოდის შემდეგ ყველა მიხვდება, რომ ხელშეკრულება უნდა დაიდოს.

კანონით ბინის მეპატრონემ დამქირავებელს რამდენი ხნით ადრე უნდა აცნობოს, რომ ბინის გადასახადს უმატებს?

- ხელშეკრულებაში უნდა ეწეროს გაფრთხილების წინასწარი ვადა რამდენია, ანუ ხელშეკრულების შეწყვეტის ან პირობების შეცვლის. ერთი თვით ადრე მაინც უნდა ხდებოდეს ამის შეთანხმება.