ხავიწი მეტად საინტერესო და გემრიელი აღმოსავლეთქართული კერძია. ხავიწს ამზადებენ როგორც ქართლსა და ქართლის მთიანეთში (მთიულეთი, ფშავი, ხევსურეთი, ხევი და სხვა), ასევე კახეთსა და კახეთის მთიანეთშიც (თუშეთი).
მიუხედავდ კერძის ტრადიციულობისა და სიძველისა, ხავიწის მომზადების ტექნოლოგიის მოძიება არც ისე იოლია. ჩვენ განსაკუთრებით მოგვეწონა, მწერალ– ბესო სოლომანაშვილის მიერ, მოთხრობა – “თითრინავიში“ აღწერილი ხავიწის მომზადების წესი. გარდა იმისა, რომ მწერალი მეტად ორიგინალურად და მხატვრულად აღწერს ამ კერძის მომზადების წესს, არამედ ხავიწთან “შეწყვილებულ“ არაყის გემურ სიამეებზეც გვესაუბრება.
“ხავიწი დამბალი და გუდაში შენახული კარგად დაობებული ხაჭოსგან კეთდება. შეცხელებულ ტაფაზე ცოტა წყალი უნდა დაასხა, სულ ცოტა ფრჩხილის სისქეზე ათლილი ცხვრის დუმა უნდა ჩათალო და წყალი ყვითელ რგოლებად მოიგდებს თუ არა ცხიმის წრეებს, ხაჭო უნდა ჩააყარო, მთელ ტაფაზე თანაბრად გაშალო, პიტნის გამხმარი, დაფშვნილი ფოთლები მოაყარო და ტაფას სახურავი დაახურო, რათა აორთქლებული წყალი უკანვე, ხაჭოში ჩაბრუნდეს.
ნაზი თუხთუხის ხმა რომ შემოგესმება, სწრაფად უნდა ახადო, ცხელ წყალში დასველებული ხის კოვზით ამოურიო და მაშინ, როდესაც ხაჭო ტაფის კედლებთან შეწითლდება, ზედაპირზე მოგდებული ერბოს ბუშტები სკდომას დაიწყებენ.
ოხშივარი კარგად უნდა შეისუნთქო, ცხელი არაყი მარცხენა ხელში მოიმარჯვო, ერბო პირდაპირ ტაფიდან პირისკენ გაიქანო და არაყიც მყის მიაყოლო. წამით ორივე ერთად უნდა გააჩერო, სადღაც ენასა და სასას შორის, ერთმანეთში არიო და სტომაქში გადაუშვა. მხურვალე არაყი და ცხელი ხავიწი გულთან სიახლოვეს ჩაივლიან – შეამზადებენ, მოვდივართო. ეს ნაზავი მერე კუჭში მოექცევა. ცოტა ხანში სისხლში აირევა, იქიდან კი პირდაპირ ტვინსა და გულს დაუვლის. ამ დროს აუცილებლად უნდა წამოწვე, თვალები მილულო და წახვიდე ბლანტ ფიქრებში – “გულთგონ მაადუნო”.
ალბათ დაგვეთანხმებით, რომ ბესო სოლომანაშვილის მიერ აღწერილ რეცეპტს აღარაფრის დამატება არ სჭირდება. ჩვენ სულ ბოლოს დავსძენთ მხოლოდ იმას, რომ ხავიწი სასურველია მოამზადოთ სადმე, ღია ცის ქვეშ (თუნდაც ზამთრის პირობებში) რადგან, ქალაქის ურბანისტული გარემო, ხავიწის დაგემოვნების მთელს ხიბლს რამდენადმე გაანელებს.
