ვლადიმერ პუტინი უკრაინელი და რუსი ხალხების "ისტორიულ ერთიანობაზე" საუბრისას არგუმენტად საერთო ენის ქონის ფაქტორზეც აპელირებს. უკრაინაში ამ განცხადებებს იმ ხანგრძლივი ისტორიული მტკიცებულებებით აბათილებენ, რომლებიც აჩვენებს, რომ ერს საკუთარი დამოუკიდებელი წარსული და ენა აქვს.

პუტინის უკრაინაზე თავდასხმის კონტექსტში, ამ ორ ენას შორის არსებული განსხვავებების გამოკვეთა დასავლეთის საჯარო დისკურსის ნაწილი გახდა — მაგალითისთვის ავიღოთ უკრაინის დედაქალაქის განსხვავებული მართლწერა (Kiev რუსული ტრანსლიტერაციაა, Kyiv კი — უკრაინული).

ადამიანების გარკვეული ნაწილი ვარაუდობს, რომ "ცალკეული" ენები ერთმანეთისგან სრულად და მკაფიოდ განსხვავდებიან, მაგრამ რეალობა ასეთი მარტივი სულაც არ არის.

უკრაინული და რუსული სლავური ენების ოჯახის წევრები არიან. ცენტრალურ და აღმოსავლეთ ევროპაში მონათესავე ენების ამ ჯგუფში ასევე შედის პოლონური, ჩეხური და ბულგარული ენები. ათასი წლის წინ რუსეთის და უკრაინის ტერიტორიებზე სალაპარაკო ენა ისევე მსგავსი იქნებოდა, როგორიც ერთი და იმავე ენის ორი სხვადასხვა დიალექტია. თუმცა დროთა განმავლობაში, სხვადასხვა ისტორიული გავლენის შედეგად, განსხვავებები გამოიკვეთა.

უკრაინა პოლონეთ-ლიეტუვის თანამეგობრობის აღმოსავლეთი ნაწილი გახდა და თავის ენაში პოლონური ენის მნიშვნელოვანი მარაგი შეითვისა. მოსკოვმა ჩრდილოეთისა და აღმოსავლეთის ქალაქები დამოუკიდებელ სახელმწიფოდ გააერთიანა, რომელსაც საბოლოოდ რუსეთი ეწოდა. ასე რომ, რუსული ენა ჩამოყალიბდა, ერთი მხრივ, აღმოსავლეთით მდებარე ტერიტორიებთან კონტაქტით და იმიგრაციით, ხოლო, მეორე მხრივ, უცხოური ტექნიკურ-კულტურული ტერმინების ისეთი დასავლეთევროპული ქვეყნებისგან მიღებით, როგორიც საფრანგეთი, გერმანია და ნიდერლანდებია.

მე-18 საუკუნეში, როცა რუსეთმა უკრაინაზე კონტროლი მოიპოვა, რუსეთსა და უკრაინაში გავრცელებული სამეტყველო ენები ისე მჭიდროდ აღარ იყვნენ ერთმანეთთან დაკავშირებული. ეს იმიტომ, რომ ორივე ენაში მნიშვნელოვანი ლექსიკური, ფონეტიკური და გრამატიკული ძვრები მომხდარიყო.

დღეს რუსული და უკრაინული მჭიდროდაა დაკავშირებული: ისინი სხვა სლავურ ენებთან შედარებით უფრო მეტ ლექსიკურ ერთეულს, გრამატიკისა და გამოთქმის თავისებურებებს იზიარებენ. ორივე ენა კირილიცას ანბანის სახესხვაობებს იყენებს. უკრაინულში ოთხი ისეთი ასოა, როგორიც რუსულში არ არის (ґ, є, і, ї), ხოლო რუსულ ანბანში ოთხი ისეთი ასოა, როგორიც უკრაინულ ანბანში არ გვხვდება (ё, ъ, ы, э).

გამომდინარე იქიდან, რომ რუსული და უკრაინული ენები შედარებით ცოტა ხნის (ათასწლეულის) წინ დაშორდნენ ერთმანეთს, მათთვის ლექსიკის დიდი ნაწილია საერთო. თუმცა ეს არაა საკმარისი იმისათვის, რომ ისინი ერთი ენის დიალექტებად ჩაითვალოს.

ერთ-ერთი ხშირად ციტირებული მაჩვენებელია ის, რომ უკრაინულსა და რუსულს ლექსიკის დაახლოებით 62% აქვს საზიარო — მსგავსი გათვლებით, ეს დაახლოებით ისეთივე კორელაციაა, როგორიც ინგლისურს აქვს ჰოლანდიურთან. თუკი ინტერნეტის მონაცემებზე დაყრდნობით სიტყვების უფრო ფართო დიაპაზონს შევადარებთ — და არა მხოლოდ 200 უძველეს "ძირითად" სიტყვას — საზიარო სიტყვების წილი შემცირდება. კერძოდ, ერთ-ერთი გამოთვლითი მოდელის მიხედვით, რუსული და უკრაინული თავიანთი ლექსიკის დაახლოებით 55%-ს იზიარებენ.

ამასთან, ყველაზე მაღალი, 62%-იანი მაჩვენებლის გამოყენებით, რუსი, რომელმაც არ იცის უკრაინული (ან პირიქით), წარმოთქმული რვა სიტყვიდან დაახლოებით ხუთს გაიგებს. იმის გასაგებად, თუ რას ნიშნავს ეს პრაქტიკაში, სთხოვეთ მეგობარს, სტატიაში ყოველი რვა სიტყვიდან სამი გადაგიხაზოთ და ნახეთ, რამდენად შეძლებთ ტექსტის აღქმას.

დამატებით, "ცრუ მეგობრები" (ეს ლინგვისტური ტერმინი აღნიშნავს სიტყვებს, რომლებიც ერთნაირად გამოიყურება, მაგრამ განსხვავებული მნიშვნელობები აქვთ) რუსულს და უკრაინულს იმაზე მსგავსად წარმოადგენს, ვიდრე ისინი სინამდვილეში არიან. მაგალითად, უკრაინული სიტყვა pytannya (შეკითხვა) ძალიან ჰგავს რუსულ სიტყვას pytanie (მცდელობა). რუსი, რომელიც სიტყვა pytannya-ს დაინახავს, მას რუსულ სიტყვა კითხვასთან (vopros) არ დააკავშირებს.

რუსული და უკრაინული ერთი და იგივე წინაპარი ენიდან წარმოიშვა — თანაც, არც ისე დიდი ხნის წინ. რუსისთვის ბევრად უფრო ადვილია უკრაინულის სწავლა (ან პირიქით), ვიდრე — ინგლისურად მოსაუბრისათვის ამ ენათაგან რომელიმეს დაუფლება. მათი საზიარო ლექსიკა და ის ფაქტი, რომ სხვადასხვა მნიშვნელობის მქონე სიტყვებიც კი შეიძლება ნაცნობი ჩანდეს, რუსულად და უკრაინულად მოლაპარაკეებს ერთმანეთის ენის აღქმას უადვილებს.

რადგან რუსული საბჭოთა კავშირის დომინანტურ პოლიტიკურ და კულტურულ ენას წარმოადგენდა, ბოლო აღწერის მონაცემებით, იგი უკრაინელი მოქალაქეების დაახლოებით 30%-სთვის მშობლიური ენაა, სხვა ბევრს კი ის მაღალ დონეზე აქვს ნასწავლი. საპირისპირო რამ ისტორიულად არ დაფიქსირებულა, თუმცა ეს ტენდენცია უკვე იცვლება. უკრაინული და რუსული ენები იმდენად დიდი ხანია, თანაარსებობენ, რომ მათი ჰიბრიდიც კი არსებობს — ესაა სურჟიკი, რომელიც უკრაინის ბევრ ნაწილშია გავრცელებული.

მიუხედავად ამ ორი ენის მსგავსებისა, ყოვლად მცდარია დაშვება, რომ ისინი ერთსა და იმავე ენას წარმოადგენენ. მსგავსი ცრუ მტკიცება კი პოლიტიკური მანიპულაციების იარაღად გამოიყენება.

დაახლოებით 25 წლის წინ სახელწოდებამ Kiev რუკებიდან გაქრობა დაიწყო და მის ნაცვლად Kyiv გამოჩნდა. ეს უკანასკნელი, უბრალოდ, სახელის უკრაინული ვერსიაა, რომელიც კირილიცას ნაცვლად ლათინური ანბანითაა დაწერილი. მასში ორი ხმოვანი შეიცვალა: რუსულ ვერსიაში თანხმოვანი k-ის მომდევნო ხმოვანი -y- გახდა i, ხოლო უკრაინულში ბოლო თანხმოვნამდე არსებული ისტორიული -e- და -o- გახდა -i-. ასე რომ, ისტორიული თვალსაზრისით, არცერთი სახელია მეტად "ორიგინალი" — თითოეული მათგანი შეიცავს ცვლილებებს, რომლებიც ენებში დროთა განმავლობაში შევიდა.

ინგლისურში Kiev, Kharkov, Lvov-ის ტიპის ვერსიების გამოყენება რუსეთის იმპერიისა და საბჭოთა კავშირის ეპოქიდან მოდის, როდესაც უკრაინაში რუსული დომინანტური წერილობითი ენა იყო. მას შემდეგ, რაც უკრაინა დამოუკიდებელი გახდა და საკუთარი ენობრივი იდენტობა განიმტკიცა, წინა პლანზე უკრაინული ფორმები, Kyiv, Kharkiv და Lviv წამოვიდა.

რუსულსა და უკრაინულს შორის განსხვავებები იმაზე გაცილებით მეტია, ვიდრე ის, რასაც პუტინმა 2021 წელს "რეგიონული ენის თავისებურებანი" უწოდა. რუსეთსა და უკრაინას შორის ენის "ერთიანობის" ძიებით ის აყალიბებდა არგუმენტს, რომელიც რუსეთს უფლებას მისცემდა, ჩარეულიყო იმაში, რაც პუტინმა "რუსულ სივრცედ" მონათლა.