განსხვავებულობა და ურთიერთობები, რომელიც საქართველოსა და ევროკავშირს შორის გაჩნდა, პოლიტოლოგ ირაკლი გოგავას განცხადებით, პასუხისმგებელი მხოლოდ ქართული მხარე არ არის. მისი თქმით, ევროკავშირს, როგორც დიდ მოთამაშეს, უფრო მეტი პასუხისმგებლობა ეკისრება და პირადად ელჩ კარლ ჰარცელს. გოგავა ფიქრობს, რომ საქართველო-ევროკავშირის ურთიერთობების გადატვრითვაა საჭირო, რადგან ის, რაც ახლა ხდება, არ არის პარტნიორობა, ეს უფრო მენტორობას ჰგავს, თანაც შეურაცხმყოფელი ფორმით.

for.ge ირაკლი გოგავას ესაუბრა.

ბატონო ირაკლი, თქვენ მოიწონეთ მმართველი ძალის ე.წ. „მიშელის შეთანხმებიდან“ გასვლა. ამავე დროს, „ნაციონალური მოძრაობა“ თვეების დაგვიანებით შეუერთდა „მიშელის შეთანხმებას“. როგორ ახსნიდით ამ მოვლენებს?

ირაკლი გოგავა: თავიდან ამას „დანიელსონის შეთანხმება“ ერქვა, რადგან შვედი ბიუროკრატი კრისტიან დანიელსონი დადიოდა ამ საქმეზე. დანიელსონი კარლ ბილდტის კადრია და ის ევროსტრუქტურებში სხვადასხვა წვრილმან საქმეებს აკეთებს. შარლ მიშელი კი ევროპული საბჭოს პრეზიდენტია და ბოლოს ამ დოკუმენტს მისი სახელი უწოდეს, რითაც დოკუმენტს რანგი აუწიეს.  ევროპული საბჭო კი არის ევროკავშირის უმაღლესი პოლიტიკური ორგანო, მაგრამ რეალური ძალაუფლება ევროკომისიას ეკუთვნის. ამიტომ საერთოდ გაუგებარია, რატომ ჩართო ქართულმა მხარემ მიშელი და არა რომელიმე ევროკომისარი. მაგალითად, საგარეო საქმეთა კომისარი იოზეფ ბორელი, გაფართოების და სამეზობლოს საქმეთა კომისარი ოლივერ ვარჰელი ან თუნდაც ევროკომისიის პრეზიდენტი ურსულა ფონ დერ ლაიენი.  მგონი კომისრებიც გაკვირვებულნი არიან ამ ფაქტით. მიშელს ფუნქციური დატვირთვა დაახლოებით ისეთია, როგორც საქართველოს პრეზიდენტის. ეს შეთანხმება ქართულ პარტიებს შორის კი არ იყო რეალურად, არამედ „ქართულ ოცნებასა“ და ევროკავშირის იმ გავლენის ჯგუფს შორის, რომელსაც დანიელსონი და მიშელი წარმოადგენენ.

ის, რასაც ოპოზიცია მთავარ მოთხოვნად აყენებდა, ანუ არჩევნების გაყალბება, საერთოდ არ აისახა შეთანხმებაში და აისახა ის, რასაც ოპოზიცია თავიდან არც კი მოითხოვდა: კერძოდ სასამართლო რეფორმა. პროცესს აშკარად ეტყობოდა, რომ ოპოზიცია ენთუზიაზმით არ მსჯელობდა იმ საკითხებზე, რაც მიშელ-დანიელსონის ჯგუფს აინტერესებდა და სავარაუდოდ, ითხოვდნენ ვადამდელ არჩევნებს და ამ არჩევნების შედეგად ადგილებს კოალიციურ მთავრობაში.

თქვენ ფიქრობთ, რომ ამ ხელშეკრულების ხელმოწერა იყო შეცდომა „ოცნების“ მხრიდან?

- დიახ. ხოლო ხელმოწერის უკან წაღება კი შეცდომის გამოსწორებად შეგვიძლია შევაფასოთ. ნაციონალების ხელმოწერა არსებით როლს არ ასრულებს, თუმცა ამით 2020 წლის არჩევნების გაყალბების საკითხი დახურეს. გამოვიდა, რომ დიდი ხანი ტყუილად ხმაურობდნენ. მმართველი ძალის ამ შეთანხმებაში დარჩენა გამოუსწორებელ შედეგებამდე მიიყვანდა ქვეყანას.

რას გულისხმობთ? რა შედეგები შეიძლებოდა მიგვეღო?

- ამ შეთანხმების მიხედვით ცენტრალურ საარჩევნო კომისიაში საარჩევნო დავებს უცხოელები გადაწყვეტდნენ, მაგრამ უფრო პრობლემატურია სასამართლო რეფორმის ნაწილი, სადაც რეალურად, საუბარია იმაზე, რომ მოსამართლეებს ასევე უცხოელები შეარჩევენ. მიშელის დოკუმენტში პირდაპირ ეს ფრაზა წერია: „...ამ (სასამართლო) რეფორმების განხორციელების პროცესში გამოყენებული იქნება საერთაშორისო ექსპერტების რჩევები და დახმარება, განსაკუთრებით დასანიშნი მოსამართლეების კეთილსინდისიერებასთან დაკავშირებით...“. ეს დიპლომატიის ენიდან რომ ვთარგმნოთ, ნიშნავს, რომ უცხოელი შეაფასებს მოსამართლედ დასანიშნი კანდიდატის კეთილსინდსიერებას, ეს კი თავისთავად სუვერენიტეტის დათმობის ტოლფასია, რადგან სასამართლო ხელისუფლების დამოუკიდებელ შტოს წარმოადგენს. 

ქართული სასამართლო არ საჭიროებს რეფორმას, იდეალურად მუშაობს?

- იდელაურად, ცხადია, არ მუშაობს, მაგრამ გაცილებით უკეთესია დღეს სასამართლო, ვიდრე იყო წინა ხელისუფლების დროს, როდესაც უცხოეთიდან არავის გახსენებია სასამართლო რეფორმა. შეგახსენებთ, რომ ეს ის პერიოდია, როცა სასამართლოში გამამტყუნებელი განაჩენების წილი 99,99% იყო. თანაც ის სასამართლო სისტემა სწორედ უცხოელების მონაწილეობით იყო აწყობილი და ვნახეთ, როგორც იმუშავა.

საზოგადოების დამოკიდებულება სასამართლოს მიმართ არ არის ისეთი ნეგატიური, როგორიც ეს წინა ხელისუფლების სასამართლოს მიმართ იყო. IPSOS-ის კვლევით მოსახლეობის 55% მიიჩნევს, რომ სასამართლო არის სამართლიანი, 52% მიიჩნევს, რომ არის სანდო და 51% ამბობს, რომ არის დამოუკიდებელი. ასეთი შეფასებას აძლევს ხალხი სასამართლოს აგორებული ხელოვნური კამპანიის ფონზეც კი. მე კომუნიკაციების სფეროში პროფესიონალურად ვერკვევი და ვხედავ ამ კამპანიის ხელოვნურობას.

რატომ ააგორეს ხელოვნურად სასამართლოს წინააღმდეგ ასეთი ნეგატიური კამპანია?

- მაგალითისთვის, ასეთივე კამპანია ააგორეს, როცა სურდათ მაჟორიტარული არჩევნების გაუქმება და ჩართეს მედია-კამპანია „მაჟორიტარი-ფეოდალი“ და ა. შ. ეს საზოგადოებრივი აზრის მანიპულაციებია, რომელიც უცხოეთიდან ფინანსდება. შესაძლოა, რამდენიმე პერსონაჟი სასამართლო სისტემაში იწვევდეს ნეგატიურ ემოციებს, მაგრამ ეს პირველ რიგში, წინა ხელისუფლების დამსახურებაა, მეორე რიგში კი ამჟამინდელი ხელისუფლების. სასამართლო სისტემას რაც შეეხება, პირადად მე ევროპელი მოსამართლეების ჩამოყვანას დავუჭერდი მხარს ბიზნეს სამართალში.

ეს ყაზახეთმა გააკეთა: ინგლისელი მოსამართლეები ჩაიყვანა და ისინი დიდ კომერციულ დავებს განიხილავენ. ეს ცალკე ბიზნესია. თუ წლების განმავლობაში 100%-ით სანდო სასამართლოს დავაფუძნებთ, სადაც ავსტრიელი, გერმანელი, შვედი მოსამართლეებიც იმუშავებენ ქართველებთან ერთად, რეგიონის ქვეყნებისთვის დავების განხილვის ცენტრი შესაძლოა, საქართველო გახდეს. ეს კი დიდი შემოსავალია ქვეყნისთვის. ამასთან აიწევს ჩვენი მოსამართლეების საერთო დონეც და დიდი სკოლა იქნება დამწყები იურისტებისთვის.

მაგრამ მოსამართლეებს - თუნდაც უცხოელს ქართველები უნდა არჩევდნენ და არა პირიქით. ეს უმნიშვნელოვანესია ქვეყნის სუვერენიტეტისთვის. თანაც მსოფლიო მართლმსაჯულების პროექტის სამართლის უზენაესობის ინდექსის მიხედვით საქართველო საუკეთესოა აღმოსავლეთ ევროპისა და ცენტრალური აზიის რეგიონში,  ხოლო სისხლის სამართლის მართლმსაჯულებით ვუსწრებთ ევროკავშირის წევრებს: ბულგარეთი, ხორვატია, საბერძნეთი, პორტუგალია, რუმინეთი, სლოვენია.

უფრო დეტალურად, რომ ახსნათ, რატომ ფიქრობთ, რომ თუ უცხოელები შეარჩევენ ქართველ მოსამართლეებს, ეს სუვერენიტეტის დათმობა იქნება?

- სამი ათწლეული ჩვენ უცხოეთის მიმართ რომანტიული წარმოდგენები გვქონდა. განცდა იყო, რომ აი, ახლა დაგვიდებენ მარშალის გეგმას, ინვესტიციებს დაგვაყრიან, ცხოვრებას აგვიწყობენ, ეკონომიკას გაგვიმართავენ და საამური ცხოვრება დაიწყება. 90-იან წლებში მეც ასეთი განწყობა მქონდა, ალბათ, ახალგაზრდა ვიყავი და მიამიტი. დღესაც ბევრს ჰგონია, რომ უცხოეთში სხედან და იმის ფიქრით თავს იკლავენ, როგორ ვუშველოთ საქართველოსო. სამწუხაროდ, ასე არ არის, რეალობა სხვანაირია. ის საერთაშორისო სისტემა, რომელშიც ჩვენ მოვხვდით, დაუნდობელი, ველური ჯუნგლებია, სადაც დიდი პატარას ჩაგრავს.

ჩვენ ორივე მეთოდის სამიზნე გავხდით სხვადასხვა მხრიდან. ამ „მიშელის შეთანხმებიდან“ ლამაზი, მაღალფარდოვანი სიტყვები რომ გადავდოთ და რეალურ არსს ჩავწვდეთ, ვნახავთ, რომ ინტერესი არის საქართველოს კიდევ უფრო მეტი ხარისხით გარედან მართვის. ვიაზროვნოთ, რატომ სურს უცხოეთს აკონტროლოს ქართული სასამართლო? თუ კანონის უზენაესობა აინტერესებთ, მაშინ წინა ხელისუფლების დროს სად იყვნენ?!

რეალურად კი ორი მიზეზია, თუ რატომ სურს უცხოეთს აკონტროლოს ქართული სასამართლო: პირველი - საკუთარი ბიზნესის ინტერესების უზრუნველყოფა, რომელიც უკვე შემოსულია ან მომავალში დააპირებს შემოსვლას. მათი ლობირება კი, როგორც წესი, ადგილობრივი მეწარმეების ინტერესის ხარჯზე ხდება. მეორე - საარჩევნო დავებს სასამართლო განიხილავს, უცხოეთს კი ყოველთვის ჰყავს თავისი ფავორიტი პოლიტიკური ძალები. სასამართლო ფაქტობრივად, ნიშნავს ქვეყნის სრულ კონტროლს.

თქვენ ფიქრობთ, რომ ხელისუფლებამ ამის გამო თქვა უარი ევროკავშირისგან 75 მილიონი დოლარის სესხის მიღებაზე, რადგან ამ სესხს ეს პირობა მოყვებოდა?

- კი ბატონო, ასეა. დასანანია, რომ საქართველოს და ევროკავშირის ურთიერთობები ასეთ ნიშნულზე დავიდა. ეს ქართული დიპლომატიის კრახია, მაგრამ ასევე ევროპულისაც. ასეთ პირობებს აზერბაიჯანს ვერც კი უბედავენ. ნახეთ მიშელის ბაქოში ბოლო ვიზიტის ამსახველი რეპორტაჟები - არც კი წამოცდენიათ გადაბრუნებული ან კრიტიკული სიტყვა  ბაქოს მიმართ. ჩვენ კი ცუციკებივით ყველაფერზე თავს ვუქნევთ, ასე არ შეიძლება! მე მიმუშავია წლების განმავლობაში ევროპელებთანაც, უფრო მეტი ამერიკელებთან და ვიცი, ისინი როგორ იქცევიან მოლაპარაკებებზე.

საინტერესოა როგორ იქცევიან?

- პირდაპირ ბულინგით იწყებენ და თუ გაუვიდათ ბოლომდე აგაყუდებენ. ჩვენთან ეს გასდით. თუ ვინმე დაუდგება მედგრად, შემდეგ მოალბობენ ხოლმე ტონს. ჩვენს პოლიტიკოსებს კი ელეთმელეთი მოსდით პირველივე დაბულინგებაზე. თუმცა ბოლო დროს ვნახეთ, რომ „ბრჭყალები“ გამოაჩინეს, წლები გავიდა, ისწავლეს რაღაცები ეტყობა. „ბრჭყალებს“ საგარეო უწყება უნდა აჩენდეს  და შემდეგ პრემიერი „ალაგებდეს“. აქ კი პირიქითაა. ასე არ არის სწორი.

ამ ურთიერთობებზე მხოლოდ ქართული მხარე ხომ არ არის პასუხისმგებელი, ევროკავშირსაც ხომ აქვს თავისი წილი პასუხისმგებლობის?

- რა თქმა უნდა, ევროკავშირს უფრო მეტი აქვს პასუხისმგებლობა, რადგან უფრო დიდი მოთამაშეა. ევროკავშირის დღევანდელი ელჩი კარლ ჰარცელი პირადადაც არის პასუხისმგებელი. მან, როგორც ჩანს, ვერ გაიგო საქართველო, ქართველები და კავკასია. წლების წინ ევროკავშირს ძალიან ძლიერი ელჩები ყავდა საქართველოში. დენის კორბოი მახსნდება მაგალითად - უძლიერესი, რაფინირებული დიპლომატი, სხვებიც მაგრები იყვნენ. რასაც ჰარცელი აკეთებს, ამას დიპლომატია არ ქვია. ვფიქრობ, რომ საქართველო-ევროკავშირის ურთიერთობების გადატვირთვაა საჭირო. ის, რაც ახლა ხდება, ეს არ არის პარტნიორობა - ეს უფრო მენტორობას ჰგავს, თანაც შეურაცხმყოფელი ფორმით. ასე კი ვერ გაგრძელდება.

რაში ხედავთ ამ ურთიერთობების გამოსწორების შესაძლებლობას?

- ჩვენი მხრიდან უფრო ხისტი, პრაგმატული და მკაფიო პოლიტიკა არის საჭირო. ამ დღეებში უკრაინის პრეზიდენტმა ზელენსკიმ მაგალითი მოგვცა: ჩავიდა თეთრ სახლში,  დაუდო კონკრეტული გეგემა და მოითხოვა 227 მილიარდი დოლარი უკრაინის აღორძინებისთვის.

ერთია, რომ მოითხოვა, მაგრამ მეორეა რა გადაწყვეტილებას მიიღებს ბაიდენის ადმინისტრაცია.

- ცხადია, ამხელა ფულს არავინ მისცემს, მაგრამ აქ მთავარია, რომ უკრაინა ეუბნება თავის სტრატეგიულ პარტნიორს, რომ ეს არის ჩემი ინტერესი და თუ ხარ მეგობარი, დამეხმარე. ამით უკრაინა იტოვებს შემდეგი სვლის სივრცეს და საკმაოდ კარგი სვლის. დაახლოებით იგივე არის გასაკეთებელი ჩვენი მხრიდან: შევადგინოთ სია, რა გვჭირდება და თუ არიან მეგობრები, დაგვეხმარონ. აქ ნამდვილ დახმარებას ვგულისხმობ და არა ისეთს, როცა საკუთარ აქტივისტებს აფინანსებს რომელიმე ქვეყანა და მერე მე დახმარებად მითვლის.

ჩვენი ინტერესი რა არის ევროპის მიმართ? - პირველ რიგში - განათლება ფუნდამეტურ მეცნიერებებში და გამოყენებით სფეროებში; სამრეწველო ტექნოლოგიები, საწარმოო ხაზები; გრძელვადიანი იაფი სესხები წარმოების განვითარებისთვის; ხარისხის ევროპული სტანდარტები; ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენის საქმეში მრავალმხრივი პლატფორმა, რათა რუსეთთან მარტო არ დავრჩეთ, უსაფრთხოების საკითხები, ენერგეტიკული ჰაბი, ლოგისტიკა, ტრანსპორტი... უამრავი თემაა.

ასეთი საუბარი აუცილებლად უნდა შედგეს, ახალი თავი უნდა დაიწყოს საქართველო-ევროკავშირის ურთიერთობებში და კარგი იქნება, თუ პერსონაჟებიც შეიცვლებიან ორივე მხრიდან. ევროკავშირის დროშის დაწვა საქართველოში არ უნდა ხდებოდეს - ეს ევროჩინოვნიკების დამსახურებაა, მსგავსი რამ წარმოუდგენელი იყო თუნდაც რამდენიმე წლის წინ. იდეოლოგიური პოსტულატების თავს მოხვევა საერთოდ უნდა შეწყდეს. დღეს ქართულ-ევროპული ურთიერთობები კრიზისშია და ეს ევროჩინოვნიკების და ჩვენი დაბალი აქტიურობის დამსახურებაა. 2001 წელს ვიყავი ინიციატორი და ავტორი პარლამენტის საქართველოს ევროინტეგრაციის შესახებ პირველი ისტორიული რეზოლუციისა და დღეს ამ ყველაფერს რომ ვუყურებ, გული მწყდება.

რამდენად მოახერხებს დღევანდელი ხელისუფლება ამ ურთიერთობების მოგვარებას და თუ არსებობს თავის დაცვის სხვა მექანიზმები?

- ხელისუფლებას სხვა გზა არ აქვს, ამ გზით უნდა წავიდეს. ცხადია, კვალიფიციური შემსრულებლები სჭირდება და დიპლომატიური ფრონტის რადიკალური განახლება. საგარეო საქმეთა სამინისტრო პროტოკოლის სამსახურს დაემსგავსა და ასეთ ამოცანას თავს ვერ გაართმევს, თუმცა ბევრი კვალფიციური კადრია იქ, მათ ცოდნას და ენერგიას უბრალოდ არ იყენებენ. რაც შეეხება დაცვის მექანიზმებს, საერთაშორისო ურთიერთობებში არსებობს ასეთი ტერმინი - ძალის სესხება. როდესაც ძალა არ გყოფნის ვინმესთან ურთიერთობაში, ძალა უნდა ისესხო სხვა ქვეყნისგან. ვფიქრობ, რომ „სამხრეთ კავკასიური სამეული“ ეფექტური მექანიზმი იქნება გარე სამყაროსთან პოზიციონირებისთვის.

რას გულისხმობთ?

- ვგულისხმობ საქართველო-სომხეთი-აზერბაიჯანის ერთობას. ამ სამი სახელმწიფოს ზომიერი ინტეგრაციული მოდელი მსხვილი მოთამაშე იქნება რეგიონში და საერთაშორისო ურთიერთობების სისტემაშიც თავის გატანა უფრო გაუადვილდება. ამ სამი ქვეყნის პოტენციალის გაერთიანება და საერთო მიზნისთვის გამოყენება დიდ შედეგებს მოიტანს, როგორც უსაფრთხოების, ასევე ეკონომიკური კეთილდღეობის კუთხით. ვსაუბრობ საქართველო-სომხეთი-აზერბაიჯანის ისეთ ეკონომიკურ ინტეგრირებაზე, რაც გულისხმობს ხარისხის საერთო სტანდარტებს, საერთო ბაზარს, საერთო საგადასახადო, საბაჟო სივრცეს, საერთო განათლების, საერთო ჯანდაცვის სისტემას, შრომის და ეკომონიკური ფუნქციების გეგმით გადანაწილებას, ზომიერ პროტექციონიზმს, კაპიტალის თავისუფალ გადაადგილებას, საერთო საბანკო სივრცეს, საერთო აგრარულ პოლიტიკას, საგარეო საკითხების და უსაფრთხოების ერთობლივ კოორდინაციას.

თუ სწორად ჩამოყალიბდება, „სამხრეთ კავკასიური სამეული“-ს კონცეფცია, შესაძლოა, ყველა მეზობელმა, ევროკავშირმა და აშშ-მაც მიიღოს. მესმის, რომ დღეს რთულია ამ თემაზე საუბარი, მაშინ, როდესაც ყარაბაღის თემა კვლავ აქტუალურია, მაგრამ დიპლომატიას დიდი ძალა აქვს და სამივე სახელმწიფოს ელიტას უნდა ესმოდეს, რომ ცალ-ცალკე მოერევიან და გასრისავენ.