შვებულებას, ტრადიციუ­ლად, საქართველოში ატა­რებს. ამბობს: ისედაც ხში­რად ჩამოვდივარ ხოლმე, არ შემიძლია ქართული თეატ­რის გარეშე და დაახლოე­ბით, წელიწად-ნახევარში ერ­თხელ აქ ვდგამ სპექტაკლს, სხვაგვარად ამდენ ხანს ვერც გავძლებდი სანკტ-პე­ტერბურგშიო. ჟურნალის­ტებს დიდად არ გვანებივ­რებს ინტერვიუებით და მი­ხარია, რომ მისი მეუღლის, ქალბატონი ნანი ჩიქვინიძის დიდი ძალისხმევით დავიყო­ლიე. დღეს "ყველა სიახლეს" სანკტ-პეტერბურგის ტოვსტონოგოვის სახელობის დიდი დრამატული თე­ატრის სამხატვრო ხელმძღვანელი, საქართველოსა და რუსეთის სახალხო არ­ტისტი, რეჟისორი თემურ ჩხეიძე სტუმრობს:

- წელიწად-ნახევარია პეტერბურგის დიდი დრამატული თეატრის საფუძ­ვლიანი რეკონსტრუქცია მიმდინარეობს, ჩვენს სცენაზე ვერ ვმუშაობთ და ამიტომ ძალიან რთული პერიოდი გვაქვს. რომ არა ეს ამბავი, შეიძლება საბო­ლოოდ წამოვსულიყავი იქიდან. თუმცა ყველაფერს თავისი დრო აქვს. მინ­და, დარჩენილი წლები საქართველოში გავატარო. ერთ რამეზე ვოცნებობ: თუკი რამ ვიცი და შემიძლია, სხვებსაც ვასწავლო. სპექტაკლების დადგმაზე ხელის აღებას კი არ ვაპირებ, მაგრამ პედაგოგიური მოღვაწეობა მიზიდავს - ახალგაზრდებთან მუშაობა უფრო მნიშვნელოვნად მიმაჩნია. პედაგოგობა ოცნებასავით მქონდა მუდამ და ამ ბოლო ხანს რამდენჯერმე თბილისიდა­ნაც შემომთავაზეს. მაგრამ საქმე ის არის, რომ პეტერბურგის თეატრის დასი იმ შენობიდან მე გამოვიყვანე და მორალური პასუხისმგებლობა მაკისრია, რომ თვითონვე დავაბრუნო უკან. მერე კი წამოვალ, თუმცა... თუკი ვიგრძე­ნი, რომ ჩემი წამოსვლით იქ არაფერი დაშავდება, შეიძლება უფრო ადრეც წა­მოვიდე.

- ვიცი, ყოველდღიურად უკავშირდებით ოჯახს, საქართველოს და ეც­ნობით, რაც აქ ხდება. ამიტომ ჩვენი ინტერვიუც უფრო აქაურ ამბებს გვინდა დავუკავშიროთ.
- აქაურობას არ ვარ მოწყვეტილი. ოჯახთან დღეში რამდენჯერმე ვსაუბრობ, თეატრში კი, ჩემს კაბინეტში, სამ ქართულ არხს ვიჭერ: "პირველ არხს", "რუს­თავი 2"-ს და "მაესტროს". წარმოგიდგენიათ? - პეტერბურგში ვუყურებ "მაეს­ტროს" და აქ, ჩემს აგარაკზე, წეროვანში - ვერა.

- უპირველესად, რუსთაველის თეატრზე შეგეკითხებით. წარმოგედგი­ნათ, რომ როდისმე ამ თეატრის სცენაზე თვეების განმავლობაში ერ­თი სპექტაკლიც არ დაიდგმებოდა?
- რობერტ სტურუას რომ გაუშვებ თეატრიდან, თაობა უნდა გამოიცვალოს, რაღაც რომ გაკეთდეს იქ. არადა, რუსთაველის თეატრი ქვეყნის პირველი თე­ატრი იყო. რომ ამბობ, რა მოგება მოაქვს დრამატულ თეატრსო, სად მოაქვს დრამატულ თეატრს მოგება, რომელ ქვეყანაში, დედამიწის რომელ კუთხე­ში? სარეპერტუარო თეატრებს, რომელსაც ჰყავს დასი და სცენაზე ყოველ­დღე სხვადასხვა სპექტაკლი გადის, საბჭოთა გადმონაშთს უწოდებენ, არა­და, ამ "გადმონაშთის" გამო მთელ მსოფლიოში შურდათ ჩვენი. ამდენი კი მა­ინც უნდა იცოდე, არა?

- თუ ნებას მომცემთ, თქვენ მიერ პეტერბურგში დადგმულ ინგლი­სურ პიესაში - "კოპენჰაგენში" დასმულ მთავარ საკითხს კითხვად შე­მოგიბრუნებთ: სად იწყება და სად მთავრდება ადამიანის პირადი პა­სუხისმგებლობა?
- თუკი რამ სატანჯველი შეკითხვა არსებობს, ერთ-ერთი სწორედ ეს შეკითხ­ვაა. მთელი ცხოვრება ამ ზღვარს ვეძებთ. ერთია, პირადად მე რა მინდა და მეორე - რაც მინდა, თუ სჭირდება სხვას, სხვებს და, თუ პათეტიკურად არ ისმის, ქვეყანას. მუდმივი კითხვაა, მუდმივი საფიქრალი და საზრუნავი. სულ მეშინია, ღმერთმა ისეთი შეცდომა არ დამაშვებინოს ან ისე არ დამებინ­დოს გონება, რომ გავაკეთო რაღაც, რაც ჩემთვის კარგია და სხვისთვის - საზი­ანოდ იქცევა.

- ცხოვრების გზაზე რამდენ ადამიანთან იმუშავეთ, რომ მათი ბუნება "გაგეხსნათ" და როლისთვის მოგერგოთ, თუნდაც რამდენი პერსონა­ჟი გაიცანით... თქვენ ხომ ფსიქოლოგიც ხართ, ფიქრისა და განსჯის განსაკუთრებული უნარით დაჯილდოებული.
- დიდი მადლობა, არ დავიწყებ კეკლუცობას და დაგეთანხმებით, მაგრამ... გაგიკვირდებათ და, საკმაოდ ბევრი რამ არ ვიცი. მთელი ჩვენი ცხოვრება მა­ინც სუბიექტურ აღქმათა ნაკრებია - თითოეულს გვაქვს საკუთარი სუბიექ­ტური თვალსაზრისი ყველაფერზე და ამით განვსხვავდებით კიდეც. ამიტომ მიჭირს განვმარტო, რას ნიშნავს ობიექტური აზრი. თუ ობიექტური აზრი მხოლოდ უმრავლესობის აზრია, მაშინ ეს ჯერ კიდევ არ არის გარანტია სწო­რი და მართებული აზრის ჩამოყალიბებისა, რადგან შეიძლება ცხელ გულზე იყოს მიღებული. თუმცა არც იმას ვამბობ, რომ უმრავლესობის აზრი ყოველ­თვის მცდარია... მაინც ვფიქრობ, რომ ამა თუ იმ მოვლენას დრომ და დისტან­ციამ უნდა მიუჩინოს ადგილი. როდესაც ძალიან ახლოსაა მოვლენა, ლამის ვა­იძულებ თავს, შეფასებისგან თავი შევიკავო, ეს შეფასება ვადაზე ადრე არ მომივიდეს, რადგან მცდარი იქნება.

- ოთხი წელიწადი გავიდა აგვისტოს ომიდან: დევნილთა რიცხვი გაი­ზარდა, ქვეყანაში კვლავ უმუშევრობა და გაჭირვებაა... და ისევ ლაპა­რაკობენ ხალხის დაშინებასა და ადამიანების შიშზე, გამოთქვან საკუ­თარი აზრი. ამას წინათ კადრები უჩვენეს, ცაიშში პრეზიდენტთან თა­ვისი გაჭირვების სათქმელად გამოსული მოხუცი ქალბატონი მიწაზე ხოხვით როგორ გაათრიეს დაცვის წევრებმა, იქვე შეკრებილი ადამია­ნებიდან კი ერთიც არ გამოქომაგებია მოხუცს, არ ვიცი - შიშის, არ ვიცი - უსულგულობის გამო... ეს რაზე მეტყველებს, როგორ ფსიქოლოგიურ მდგომარეობაშია დღეს ქართველი საზოგადოება?
- საშინელ დაღად დააჩნდა ჩვენს სულსა და გონებას ყველაფერი, რაც ბოლო წლებში მოხდა. ჩვენ ტერიტორიები კი არ დავკარგეთ, სხეულის რაღაც ნაწი­ლი მოგვაგლიჯეს. დამარცხებულის, მოტყუებულის, ანალიზსა და სიტუაცი­ის აღქმაში შემცდარის, იმპულსურის და ამის გამო უდიდესი შეცდომების დამშვების კომპლექსი მაქვს. გასაგებია, ვინც წაგვართვა და მოგვგლიჯა, მაგრამ მირჩევნია ვეძებო, თვითონ სად დავუშვი შეცდომა, ჩემი ბრალი სად არის. მეჩვენება, რომ ეს მარტო ერთ დღეს დაშვებული შეცდომა არ არის, უფ­რო ხანგრძლივ პერიოდს ითვლის. ცხადია, მარტო ჩვენი შეცდომა არ არის, მაგრამ მე ჩემი მტკივა და ჩემსას ვეძებ. რაც შეეხება ადამიანების ფსიქოლო­გიურ მდგომარეობას, არ გეჩვენებათ, რომ ამას ერთი პასუხი არ აქვს? - ვინ - როგორ! ზოგს ეშინია, ზოგი ფიქრობს, რომ მას არ ეხება და თავს არ იტკიებს, ზოგი კი, - მეც გამომიცდია ასეთი რამ, - იბნევა, მყისიერად ვერ რეაგირებს. ცა­იშის კადრები არ მინახავს და ადამიანის დაბნევის სიტუაციას შეიძლება ჩე­მი მონათხრობი არც მიესადაგება, მაგრამ მაინც გეტყვით: დიდი ბიჭი ვიყავი, ერთხელ დედამ რომ მითხრა, რამდენი წელიწადი გავიდა და საკუთარი თა­ვისთვის ვერ მიპატიებია: წელიწად-ნახევრისა ხელჩაკიდებული მომყავდი ქუჩაში, უცებ ვიღაც გამომელაპარაკა, ამ მომენტში შენ ხელი გამომგლიჯე და მანქანებით სავსე ქუჩა სირბილით გადაჭერი. ისე გავოგნდი, იქვე ჩავიკე­ცე. კიდევ კარგი, გადავრჩით, მაგრამ დღემდე ვიტანჯები, ინსტინქტურად მაინც როგორ არ გამოგედევნეო... ისეც ხომ ხდება, საჭეს რომ უზიხარ და კრი­ტიკულ სიტუაციაში აზროვნებამ კი არა, ინსტინქტმა უნდა გიშველოს, რად­გან ფიქრი თუ დაიწყე, ავარია გარდაუვალია. ყველაფერი ხდება, მაგრამ რა­საც ვამბობ, ეს გულგრილობის გამართლება არ არის, ეს ახსნაა. ამის გამარ­თლება არ შეიძლება, შენმა ინსტინქტმა, - საკუთარ თავსაც ამას მოვუწო­დებ, - ალბათ, დროზე უნდა მიგიყვანოს იქამდე, რომ დაუშვებელი არ დაუშ­ვა... მხოლოდ იმის იმედად ყოფნა, რომ ამჟამად მე არაფერი მემუქრება, არ შეიძლება, იმიტომ, რომ ხვალ შენ დაგემუქრება!

შიშზე ერთ ამბავს გავიხსენებ. სტუდენტი ვიყავი და იმჟამინდელ თეატრა­ლურ ინსტიტუტში მუშაობდა ასაკოვანი პედაგოგი კუკური პატარიძე, რომე­ლიც 1930-იანი წლების ბოლოს სანდრო ახმეტელთან და სხვა თეატრალურ მოღვაწეებთან ერთად დააპატიმრეს, თუმცა დახვრეტას გადაურჩა, მაგრამ დიდხანს იყო გადასახლებაში. ერთხელ, სიტყვამ მოიტანა და, მითხრა: თქვენ არ იცით, რა არის ნამდვილი შიში და ამიტომ არავინ განიკითხოთ ამისთვის. საშინელი ფიზიკური წამება გამოვიარე და თუ გაიკითხავთ, ყვე­ლა გეტყვით, რომ არავინ დამისახელებია, არავინ გამიცია და ხელი არაფერ­ზე მომიწერიაო. მართლაც ასე იყო, მაგრამ ამ კაცმა ჩემთვის თავზარდამცემი რამ თქვა მაშინ: წამებით ადამიანი მიდის იმ მდგომარეობამდე, რომ ყველა­ფერზე ხელს მოაწერს, სიკვდილზეც კი თანახმაა, მაგრამ ის უკვე ადამიანი აღარ არის. მასზე ვერ იტყვი, ეს როგორ ქნაო. მეორე უკიდურესობაც არის: კრიჭა შეეკვრება და სიტყვას ვერ დააცდენინებ, მაგრამ ეს იმ ადამიანზე აღა­რაა დამოკიდებული. მე ღმერთმა მომცა რაღაც ძალა და კრიჭა შემეკრა, მაგ­რამ ამისთვის ქებას არ ვიმსახურებ. "ის" მე აღარ ვიყავი, მე ადამიანი აღარ ვი­ყავი. ამიტომ შიშის გამო ნურავის განიკითხავთ, შვილოო. ეს ამბავი არასო­დეს დამავიწყდება.

- თქვენ პოლიტიკურ განცხადებებს არ ერიდებით, მაგრამ როდესაც ბატონ ბიძინა ივანიშვილს შეხვდით, ჟურნალისტებთან თქვით: მას სრული უფლება აქვს ჩემი და ჩემნაირების ზნეობრივი მხარდაჭერა ჰქონდესო.
- მახსოვს, მკითხეს: ბიძინა ივანიშვილს პოლიტიკურად მხარს უჭერთო? მე კი ვუპასუხე: არ ვიცი, პოლიტიკური მხარდაჭერა რას ნიშნავს, მე ზნეობრი­ვად ვუჭერ მხარს. ვერ გეტყვით, პოლიტიკაში რას იზამს ეს ადამიანი, მაგ­რამ კაცი წლების განმავლობაში ამოდენა, ფაქტობრივად, უპრეცედენტო ქველმოქმედების გაღებას რომ შეძლებს, როგორ შემიძლია ზნეობრივი მხარ­დაჭერა არ გამოვუცხადო-მეთქი? ეს იცით, რას ჰგავს? მაგალითად, მავან რე­ჟისორს, მანამდე კარგი დადგმები რომ განუხორციელებია, დასადგმელად აძლევ სპექტაკლს. წინასწარ ხომ არ იცი, რა გამოუვა, მაგრამ... ისიც ხომ ფაქ­ტია, რომ ვისაც არ ენდობი, იმას არაფერს მისცემ.

- ბატონო თემურ, ალბათ, აგვისტოს ბოლომდე დარჩებით საქართვე­ლოში და დაისვენებთ...
- ვისვენებ იმით, რომ ჩემს ქვეყანაში ვარ და შვილიშვილებთან მაქვს ყოველ­დღე კონტაქტი, თორემ რა დამასვენებს, ისეთი სულიერი ფორიაქი მაქვს ყვე­ლა სფეროსთან დაკავშირებით! პეტერბურგში კი სექტემბერში გავემგზავრე­ბი. ვნახოთ, შეიძლება არც დაველოდო თეატრის რეკონსტრუქციის დასრუ­ლებას და უფრო ადრე დავბრუნდე. ყოველ შემთხვევაში, კონტრაქტის ვა­დის გასვლამდე, ანუ 2015 წლის ბოლომდე იქ რომ არ დავრჩები, დანამდვი­ლებით ვიცი.