საკონსტიტუციო კომისიის მუშაობაში პრეზიდენტის ჩართვის საკითხი, პარლამენტსა და პრეზიდენტს შორის მორიგი დაპირისპირების მიზეზი გახდა. პრეზიდენტი ფიქრობს, რომ კონსტიტუცია ეს არის სახელმწიფოს უზენაესი კანონი, რომელშიც ცვლილებები უნდა განხორციელდეს ფართო ჩართულობის და კონსენსუსის საფუძველზე.

ასე არ ფიქრობს კონსტიტუციონალისტი ვახტანგ ძაბირაძე და ვერ ხედავს მიზეზს, რატომ უნდა იყოს პრეზიდენტი, ან პრეზიდენტის ადმინისტრაციის წარმომადგენელი საკონსტიტუციო კომისიის თანათავმჯდომარე.

დაიწყო თუ არა პოლიტიკური თამაში და რა იცვლება კომისიაში გიორგი მარგველაშვილის ჩართულობის შემთხვევაში? ამ საკითხებთან დაკავშირებით for.ge ვახტანგ ძაბირაძეს ესაუბრა.

საპარლამენტო უმრავლესობა ფიქრობს, რომ პრეზიდენტმა მხარი უნდა დაუჭიროს საკონსტიტუციო კომისიის მუშაობას, წინააღმდეგ შემთხვევაში გამოდის, რომ ის სახელმწიფოს ინტერესს უპირისპირდება. ბატონო ვახტანგ, განსაზღვრული არის ვინ უნდა შექმნას საკონსტიტუციო კომისია, ან როგორი უნდა იყოს ის?

ვახგანტ ძაბირაძე: ასეთი რამ, ვინ უნდა შექმნას საკონსტიტუციო კომისია, ან როგორი უნდა იყოს ეს კომისია, არსად არ არის განსაზღვრული. შემიძლია გითხრათ, რომ ქვეყანაში არსებობდა სახელმწიფო საკონსტიტუციო კომისია, რომელმაც ეს კონსტიტუცია მიიღო, მაგრამ პარალელურად ჩვენ გვქნოდა საზოგადოებრივი საკონსტიტუციო კომისია, რომლის კონცეფციაზეც ჩვენ ვმუშაობდით. თქმა, რომ ხელისუფლების რომელიმე განშტოების პრეროგატოვაა კომისიის შექმნა, არასწორია.

პრეზიდენტსაც შეუძლია შექმნას საკონსტიტუციო კომისია, თუ ამის სურვილი აქვს, მაგრამ ასეთ შემთხვევაში დგას შემდეგი პრობლება, როდესაც ჩვენ შევქმენით კონსტიტუციის პროექტი, ის გამოვაქვეყნეთ, მაგრამ არ გასცა საზოგადოებრივი აქტივობის ფარგლებს. თუ გვინდოდა უფრო მეტის მიღწევა, მაშინ უნდა შეგვეგროვებინა ხელმოწერები, შეგვეტანა პარლამენტში და პარლამენტს უნდა მიეღო გადაწყვეტილება მოხდებოდა თუ არა განხილვა. ზუსტად ანალოგიურ დღეში არის პრეზიდენტი, მასაც არ აქვს საკანონდებლო ინიციატივის უფლება.

თუ გამოვალთ პრეზიდენტის უფლებამოსილებიდან, ამ კონკრეტულ შემთხვევაში პრეზიდენტის ადგილი არის კომისიაში?

- თუკი რაღაცა მოსაზრება აქვს კონსტიტუციასთან დაკავშირებით, მაშინ ისიც ანალოგიური გზით უნდა წავიდეს. სამართლებრივად ასეა. როდესაც მე მხარს ვუჭერ იმას, რომ პარლამენტის თავჯდომარე უნდა იყოს საკონსტიტუციო კომისიის თავმჯდომარე, წმინდა პრაგამტული მოსაზრებიდან გამოვდივარ. მოგეხსენებათ, რომ პარლამენტის თავმჯდომარე იყო საკონსტიტუციო კომისიის თავმჯდომარე, მაგრამ მას ჰქონდა მხოლოდ ორგანიზაციული ფუნქცია. დღეს არ ვიცი რა შეიცვალა...

დღესაც ანალოგიური ვითარებაა, მხოლოდ ორგანიზაციული ფუნქცია აქვს და სწორედ ამიტომ ჩნდება კითხვა პრეზიდენტის გადაწყვეტილებასთან დაკავშირებით. მით უმეტეს, როდესაც პრეზიდენტის ადმინისტრაცია ამბობს, რომ თუკი პრეზიდენტი არ იქნება ამ კომისიაში, მაშინ კომისიას დაბალი ლეგიტიმაცია ექნება...

- ნამდვილად საოცრებაა. ან მე არ მესმის ლეგიტიმაციის არსი და მნიშვნელობა, ან სხვადასხვაგვარად ვუყურებთ ამ საკითხს. რა ლეგიტიმაციაზე ლაპარაკი?! პროცედურის მიხედვით, საკონსტიტუციო კომისია შეიმუშავებს რაღაცა პროექტს, რომელიც შემდეგ უნდა გავიდეს საყოველთაო განხილვაზე, პროექტი ლეგიტიმაციას ღებულობს საყოველთაო განხილვაზე. შემდეგ ეს პროექტი უნდა შევიდეს პარალამენტში, პარლამენტის საკონსტიტუციო უმრავლესობამ უნდა მიიღოს გადაწყვეტილება. ძალიან მაინტერესებს, აი აქ, სად ხედავს პრეზიდენტი თავის ადგილს? ან რა შუაშია კონსტიტუციის ლეგიტიმურობა?

კი ბატონო, ნუ მიიღებს მონაწილეობას საკონსტიტუციო კომისიის მუშაობაში, მაგრამ ამით არაფერი დაშავდება, გარდა იმისა, რომ პრეზიდენტის მხრიდან ეს არის პოლიტიკური განაცხადი. წავიკითხე, რომ პრეზიდენტის ადმინისტრაცია აპირებს აქტიური მონაწილება მიიღონ საზოგადოებრივ განხილვაში, კი ბატონო, რა პრობლემაა, მაგრამ არ მესმის რის მიღწევას ცდილობს პრეზიდენტი. თანათავმჯდომარეობა საპატიო მოვალეობაა, თუ რა არის? დავუშვათ გახდა თანათავმჯდომარე, ამით რა შეიცვლება?

შეიძლება ითქვას, რომ პოლიტიკური თამაშის ნაწილია? უმრავლესობის პოზიცია ასეთია - პრეზიდენტი ავირჩიეთ, თუ პოლიტიკური ორგანო, რომელიც პრეზიდენტის ადმინისტრაციადაა ჩამოყალიბებული. მინიშნებას აკეთებენ პრეზიდენტის მხრიდან დაწყებულ პოლიტიკურ თამაშზე...

- თუ ეს არის პოლიტიკური თამაშის ნაწილი, მაშინ ძალიან ცუდი ნაწილია, იგივე მარგველაშვილისთვისაც. იმიტომ, რომ არა მგონია პოლიტიკურად მოგებული დარჩეს მარგველაშვილი. იცით რა, პრეზიდენტის მხრიდან არასერიოზულობის ელფერი დაჰკრავს ყველაფერ ამას.

როდესაც პრეზიდენტის ადმინისტრაცია უარს აცხადებს საკონსტიტუციო კომისიის მუშაობაში ჩართვაზე, პარაქტიკულად, პრეზიდენტი უარს აცხადებს სახელმწიფო საქმიანობაზე, ეს უკვე არის არასახელმწიფოებრივი ნაბიჯი?

- პრეზიდენტის საკონსტიტუციო კომისიაში მონაწილეობა ნებაყოფლობითა, ისევე როგორც, მას შეუძლია დაეთანხმოს, ან არ დაეთანხმოს კონსტიტუციის იმ პროექტს. არასახელმწიფოებრივი და არასამართლებრივი არაფერია. უბრალოდ, აჟიოტაჟის წამოწევაა ცუდი, რადგან ამის არსი არ ჩანს. აქ იკითხება შემდეგი ქვეტექსტები, უმრავლესობას უნდა გააუქმოს პრეზიდენტის პირდაპირი გზით არჩევის წესი, პრეზიდენტის პოზიცია ცნობილია, ის წინააღმდეგია.

მაგრამ თუ იქნებოდა თანათავმჯდომარე, ასეთ შემთხვევაში ამ პოზიციას როგორ გადაწყვეტდა, ეს გაურკვეველია. გარდა ამისა, ხელისუფლებასაც აქვს პრობლემა. თუ საკონსტიტუციო კომისია დაიწყებს მუშაობას, პოლიტიკური ოპოზიციის მხრიდან დადგება საარჩევნო სისტემის შეცვლის საკითხი, რომელიც ასევე კონსტიტუციით არის განსაზღვრული.

და რომლის შეცვლა ხელისუფლებას არ უნდა...

- კი ბატონო, მაგრამ აუცილებლად წამოიწევს მაჟორიტარული სისტემის გაუქმების საკითხი. ბევრი სადაო პუნქტია, პოლიტიკური სპექტრი ამ საკითხების გარკვევას და დარეგულირებას შეეცდება. რაც შეეხება პრეზიდენტის არაპირდაპირი, თუ პირდაპირი წესით არჩევას, მოდით გულწრფელად ვთქვათ, „ქართული ოცნების“ მხარდაჭერის გარეშე მარგველაშვილი პრეზიდენტი ვერ გახდებოდა. პრეზიდენტი გახდებოდა ის პიროვნება, ვისაც „ქართული ოცნება“ დაუჭერდა მხარს. საპარლამენტო არჩევნებმა გვაჩვენა, რომ საზოგადოების დამოკიდებულება ამ მხრივ დიდად არ შეცვლილა. თუ საპრეზიდენტო არჩევნებში პირდაპირი წესით იქნება არჩევნები, ასეთ შემთხვევაშიც არა მგონია, რომ „ქართული ოცნების“ კანდიდატს რეალური წინააღმდეგობა გაუწიოს თუნდაც იგივე მარგველაშვილმა.

როდესაც პრეზიდენტი და მისი ადმინისტრაცია უპირისპირდება კონსტიტუციის საერთო სახალხო განხილვას, ეს არის პოლიტიკური გზავნილი პრეზიდენტის მხრიდან? მით უმეტეს, საუბარია, რომ პრეზიდენტი ქმნის პოლიტიკურ გუნდს...

- არ გამოვრიცხავ, რომ პროცესები პოლიტიკური დაპირისპირებისკენ წავიდეს. მაგრამ არ მგონია, რომ პრეზიდენტისთვის პოლიტიკურად მომგებიანი იყოს ასეთი ვითარებაში დაპირისპირება. ნახეთ რა ხდება - არის პრეზიდენტი და მისი ადმინისტრაცია და არის - პარლამენტი და აღმასრულებელი ხელისუფლება, მეტ-ნაკლებად ნეიტრალური და საქმეში ჩახედული ადამიანები, არ დაიწყებენ იმის მტკიცებას, რომ პრეზიდენტთან უნდა იყოს ასეთი კომისია. ამიტომ, დარჩა მხოლოდ პრეზიდენტი.

მაგრამ როგორც გითხარით, საკონსტიტუციო განხილვა როგორც კი დაიწება, აუცილებლად წამოიწევს საარჩევნო სისტემის საკითხი, აქაც პოზიციები იქნება განსხვავებული. ხელისუფლებას არ აწყობს მაჟორიტარული სისტემის გაუქმება, მაგრამ მთელს ოპოზიციურ სპექტრს, სამოქალაქო საზოგადოებას და მათ შორის ვენეციის კომისიას აქვთ იდეა, რომ მაჟორიტარული სისტემა უნდა გაუქმდეს. ეს თემა რომ გამხდარიყო დაპირისპირების საგანი, პრეზიდენტი მარტო არ იქნებოდა, არამედ მის ირგვლივ იქნებოდა ყველა. ამ შემთხევაში „ქართული ოცნება“ თავისი უმრავლესობით მარტო აღმოჩნდებოდა. ეს უკვე პრეზიდენტისთვის პოლიტიკურად უფრო მომგებიანი იქნებოდა.

თუ ასეთ მარტივ რაღაცეებს ვერ თვლის, მაშინ რისი იმედი აქვს, რა პოლიტიკური ძალა უნდა შექმნას პრეზიდენტმა, რომელიც ელემენტარულ საკითხს, როდის რა განცხადება უნდა გააკეთო, ამას ვერ თვლის. გულწრფელად ვამბობ, ვერ გავიგე რა მოტივით აცხადებს პროტესტს პრეზიდენტი და რა არის პროტესტის არსი.

როგორ შეიძლება დასრულდეს პრეზიდენტის პოლიტიკური თამაში?

- პარლამენტი შექმნის კომისიას და დაიწყებს მუშაობს. პრეზიდენტს თუ უნდა, შემქნას თავისი კომისია და იმუშაოს. არავინ არ უშლის ხელს, რა პრობლემაა.

როგორ ფიქრობთ, პრეზიდენტი ვერ აცნობიერებს, რომ სახელმწიფოებრივად არასწორ გადაწყვეტილებას იღებს, რომ წამგებიანია ქვეყნისთვის და მისთვის, როგორც პრეზიდენტისთვის ეს პოლიტიკური ნაბიჯი?

- ძალიან გამიჭირდება მის მაგივრად პასუხის გაცემა, მაგრამ არ გამოვრიცხავ, რომ პრეზიდენტი სწორედაც პოლიტიკური მოტივებით მოქმედებდეს, რომ ეს არის აქტუალური თემა, ამიტომ ამ თემის წამოწევით პოლიტიკური ქულების დაგროვებას ცდილობდეს. თუმცა, მგონია, რომ ეს არის მცდარი და არაპოპულარი ნაბიჯი მისი მხრიდან. როდესაც ირაკლი ღარიბაშვილთან ჰქონდა დაპირისპირება, იყო საკითხები, როდესაც პერზიდენტს ვეთანხმებოდი, იმიტომ, რომ არასდროს არ გასულა სამართლებრივი ჩარჩოდან, არც ამ შემთხევაში გადის სამართლებრივი ჩარჩოდან, მაგრამ დგამს არასწორ ნაბიჯს.

არ ვიცი ვისთან ჰქონდა კონსულტაცია, მაგრამ პირადად მე ვერ ვხედავ მოტივს, რატომ უნდა გადაედგა მარგველაშვილს ეს ნაბიჯი. ვერ გავიგე ამ ნაბიჯის გადადგმით რის მიღწევას ცდილობს. თუ ცდილობს პოლიტიკური ქულების მოგროვებას, ვფიქრობ, რომ პირიქით ხდება. გაუგებარია რა უნდა პრეზიდენტს. ამიტომ, ძალიან მიჭირს მაგრველაშვილის ნაბიჯების შეფასება. როგორც ჩანს, მას უნდა დაიწყოს პოლიტიკური აქტივობა, მაგრამ ძალიან ცუდი თემა აირჩია ამისთვის.