[როზი ჯღამაია]
მიხეილ სააკაშვილს აღლუმი რომ არ ჩაეტარებინა, ან რუსთაველის გამზირის ნაცვლად, სხვა ტერიტორია შერჩეულიყო, დიდი ალბათობით, ეს აქციაც რამდენიმე დღეში მიინავლებოდა. ამის მაგალითი იყო საზოგადოებრი მაუწყებლის ხელმძღვანელობის გადაწყვეტილება - როცა ნინო ბურჯანაძის ყველა მოთხოვნა შეასრულეს, აქციამ ტელევიზიასთან ყოველგვარი აზრი დაკარგა სხვაგან გადაინაცვლა.
რატომ მიიღო მიხეილ სააკაშვილმა გადაწყვეტილება, რომელმაც საბოლოო ჯამში მსხვერპლი გამოიწვია? რატომ გაუსწორდა ხელისუფლება საკუთარ მოქალაქეებს ასე სასტიკად? როგორი უნდა იყოს საზოგადოების პასუხი სააკაშვილის გამოწვევაზე და რატომ ვტკეპნით 20 წლის განმავლობაში ერთი და იგივე ადგილს? – ყველა ამ კითხვაზე არაერთგვაროვანი პასუხი არსებობს.
ამჯერად გთავაზობთ შეფასებებს, რომელიც პრესაგე.ტვ–თან პარტია „თავისუფალი დემკრატების“ თავმჯდომარემ ირაკლი ალასანიამ გააკეთა.
ირაკლი ალასანია: - აქ ორ მომენტს გავუსვამ ხაზს, პირველი – ის, რომ სააკაშვილმა ეს გზა აირჩია, ეს მისი და მისი ხელისუფლების ბუნების ნაწილია - არანაირი დათმობა, - რადგან დათმობა აღიქმება სისუსტედ. ასევე, ეს არის სააკაშვილის ცინიზმი და ძლადობა. ჩემი აზრით, მას საზოგადოებასთან მხოლოდ ძალადობის გზით აქვს კონტაქტი და გაუცხოუებულია იმ განწყობებისგან, რაც საზოგადოებაში არსებობს.
მეორე - ეს იყო აქციის დაშლა არნახული დანაშაულებრივი სისასტიკით. მრავალი ინფორმაცია მოვიდა და დანამდვილებით ვიცი, რომ პირდაპირი ბრძანება იყო მიცემული მეთაურების მხრიდან - არ შეხებოდნენ ჟურნალისტებს, ქალებს და მოხუცებს, მაგრამ მამაკაცებს სასტიკად გასწორებოდნენ.
ერთადერთი გამოსავალი, რომ მომავალში ასეთი რამ არ განმეორდეს, ყველამ ერთად უნდა მოვითხოვოთ მომხდარის სრული გამოძიება საერთაშორისო ექსპერტების ჩართვით, რომ სამართალდამცავ სტრუქტურებს და სააკაშვილს პასუხისმგებლობის განცდა გავუჩინოთ. ის, რომ, რაღაც ეტაპზე ვიღაც დაისჯება, იქნება პრევენცია, რომ მომავალში ასეთი სისასტიკით არ მოექცე საკუთარ ხალხს. დაუსჯელობის განცდის გამო, სამწუხაროდ, ადამიანებში იღვიძებს მისი ადამიანობის ცუდი მხარე - სისასტიკე, რასაც ისინი ხედავენ პრეზიდენტ სააკაშვილში.
როგორ წარმოგიდგენიათ გამოძიების ჩატარება იმ უწყებისგან, რომელმაც თავად გასცა ბრძანება?
- ეს ჩვეულებრივი ქართული სულსწრაფობაა, რომ გვინდა ყველაფერი ხვალვე მოხდეს. გირგვლიანის საქმეზე სამართალმა დიდხანს იარა, მაგრამ თავისი გზა მაინც იპოვა.
პირველ რიგში, ალბათ, დაღუპულების ოჯახებმა უნდა მოითხოვონ საქმის გამოძიება. თუმცა, ყველა დაღუპულის ოჯახი უკვე დააშინეს და ექსპერტიზის ჩატარებაზეც კი უარი ათქმევინეს...
- 1989 წლის 9 აპრილს, როცა ქვეყანაში ის ტრაგედია დატრიალდა, მაშინ, საბჭოთა კავშირი ჯერ დაშლილიც არ იყო და იმის მიუხედავად, რომ ქვეყანაში ტოტალიტარული რეჟიმი იყო, საგამოძიებო კომისია შედგა და მის დასკვნებს საზოგადოება გაეცნო. მე მგონია, რომ უნდა შეიქმნას საგამოძიებო კომისია, შესაძლოა – საპარლამენტოც, სადაც საზოგადოების წარმომადგენლები იქნებიან ჩართულნი, მაგრამ აუცილებელია, რომ დამნაშავეების პასუხისმგებლობის საკითხი დადგეს. აქ პირდაპირ ვანო მერაბიშვილის პასუხისმგებლობის საკითხი დგება და ბოლომდე უნდა გამოვიძიოთ როგორ მივიდა ბრძანება ბრძანების გამცემიდან – შემსრულებამდე. ამას დაჭირდება დრო და საჭიროა, ჩვენც ამ საკითხს უფრო მოთმინებით მოვეკიდოთ.
მე მქონდა შესაძლებლობა მელაპარაკა სახალხო დამცველთან და მისი ინფორმაცია ამყარებს იმ ვერსიას, რომ დაკავებულების გაყვანა ქალაქგარეთ მოხდა. სახალხო დამცველი ცდილობს შეადგინოს სიები და იგი უნდა შევადაროთ შსს-ს სიებს. რამდენიმე ადამიანი დღემდე ვერ პოულობს საკუთარი ოჯახის წევრს. დღეს ეს არის მთავარი საკეთებელი.
საგამოძიებო კომისიის შექმნის ინიციატორი „რვიანია“?
- როცა ამ ინიციატივას დავაყენებთ, ამაზე მერე ვიტყვით. მთავარი ისაა, რომ ეს არ უნდა გახდეს პოლიტიკური ქულების დაწერის საბაბი. ეს ყველამ ერთად უნდა გავაკეთოთ, საზოგადოების წევრებმა და პოლიტიკოსებმა - როგორც ამ საზოგადოების წევრებმა და არა როგორც კონკრეტულმა პოლიტიკოსებმა.
როდესაც ჩვენ ერთი მხრივ - ხელისუფლების, ხოლო მეორე მხრივ - აქციის ორგანიზატორების პასუხისმგებლობაზე ვსაუბრობთ, არ ფიქრობთ, რომ „რვიანსაც“ ეკისრება პასუხისმგებლობა თუნდაც იმის გამო, რომ მათ ვერ მოახერხეს საზოგადოების დარწმუნება, რომ საქმე ასეთ დაპირისპირებამდე და მსხვერპლამდე არ მისულიყო? არ ფიქრობთ, რომ თქვენმა პასიურობამ მისცა სტიმული ამ პროცესს?
- მე ვიზიარებ ამ პასუხისმგებლობას. რაც მოხდა ეს, ყველა პოლიტიკური ძალის სირცხვილია, და მათ შორის ჩვენიც. არ დავიწყებ დათვლას რამდენჯერ შევეცადეთ საზოგადოების დარწმუნება და მათ შორის, იმ პოლიტიკური ლიდერებისა, რომ ეს გზა დაპირისპირებამდე მივიდოდა და საჭირო იყო კონკრეტულ საარჩევნო და სხვა სამართლებრივ საკითხებზე გავერთიანებულიყავით და საპროტესტო აქცია იქნებოდა ეს თუ სხვა რამ ერთობლივად გაგვეკეთებინა. თუმცა, ეს არ ხსნის არავის პასუხისმგებლობას, მეც პირადად ვგრძნობ, რომ მეტი უნდა გამეკეთებინა და მეტსაც გავაკეთებ, რომ საზოგადოება დავარწმუნოთ რა გზით ჯობია სიარული და რომ ეს არის ერთადერთი გზა.
ერთადერთი საშუალება ხელისუფლების შეცვლისთვის არის სამართლიანი არჩევნები და მის მოსაპოვებლად ბრძოლა მართლაც ღირს. ეს ბრძოლა უნდა გაგრძელდეს მრავალფეროვანი მეთოდებით, ეს იქნება ქუჩის აქცია, საერთაშორისო თანამეგობრობის დახმარება თუ მოლაპარაკებების მაგიდა. რაც შეეხება პასუხისმგებლობის საკითხს, რა თქმა უნდა – არ გავურბივართ, მაგრამ რეალურად, ქვეყანაში შექმნილ ვითარებაზე პასუხისმგებლობა პირდაპირ მიხეილ სააკაშვილს ეკისრება. მისი პოლიტიკის შედეგია, რომ ამდენი ადამიანი ასეთი ფორმით გამოვიდა ქუჩაში, რასაც მოყვა მსხვერპლი, მისი პასუხისმგებლობაა, რომ ყველა სფეროში, ადამიანებს პერსპექტივის განცდა აქვთ დაკარგული. იქ თუ 10 ათასი ადამიანი იყო პირველ დღეს, ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ათჯერ და ასჯერ მეტი ადამიანი ასე არ ფიქრობს, ეს არის საერთო განწყობა.
ამიტომ, მე იმედი მაქვს, რომ ჩვენი დამოუკიდებლობის დღის 20 წლისთავზე, რომელსაც ყველა ზეიმით უნდა შევხვედროდით და, ასე ტრაგიკულად დასრულდა, ყველა ერთად უნდა დავფიქრდეთ - რას ვაკეთებთ არასწორად? პირდაპირ ვიტყვი, რომ 20 წლის განმავლობაში პოლიტიკას ვაკეთებთ არასწორად და თუ ეს არ შევცვალეთ ქვეყანას წინ ვერ წავიყვანთ. ეს ტრაგედია, ჩემი აზრით, გადააზრების მიზეზი და საფუძველი უნდა გახდეს პირველ რიგში, პოლიტიკოსებისთვის, მაგრამ ზოგადად, საზოგადოებისთვის, რადგან საზოგადოების ანარეკლია პოლიტიკაც.
შსს-მ ამჟამადაც გამოქავეყნა ფარული ჩანაწერები. ჩვენ ფაბრიკაციები ადრეც ბევრი გვინახავს და ამიტომ, საფუძველი გვაქვს ეჭვი შევიტანოთ, რომ ამჯერადაც ფაბრიკაციასთან გვაქვს სქმე, თუმცა, როდესაც ჩვენ ვნახეთ მოქმედება და შედეგი, რომელიც წინასწარ განჭვრეტადი იყო, აქციის ორგანიზატორების მხრიდან ამ რისკზე წასვლა რაზე მეტყველებს?
- მე ერთი რამის თქმა შემიძლია, ჩემი აზრით, ამ აქციის ორგანიზატორებს ჩანაფიქრი ჰქონდათ, რომ სახალხო, მასობრივი პროტესტი დაეფიქსირებინათ, როგორც ხელისუფლებისთვის, ისე საერთაშორისო ორგანიზაციებისთვის. რა თქმა უნდა, მოთხოვნა იყო სააკაშვილის გადაყენებაც, მაგრამ ეს მოთხოვნა ძირშივე წარუმატებლობისთვისიყო განწირული. მე ამის შესახებ, იმ ლიდერებისთვის პირდაპირ მაქვს ნათქვამი. ჩემთვის ყოველთვის გაუგებარი იყო, რომ თუ იცი, რომ რაღაც გზა კონკრეტულ შედეგამდე, ან ამ შედეგის გარკვეულ ეტაპამდე არ მიგიყვანს, რატომ მიდიხარ ამ გზაზე? არ ვიცი ეს არის პოლიტიუკური სიჯიუტე, წინდაუხედაობა თუ ნებისმიერი სხვა რამ, ერთი დასკვნა შემიძლია გავაკეთო - ფაქტია, რომ ამ გზამ არ გაამართლა. რეალურ მოტივებზე ორგანიზატორები ალბათ, თავად ილაპარაკებნ და გაგვაგებინებენ, ყოველ შემთხვევაში, ჩემთვის ეს გაუგებარია.
ჩემთვის გასაგები იყო რას აპირებდა საააკაშვილი - სააკაშვილი ამას გამოიყენებდა და ამას მიაბამდა კრემლის და რუსულ კვალს. საფუძველი ექნებოდა თუ – არა ეს სხვა თემაა, მაგრამ ამას გამოიყენებდა საერთაშორისო არენაზე საკუთარი პერსონის წარმოსაჩენად - ერთადერთი სტაბილურობის გარანტია მე ვარ, დანარჩენი ყველა დესტაბილიზაციასა და რუსეთთან ალიანსში არის მხილებულიო.
აქეთკენ მიყავდა სააკაშვილს საქმე და მე დავინახე, რომ ტაქტიკურ მხარეში, ორივე მხარის ინტერესების თანხვედრა მოხდა. შორს ვარ იმ აზრისგან, რომ ეს იყო ერთობლივად დაგეგმილი ქმედება, მაგრამ მათი ინტერესები აქ დაემთხვა - ერთს უნდოდა მასშტაბურობის გაჩენა პროვოცირებით და ძალადობით, მეორე კი ამას ჩასაფრებულის პოზიციიდან ელოდებოდა. ეს ჩანაწერები ფაბრიკაციაა თუ არა, მეტყველებს იმაზე, რომ ეს ყველაფერი წინასწარ იყო მომზადებული. სამართლებრივ სახელმწიფოში, როდესაც საახელმწიფო გადატრიალების შესახებ იღებ ინფორმაციას, შენ პრევენციულ ნაბიჯებს დგამ და ფაქტებს იმისთვის არ ინახავ, რომ შემდეგ შოუ დადგა. თუ ხელისუფლებას სურდა გულწრფელი ყოფილიყო საკუთარ საზოგადოებასთან, მაშინ პრევენცია მოეხდინა და ეს მსხვერპლიც არ იქნებოდა.
სააკაშვილის მმართველობა თუ აქამდე ავტორიტარულ მმართველობად ფასდებოდა დღეს დაიწყო საუბარი, რომ ამ მმართველობის ფორმაში ტოტალიტარიზმის ნიშნებიც გამოჩნდა. როგორ აპირებთ ასეთ რეჟიმს მხოლოდ დიალოგის რეჟიმში ებრძოლოთ?
- ჩვენ ერთადერთი, რითაც შეიძლება გავიმარჯვოთ, ეს არ არის ძალა, ეს არ არის ქუჩა, ეს არის ბრძოლის ერთი შემადგენელი ნაწილი რაღაც ეტაპზე. ერთადერთი, რითაც გავიმარჯვებთ, ეს არის გონიერება, ანუ, შენი სტრატეგია დაგეგმო ყველა სასარგებლო შექმნილი ფაქტორის გამოყენებით. საერთაშორისო თანამეგობრობისგან, სააკაშვილი, როგორც ლიდერი არის იზოლირებული. მას ყველა წარსულის პოლიტიკოსად თვლის და მთელი აქცენტი გადატანილი აქვთ მედიის, დემოკრატიული ინსტიტუტების მხარდაჭერაზე. ანუ, სივრცის გაჩენაზე ოპოზიციური აზრისთვის.
მეორე - მოლაპარაკებების პროცესში როდესაც შენ გაქვს ძლიერი არგუმენტები, როდესაც გაქვს სამართლიანი შეთავაზებები, მეორე მხარე არის უსუსური. ამიტომაც შეაჩერა სააკაშვილმა თვენახევრის წინ საარჩევნო გარემოზე მოლაპარაკებები. დაინახა, რომ მისი არგუმენტები საზოგადოებისთვის და საერთაშორისო თანამეგობრობისთვის მიუღებელი იყო, ხოლო ასეთ სისტემაზე შეთანხმებით, შეიძლებოდა პროცესი იქეთკენ წასულიყო, რომ მას გარანტირებული უმრავლესობა არ ექნებოდა პარლამენტში.
მაგრამ ამან, ჩვენ – „რვიანი“ და ის საზოგადოებრივი ორგანიზაციები, რომლებც ჩვენ გვიჭერენ მხარს, არ გაგვაჩერა და მოთმინებით გავაგრძელეთ ჩვენი არგუმენტების წარდგენა. დღეს მე დარწმუნებული ვარ, რომ უახლოეს პერიოდში მოპლაპარაკებების პროცესი განახლდება, რადგან არანაირი მიზეზი არ აქვს „ნაციონალურ მოძრაობას“, რომ ამ მოლაპარაკებაზე თავისი მოსაზრებები არ მოიტანოს. დარწმუნებული ვარ საერთაშორისო ზეწოლით და ჩვენი ერთსულოვნებით შეთახმებების მიღწევა შესაძლებელი იქნება.
რა თქმა უნდა, ეს არ იქნება იდეალური არჩევნები, იდეალურ არჩევნებს დაჭირდება რამდენიმე ხელისუფლების შეცვლა, თუმცა გვექნება შესაძლებლობა კონკურენტუნარიანი გარემო შევქმნათ.
როდესაც ვამბობ, რომ ახლებურად უნდა ვაკეთოთ პოლიტიკა, ვგულისხმობ იმასაც, რომ კულტურაც უნდა შეიცვალოს და დავცილდეთ სააკაშვილს. სააკაშვილი აზროვნებს ან - ყველაფერი, ან - არაფერი, ოპოზიციამაც თუ იაზროვნა ან - ყველაფერი, ან - არაფერი, მაშინ ასეთ სიტუაციაში ავტორიტარული რეჟიმის ქვეშ გაგრძელდება ეს პოლიტიკური ცხოვრება ისე, როგორც გრძელდებოდაა სხვა ქვეყნებში რამდენიმე ათეული წელი.
მაგრამ, ბრძოლაში რაღაც ზღვარი ხომ უნდა არსებობდეს, რომლის იქეთაც დათმობა არ შეიძლება, სად გადის ეს ზღვარი თქვენთვის?
- რა თქმა უნდა არსებობს, ეს არის საარჩევნო სისტემის დადგენა, რამდენიმე ვარიანტი გვაქვს – მაქსიმალისტური და მისაღები. ასეა სისტემაზეც, აქ 5 ვარიანტი გვაქვს და, ასე რომ, „რვიანს“ მოლაპარაკებების კარგად გამართული სტრატეგია აქვს. ამიტომაც მაქვს ოპტიმიზმი, რომ შედეგს მივაღწევთ.
თუ ამ ორ საკითხზე უარს იტყვის ხელისუფლება მერე რა ხდება?
- შეთნხმება არ შედგება და ეს ცუდ სიტუაციაში დაგვეყენებს პოლიტიკურ ძალებსაც და სააზოგადოებასაც. ჩვენ სახელისუფლებო პარტია გვჭირდება იმისთვის მოლაპარააკებებში მიღწეული შედეგები განვახორციელოთ. ხელისუფლებას სჭირდება „რვიანი“, რომ ლეგიტიმაცია გაუკეთოს შემდეგ არჩევნებს. ზუსტად ამას ეუბნება სააერთაშორისო თანამეგობრობა, რომ ვერ მიიღებ ლეგიტიმაციას თუ ძირითადდ პოლიტიკურ ძალებთან შეთანხმებას ვერ მიაღწევო. რახან ერთმანეთი გვჭირდება, შეთანხმების მიღწევის შესაძლებლობაც ჩნდება, მაგრამ ასევე არის შესაძლებლობა პოლიტიკური ჩიხის შექმნისა. საითკენ წავა პროცესები, ეს უნდა გადაწყვიტოს სააკაშვილმა.
სააკაშვილმა ბევრჯერ მისთვის წამგებიანი და ალოგიკური ნაბიჯი გადადგა...
- ამიტომ თქვენ ჟურნალისტიკას და ბრძოლას თავი დაანებეთ? იმის გამო, რომ სააკაშვილი არის უპასუხისმგებლო მეც არ ვაპირებ პოლიტიკას თავი დავანებო. სწორი მიდგომით, სახელისუფლებო პარტია ისეთ სიტუაციაში უნდა ჩავაყენოთ, რომ სწორი ნაბიჯები გადადგას.
შესაძლებელია რომ 31 მაისი ვადამ კიდევ გადაიწიოს, საზოგადოება მოუთმენლად ელოდევა 31 მაისს?
- არასწორი მოლოდინია, ეს შეიძლება მოხდეს 3 ან 5 ივნისს.
მანამდე 5 მაისი სახელდებოდა, შემდეგ მაისის ბოლო, ახლა 5 ივნისი. ბოლოს და ბოლოს საბოოლოო ვადა ხომ უნდა ვიცოდეთ სადამდე შეიძლება ეს პროცესი გაიჭიმოს?
- ეს ვერ გაიწელება უსასრულოდ. მაისში უნდა დაიწყოს შეთანხმებების მიღწევა, თუ ამან რამდენიმე დღე გადაიწია, არც საზოგადოებისთვის და არც ჩვენთვის მიუღებელი არ იქნება. მაგრამ, თუ 31 მაისამდე ვერ დავინახეთ ხელისუფლების პოლიტიკური ნება, მოლაპარაკებებს აქ დაესმება წერტილი.
„რვიანი“ მთელი ამ ხნის განმავლობაში მოთმინებით ელოდებოდით და იტანდით ხელისუფლების კაპრიზებს. 26 მაისმა პოლიტიკური რეალობა პრაქტიკულად შეცვალა. არ ფიქრობთ, რომ საჭიროა უფრო კატეგორიულები გახდეთ და კიდევ უფრო გაზარდოთ მოთხოვნები?
- მოლაპარაკებების დროს არცერთი პრინციპული საკითხი არ დააგვითმია...
თუმცა თანხმობაც არაფერზე მიგიღიათ.
- ეს ხომ ორმხრივი შეთანხმების საფუძველი უნდა იყოს და როდესაც მეორე მხარე დროს ჭიმავს და უნდა რომ პირველი შენ ადგე მაგიდიდან, რადგან დაგაბრალოს, რომ შენ არ გინდა მოლაპარაკებები, ვფიქრობ, „რვიანმა“ სწორი ტაქტიკა ავირჩიეთ. ჩემი აზრით, თუ ეს მოლაპარაკება წარმატებულად დასრულდა, ეს იქნება ჩვენი მოთმინების და წინდახედულობის შედეგი.
თუ პრინციპული შეთანხმება არ შედგა, რა თქმა უნდა შემდეგ დაიწყება ბრძოლის ახალი ეტაპი, ვიდრე სააკაშვილი არ დათმობს ჩვენს მთავარ უფლებას. მე მგონი, მართლაც ახალი ეტაპი იწყება ქართიულ პოლიტიკაში, რაც გვაძლევს შანსს, რომელიც გამოსაყენებელია პოლიტიკური ძალების მიერ. ქვეყანაში პოლიტიკური შეთანხმებების მიღწევის კულტურა უნდა დამკვიდრდეს და არა ანტაგონიზმის და ჩასაფრებული პოზიციიდან ერთმანეთთან საუბრისა.
