დღეს მორიგი სახალისო მოგონებები უნდა წარმოგიდგინოთ. ნება მომეცით კვლავ საქართველოს ისტორიას დავუბრუნდე, 100-150 წლით უკან დაგაბრუნოთ და იმ დროს ქვეყანაში მოარული „ამბები“ წარმოგიდგინოთ. ქვემოთ მოყვანილი „ისტორიები“ საგულდაგულოდ შევაგროვე და ეს „ნაშრომი“ დღეს მკითხველის სამსჯავროზე გამომაქვს.

„1906 წელს პეტერბურგში ცნობილმა მრეწველმა და მეცენატმა, დავით სარაჯიშვილმა ბანკეტი გაუმართა პირველი სახელმწიფო სათათბიროს – რუსეთის პირველი პარლამენტის ქართველ დეპუტატებს. მოწვეულთა შორის იყვნენ სახელმწიფო საბჭოს წევრი ილია ჭავჭავაძე და ცნობილი სოციალ-დემოკრატი ისიდორე რამიშვილი.

ბანკეტის დამსწრე ჟურნალისტი მ. ბოლქვაძე გადმოგვცემდა: „ბოლოს დავით სარაჯიშვილი შამპანური ღვინით გაგვიმასპინძლდა. ავარდა „პრობკა“ და აივსო ჭიქები შუშხუნა შამპანურით.

ისიდორე რამიშვილმა არაჩვეულებრივად შეათამაშა სახე, ულვაშებში ჩაიცინა და მოსვა შამპანური ღვინო... დაცალა ჭიქა და სიცილით თქვა:

– ძალიან გემრიელი ყოფილა შამპანური. პირველად ვსვამ. მშვენიერი ღვინოა. ამიტომ ვერ შორდება და იცავს თავის ცხოვრებას ბიუროკრატია და ბურჟუაზია. რა თქმა უნდა, ასეთი ღვინის დაკარგვა ეძნელებათ.

ისიდორეს გულწრფელმა ირონიულმა სიტყვებმა საერთო სიამოვნება გამოიწვია, შამპანური კიდევ დალიეს. ილია გამხიარულდა და გულახდილად შენიშნა:

– სოციალ-დემოკრატიას შამპანური გაუტკბილდა“.

„თავადი ივანე მალხაზიშვილი გუბერნატორად რომ დანიშნეს, დიამბეგები გამოეცხადნენ.

– ვაშე სიატელსტვო, უთხრა თურმე ერთმა დიამბეგმა, – ჩვენ ძალიან მოხარულნი ვართ, რომ თქვენ დაგნიშნეს გუბერნატორად. მთავრობა აქამდე ყურადღებას არ გვაქცევდა და იმედია, ახლა თქვენ მაინც შეგვიბრალებთ.

– ბიჭო და, ღმერთს მადლობა შესწირეთ, რომ მთავრობა ყურადღებას არ გაქცევდათ, თორემ ყურადღება რომ მოექციათ, დიდი ხანია, კამჩატკაში იქნებოდითო, – უპასუხა მალხაზიშვილმა“.

„დ. გ-ს „ჩესტი“ გაუკეთა სალდათმა. გ-მა უთხრა თავის თანამოგზაურს გურულს:

– ჰხედავ, როგორ პატივს მაძლევენო!

გურულმა უპასუხა დაცინვით:

– შემცდარი ხარ: სალდათმა ხელი რომ მიიფარა შუბლზე, შემოგიჭვრიტინა და იფიქრა: „ღმერთო, მომკალ! ამ გლახასაც ჩინი ჰღირსებიაო!“

„ვორონცოვმა პლატონ იოსელიანი ათონის მთაზე რომ გაგზავნა, პლატონმა, სხვათა შორის, საბერძნეთის მეფე, ოტტონიც ნახა.

როდესაც ჩვენი ფილოსოფოსი წარდგა მეფის წინაშე, მეფემ შემდეგი თავაზიანი სიტყვა უთხრა:

– მე დიდად მიხარიან, რომ გხედავ შენ, მშვენიერის საქართველოს ერის წარმომადგენელს.

მშვენიერებაზედ შორს მყოფმა ჩვენმა სწავლულმა ამ პასუხით მოირიდა ეს საქებარი:

– თქვენო დიდებულებავ, გთხოვთ, არ იფიქროთ, რომ სხვებიც ასეთნი არიან საქართველოში, როგორც მე. მოგეხსენებათ, ოჯახს თითო მახინჯი არ მოაკლდებაო“.

„თბილისის ქუჩაზე ორი კაცი მასლაათობდა. ამ დროს წინ გამოუტარეს მიცვალებული ქართველი თავადიშვილი. პატარა ხანს შემდეგ სომხის მიცვალებულიც გაატარეს. ერთმა მეორეს უთხრა:

– უთუოდ ამ კნიაზს ამ სომხის ვალი ჰმართებია, უკან რომ გამოსდგომიაო...“

„რამდენიმე ყმაწვილ კაცს ქართული სადილი გაეკეთებინათ და ქეიფობდნენ. ანტონ ლორთქიფანიძეც იქ იყო.

„მოთალი, თევზი, მწვანილი აუჭრელებდნენ წინ სუფრას...“

მოვიდა ბეჭი, ზედ მოჰყვა ჩიხირთმა, ჩიხირთმას მოჰყვა ფლავი.

ანტონი ფლავის ეშხმა უფრო წაიღო. და ისე სხაპასხუპით დაუწყო ჭამა, რომ კარგა მოგრძო ბეწვი გადააყოლა. წაავლო ბეწვს ხელი ამოსწია, ამოსწია და, რომ ძალიან გაგრძელდა, თვითონაც გრძლადა სთქვა:

– ვაიიიჰ! ქართულად არის გაკეთებულიო...“

„თავადი გიორგი ერისთავი სოფლიდან თბილისში ჩამოვიდა. ერთხელ ბულვარზე სიარულის დროს შემოხვდა ერთი მოქალაქე და ჰკითხა:

– კნიაზო, ისეთი რა საქმე გაქვსთ, რომ ამდენი ხანი აქ არ იმყოფებოდითო?

– მე ქართველი ვარ და, მაშასადამე, ან ფული მაქვს და იმის დახარჯვასა ვცდილობ, ან აღარა მაქვს და დავეძებ შინ წასასვლელადაო, – მიუგო ერისთავმა“.

„მეცხრამეტე საუკუნის ოთხმოციან წლებში ქართველ მწერალ-მოღვაწეთა კომისია „ვეფხისტყაოსნის“ ტექსტის დადგენაზე მუშაობდა.

ერთხელ აკაკი იმ დროს მივიდა კომისიის სხდომაზე, როდესაც არჩევდნენ რუსთაველის ფრაზას „ცათა ღმერთი შეარისხეს“.

კომისიის წევრთა შორის კამათი იყო. ერთი ნაწილი ამტკიცებდა, სიტყვა „ცათა“ გადამწერის დამახინჯებას წარმოადგენს. ცა ერთია და რუსთაველსაც, ალბათ, „ცასა“ ექნებოდაო. ასეც აპირებდნენ ტექსტის გასწორებას, მაგრამ ამ დროს აკაკი წამოდგა, სიტყვა ითხოვა და წამოიწყო ლოცვა: „მამაო ჩვენო, რომელი ხარ ცათა შინა“...

საბუთი უკეთესი აღარ შეიძლებოდა, რუსთაველის ტექსტში დარჩა „ცათა ღმერთი შეარისხეს“.

„გრაფი პასკევიჩი რომ თავრიზზე მიდიოდა, მოწინავე ჯარით წინ გაისტუმრა თავადი გიორგი ერისთავი, „დიდ კნიაზად“ წოდებული. შტაბის უფროსად გიორგი კნიაზს ჰყოლია მოურავიოვი. ეს წინა ჯარი თავრზის რომ მიახლოვებულა, გიორგი კნიაზს აღარ მოუცდია პასკევიჩისთვის და მოუწადინებია თავრიზის აღება მარტო თავისის ჯარითა. ვიდრე იერიშს მიიტანდნენ, გიორგი კნიაზმა სათათბიროდ მოიწვია ყველა თავისი ხელქვეითი ოფიცრები. ყველამ ერთხმად მოიწონა წადილი გიორგი კნიაზისა, მხოლოდ მურავიოვი წინ აღუდგა და თქვა:

– ნუ ინებებთ, ბატონო, მაგას. მოვუცადოთ პასკევიჩს, ჩვენ ცოტა ჯარი გვყავს, ყიზილბაშები სიმაგრეებში არიან და უსათუოდ დაგვამარცხებენო. რაც აქამდის გავიმარჯვეთ, სულ ამაოდ ჩაგვივლის და დიდ პასუხისგებაში მივეცემითო.

– ჩვენ კი ან ავიღებთ, ან სულ გავწყდებით და ვაი, თქვენი ბრალი, რომ მარტო თქვენ გადარჩებით და პასუხიც თქვენ მოგეკითხებათო, უთხრა, – თურმე, გიორგი კნიაზმა“.

„ჯერ არც საადგილმამულო და არც სხვა ბანკებს დაეგოთ მახე სახლებისთვის, რომ ფარსადან ციციშვილმა შემდეგი წინასწარმეტყველური წარწერა გაუკეთა თავის სახლს:

„დღეს ჩემი ხარ, ხვალე სხვისა,

შემდეგ, მგონი, არავისა“.

„დავით დადიანის მდივან-ბეგმა როსთო ჩიქვანმა, რომელსაც მეგრელები „როსთა-კოჭლს“ ეძახდნენ ცოლი შეირთო – ძალიან ლამაზი ქალი. ქორწილზე დაესწრო მთელი სამეგრელოს მაღალი საზოგადოება, მთავრიდან დაწყებული. ლხინი დამთავრდა. ყველა მოსასვენებლად წამოვიდა.

მეორე დღეს სიძე-ბატონი დილაადრიანად ადგა, რომ არავის ეჩვენოს ცოლის ოთახიდან გამოსული. მაგრამ „სვიმონ-გლახა“ – ქვაშიხოროს სასახლის ხუმარა – მასზე ადრე ამდგარიყო თურმე და წინ შეეფეთა.

– როგორ, ამისთანა ლამაზი ცოლი შეირთე და კიდევ კოჭლობო?! – ჰკითხა ხუმარამ.

– ვითომ და რათაო? ცოლი შევირთე, თურმანიძე ხომ არ შემირთავს, რომ მოვერჩინეო, უპასუხა ჩიქვანმა“.             

„მიხეილ ამილახვარმა ყირიმის ომის დაწყების დროს მშობლებს უთხრა:

– დედავ, ინგლისელები მოდიან, იმათი ენა უნდა ვისწავლოო.

– რატომ აქამდე არ ისწავლე, შვილო, თუ ასე გინდოდა?

– აბა, რა ვიცოდი, რომ ისინი მოვიდოდნენ.

– რუსები რომ აქ იყვნენ, ხომ იცოდი, რუსული რატომ არ ისწავლე თუ ასე მარჯვე იყავიო, – მიუგო გულნაკლულმა მშობელმა“.

„ერთი რუსი მოხელე, რომელიც ვორონცოვის დროს კავკასიაში მსახურობდა, ათი წლის შემდეგ კვლავ ჩამოვიდა თბილისში. დიდი ზამთარი იყო, მთელი ორი კვირა გზა კავკასიის მთებზე თოვლს შეეკრა და რუსეთის ფოსტა ვერ გადმოდიოდა.

– მე, – თქვა თურმე მოხელემ, – ვარანცოვის დროს ვმსახურობდი აქ და კარგად ვიცოდი აქაურობაო. ახლა ჩამოვედი ხელმეორედ და, ჩემდა სასიხარულოდ, ვერც კი მიცვნია ქვეყანა, კავკასია შორს წასულა, ძლიერ შორსაო...

– მართალია, ისე შორს, რომ ორი კვირაა, ფოსტა მოსდევს და ვერ მოსწევიაო, – უთხრა თურმე პასუხად გენერალმა ედლინსკიმ“.

„დავით ჭავჭავაძე ქალაქიდან შუამთაში რომ წაასვენეს, მუღანლოს დაუხვდა თავადი კიკო თადიას ძე ჩოლოყაშვილი თავის თათრებითა და სხვა ამალით და ჩინებული სიტყვა უთხრა განსვენებულს. დასაფლავების დროსაც გვარიანად შეაქო და სიტყვა ასე დაამთავრა: „თვითონ ერიც სხვაგვარად გიყურებდა თქვენ. ჩვენ ქვეყანაში თავადობას მეფეები აძლევდნენ საზოგადოდ, თქვენ კი თვით ერმა მოგანიჭათ ეს წოდებაო. მთელს კახეთში „კნიაზიანთ“ ოჯახს მარტო თქვენს ოჯახს უძახდნენო...“

დასაფლავება რომ გათავდა და სადილზე დასხდნენ, კიკომ თავად გიორგი ჭავჭავაძეს მხარზედ ხელი დაჰკრა და უთხრა:

– აბა, გიორგი! ხომ ნახე, როგორ გავაპატიოსნე მე დღეს ჭავჭავაძიანთ გვარიო.

– კნიაზო კიკო, მართლა რომ დიდი ვალი დაგვდე მთელ ჭავჭავაძიანთ დღევანდელის თქვენის სიტყვით. ღმერთმა ჰქნას, მალე გადაგიხადოთ მაგიერიო, – უპასუხა თავადმა“.