ბოსნიაში ვითარება დაიძაბა. ბოსნიისა და სერბეთის ძალებს შორის შეტაკებები ემსგავსება 1992 წლის ომის დაწყების მოვლენებს. სიტუაციიაში გარკვევის მზნით, ნატოს გენერალური მდივანი სარაევოში გაემგზავრა.

საფრთხე სტაბილურობასა და უსაფრთხოებას

„დეიტონის სამშვიდობო შეთანხმებიდან სამი ათწლეულის შემდეგ შემიძლია გითხრათ: ნატო მტკიცედ რჩება ამ რეგიონის სტაბილურობისა და ბოსნია და ჰერცეგოვინის მხარდამჭერი. ჩვენ არ დავუშვებთ, რომ ეს ძნელად მოპოვებული მშვიდობა საფრთხის ქვეშ დადგეს“, - განაცხადა ნატოს გენერალურმა მდივანმა, მარკ რუტემ სარაევოში ვიზიტის დროს.

ეს იყო რუტეს პირველი ვიზიტი რესპუბლიკაში მას შემდეგ, რაც გასულ წელს ალიანსის ხელმძღვანელი გახდა. ნატოს შტაბ-ბინა ქვეყანაში 20 წელია ფუნქციონირებს და შეიარაღებულ ძალებს ალიანსის სტანდარტების მიხედვით წვრთნის. ქვეყანაში ასევე იმყოფება EUFOR-ის საერთაშორისო ძალების მნიშვნელოვანი კონტინგენტი.

ნატოს ხელმძღვანელი შეხვდა ბალკანეთის ქვეყნის მრავალეთნიკური პრეზიდენტობის სამ წევრს, ინსტიტუტს, რომელიც შეიქმნა სამშვიდობო შეთანხმების ფარგლებში, რომელმაც დაასრულა 1992-95 წლებში ბოსნიელებს, სერბებსა და ხორვატებს შორის ომი, რა დროსაც 100,000-ზე მეტი ადამიანი დაიღუპა.

რუტემ სამხედრო ალიანსისგან ბოსნიას ტერიტორიული მთლიანობის „ურყევი“ მხარდაჭერა დაჰპირდა. „მოდით ვიყოთ ნათელი: ეს არ არის 1992 წელი და ჩვენ არ დავუშვებთ უსაფრთხოების ვაკუუმის გაჩენას“, - ხაზგასმით აღნიშნა მან.

გენერალურმა მდივანმა დასძინა, რომ „ნებისმიერი ქმედება, რომელიც ძირს უთხრის შეთანხმებას, კონსტიტუციურ წესრიგს ან ეროვნულ ინსტიტუტებს, მიუღებელია, ხოლო ანთებითი რიტორიკა და ქმედებები საშიშია, რადგან ისინი პირდაპირ საფრთხეს უქმნის ბოსნია და ჰერცოგოვინას სტაბილურობასა და უსაფრთხოებას“.

როგორც 30 წლის წინ

სისხლიანი ომის დასრულებიდან თითქმის 30 წლის შემდეგ, ქვეყანაში კვლავ დაძაბულობაა.

ბოსნიელმა სერბმა კანონმდებლებმა სასწრაფოდ მიიღეს კანონები, რომლებიც კრძალავს ბოსნიის ყველაზე მნიშვნელოვან სახელმწიფო ინსტიტუტებს, მათ შორის სასამართლოს, გენერალურ პროკურატურას, უზენაეს სასამართლოსა და ქვეყნის საკვანძო უსაფრთხოების სააგენტოს, გამოძიების და დაცვის სააგენტოს (SIPA).

ცვლილებები ასევე შევიდა სერბეთის რესპუბლიკის სისხლის სამართლის კოდექსში, რომელიც ითვალისწინებს თავისუფლების აღკვეთას და სამთავრობო უწყებებში მუშაობის აკრძალვას სერბსკას რესპუბლიკის იმ ადამიანებისთვის, რომლებმაც ვერ შეასრულეს ბრძანება ბოსნიის სამთავრობო სტრუქტურების დატოვების შესახებ.

ბოსნიის ხელისუფლებამ შეაფასა პარლამენტის მიერ მიღებული და პრორუსული ლიდერის, მილორად დოდიკის მიერ ხელმოწერილი რესპუბლიკის სერბსკას გადაწყვეტილებები, რომლებიც ეწინააღმდეგება ბოსნიის კონსტიტუციას და დეიტონის შეთანხმებას, რომელმაც შეაჩერა სისხლიანი ომი ბოსნიაში 30 წლის წინ და ჩაუყარა საფუძველი მის სახელმწიფო სტრუქტურას.

რესპუბლიკის სერბსკას ვიცე-პრეზიდენტმა, რომელიც წარმოადგენს ბოსნიელ მუსლიმებს, ჩამილ დურაკოვიჩს, დაადანაშაულა დოდიკი, ბოსნიის დაშლაში და „სახელმწიფო გადატრიალების განხორციელებაში“.

მხარდაჭერა მოსკოვიდან

ბოსნიელი სერბების ქმედებები გასულ თვეში მილორად დოდიკის მიმართ განაჩენის გამოტანის საპასუხოდ მოხდა. ის დამნაშავედ ცნეს ბოსნიაში მშვიდობის ზედამხედველობის უმაღლესი საერთაშორისო წარმომადგენლის გადაწყვეტილების დაუმორჩილებლობაში.

12 მარტს, სახელმწიფო გამოძიებისა და დაცვის სააგენტომ (SIPA) მიიღო ბრძანება ბოსნია და ჰერცეგოვინის პროკურატურისგან დოდიკის, პრემიერ მინისტრის რადოვან ვიშკოვიჩის და სერბეთის რესპუბლიკის ეროვნული ასამბლეის თავმჯდომარის, ნენად სტევანდიჩის დასაპატიმრებლად.

მილორად დოდიკი უარყოფს მისთვის გამოტანილ სასჯელს - ერთი წლით თავისუფლების აღკვეთას და ექვსწლიან აკრძალვას არჩეული თანამდებობის დაკავების შესახებ და უწოდებს მას „ანტისერბულს“. პოლიტიკოსს სეპარატისტული საქმიანობის გამო აშშ-მა და ბრიტანეთმა სანქციები დაუწესეს, თუმცა რუსეთის პრეზიდენტის ვლადიმერ პუტინის მხარდაჭერით სარგებლობს.

შეერთებულმა შტატებმა და ევროპის მთავარმა ქვეყნებმა დაგმეს დოდიკის ქმედებები, ხოლო რუსეთის ლიდერმა გამოთქვა „სოლიდარობა“.

კერძოდ, სერბსკას რესპუბლიკის ლიდერი აშშ-ის სახელმწიფო მდივანმა მარკო რუბიომ გააკრიტიკა. მისი აზრით, დოდიკის ქმედებები „ძირს უთხრის ბოსნიის ინსტიტუტებს და საფრთხეს უქმნის მის უსაფრთხოებასა და სტაბილურობას“.

ვაშინგტონის ეს განცხადებები ეწინააღმდეგებოდა დოდიკის ადრინდელ განცხადებებს, რომ მას მხარს უჭერდა დონალდ ტრამპის ადმინისტრაცია.

საპასუხოდ, სერბსკას რესპუბლიკის ხელმძღვანელმა თქვა, რომ აშშ-ს სახელმწიფო დეპარტამენტის ხელმძღვანელის სიტყვებში ხედავს „ჯო ბაიდენის ადმინისტრაციის რეციდივებს“.

ინციდენტი სერიოზულ შეშფოთებას იწვევს - ბოსნიისა და სერბეთის პოლიციას შორის ხდება შეტაკებები, ისევე როგორც 1992 წელს ბოსნიის ომის დასაწყისში. შემდეგ სერბები დაუპირისპირდნენ ბოსნიის დამოუკიდებლობას ყოფილი იუგოსლავიისგან და დაიწყეს საკუთარი მინი-სახელმწიფოს შექმნა, რომლის მიზანი იყო მისი გაერთიანება სერბეთთან.

დაძაბულობის მკვეთრი ზრდის საპასუხოდ, ბოსნიაში მყოფმა ევროპულმა სამშვიდობო ძალებმა (EUFOR) გამოაცხადეს ქვეყანაში ჯარების რაოდენობის გაზრდა.

ბოსნიის სერბეთის პრეზიდენტის წევრმა ჟელკა ცვიანოვიჩმა მარკ რუტესთან შეხვედრის შემდეგ განაცხადა, რომ არასწორია „მუდმივი და უსამართლოდ ერთი მხარის დადანაშაულება, ვიდრე ძირეული მიზეზების ყურება“. ხოლო პრეზიდენტის ბოსნიელმა წევრმა დენის ბეჩიროვიჩმა განაცხადა, რომ „ევროპის ამ ნაწილის დესტაბილიზაცია მოსკოვს მხოლოდ სარგებელს მოუტანს“.

დასავლური პოლიტიკა არაეფექტური აღმოჩნდა

ანალოგიურ თვალსაზრისს იზიარებს ოქსფორდის გლობალური კვლევების სკოლის ლექტორი დიმიტარ ბეჩევი. მისი თქმით, რუსეთის ფედერაციის მთავარი მიზანია არსებული სტატუს კვოს შენარჩუნება და ბოსნიის გაურკვეველ სიტუაციაში ჩაგდება.

„სერბსკას რესპუბლიკა მარტო არ მოქმედებს: მან შექმნა თანამოაზრეების ალიანსი, რომელშიც შედის არა მხოლოდ რუსეთი, არამედ სერბეთისა და უნგრეთის ლიდერები ალექსანდრ ვუჩიჩი და ვიქტორ ორბანი. ისინი უფრო მეტად არიან ჩართულნი ამ თამაშში, ვიდრე რუსეთის პრეზიდენტი ვლადიმირ პუტინი“, - მიიჩნევს პოლიტოლოგი.

მისი თქმით, დივერსიული ქმედებები მოსკოვს აწყობს, რადგან ბოსნიის ინტეგრაცია ნატო-სა და ევროკავშირში ძალიან ნელა მიმდინარეობს, დასავლური პოლიტიკა კი არაეფექტურია.

„ასე თუ ისე, კრემლისთვის რეგიონში შექმნილი ხელსაყრელი პირობები საშუალებას აძლევს მას მნიშვნელოვანი როლი ითამაშოს არაპროპორციულად დაბალ ფასად. სერბსკას რესპუბლიკის სეპარატიზმის მხარდაჭერით, რუსეთს, პირველ რიგში, შეუძლია შეაფერხოს ბოსნია-ჰერცოგოვინის ისედაც ნელი ინტეგრაცია ნატოსა და ევროკავშირში“, - დარწმუნებულია ექსპერტი.

ექსპერტი თვლის, რომ მეორეც, ეს ხელს უწყობს აშშ-ისა და მისი ევროპელი მოკავშირეების ყურადღების გადატანას უფრო აქტუალური საკითხებისგან, როგორიცაა უკრაინის ომი.

„და მესამე, არსებული დისბალანსის და არასტაბილურობის მდგომარეობის შენარჩუნება. უნდა ვაღიაროთ, რომ არც ევროკავშირს და არც აშშ-ს არ უპოვიათ მოსკოვზე გავლენის ბერკეტები, რომლებიც აიძულებდნენ მას შეცვალოს პოლიტიკა ბალკანეთში“, - დაასკვნა ანალიტიკოსმა.

წყარო: https://trt.global/russian/article/ca8377ecc423