„დედოფალი გარდაიცვალა, გაუმარჯოს მეფეს!“ - ასეთი რეალობის წინაშე აღმოჩნდა მთელი მსოფლიო ელისაბედ მეორის გარდაცვალების შემდეგ. ელისაბედის გარდა ხალხი თითქოს სხვა მეფეს არც იცნობდა.

19 სექტემბერს მსოფლიოში ყველაზე უხუცეს მონარქს დაკრძალავენ, რომელიც დიდი ბრიტანეთის ერთიანობის სიმბოლო იყო. ინგლისელები უგრძეს რიგში დგებიან, რომ 70-წლიანი მმართველობის შემდეგ საყვარელ მონარქს გამოემშვიდობონ. მის შემდეგ ინგლისი ისეთი აღარ იქნება, როგორიც იყო.

ელისაბედი „ცოტა უფრო ზევით იყო“, ვიდრე უბრალო ხალხია, მაგრამ სამეფო სიდიადის მიღმა მაინც ახერხებდა თავისი უბრალოების გამოჩენას.

„ვიცი, რომ დანაც არის, მაგრამ ასე უფრო უჩვეულოა“, - ამ სიტყვებთან ერთად დედოფალმა ელისაბედმა ხმალი მოიმარჯვა და შეთავაზებული დანის ნაცვლად ტორტი სწორედ ხმლით დაჭრა.

იხსენებენ იმასაც, რომ როცა ცნობილი მფრინავი იური გაგარინი დედოფალთან სადილად მიიპატიჟეს, სასახლეში ყოველგვარი ეტიკეტი დაირღვა, რაზეც ელისაბედმა განმარტა, რომ სასახლის პროტოკოლი მიწიერი ადამიანებისთვის მოქმედებდა, გაგარინი კი ზეციური ადამიანი იყო. დედოფალმა სასადილო მაგიდასთან თავად დაარღვია განაწესი და გვერდით მოისვა კოსმონავტი. იური გაგარინისთვის უცხო იყო სამეფო სუფრის სერვირება, ამდენი თეფშის და დანა-ჩანგლის დანახვაზე დაიბნა, სალათის გადაღებისას უბრალო კოვზი მოიმარჯვა და იკითხა, „მოდით, რუსულად ვჭამოთ?!“ დედოფალმა ამაზე გაიღიმა და თანამეინახეებს მიმართა, „ბატონებო, მოდით, გაგარინისებურად ვჭამოთ!“ მოგვიანებით კი დედოფალმა ელისაბედმა ხრუშჩოვს მისწერა, „სად იპოვეთ ასეთი მომხიბვლელი მამაკაცი-კოსმონავტი?!“

დედოფლის მისამართით ისმოდა ქებაც და კრიტიკაც, მაგრამ ყველაზე დიდ კრიტიკოსსაც არ შეეძლო დაეფარა მისი ადამიანურობა. საყოველთაოდ ცნობილია, რომ მეორე მსოფლიო ომის დროს დედოფალი ბრიტანეთის არმიის ქალთა დამხმარე სამსახურს შეუერთდა, სადაც მუშაობდა მუშად და მექანიკოსად, მართავდა სამხედრო სატვირთო მანქანებს. როდესაც ინგლისი გერმანული ავიაციის მიერ ინტენსიურად იბომბებოდა, ელისაბედის მამამ მეფე ჯორჯ მეექვსემ არ გახიზნა ოჯახი უსაფრთხო ადგილას და არც ბუკინგემის სასახლის საკვამურიდან კვამლი არ ამოსულა, რათა გაყინულ ინგლისელებს არ ეგრძნოთ, რომ მათი მეფე თბილ სასახლეში ცხოვრობდა. 1940 წელს ჯორჯ მეექვსის რეზიდენცია არაერთხელ დაიბომბა. ნაცისტების ბომბი ბუკინგემის სასახლიდან 20 მეტრში ჩამოვარდა, ამან შეარყია მეფის ჯანმრთელობა, ხშირად შეწუხებული იყურებოდა ცაში, მაინც არ დატოვა სასახლე.

1986 წელს, როცა ელისაბედ მეორე საკუთარი იახტით მიცურავდა ერთ-ერთ დაქვემდებარებულ ქვეყანაში, შეიტყო იემენში სამოქალაქო ომის დაწყების შესახებ. დედოფალმა მაშინვე მოითხოვა იახტის კურსის შეცვლა და, მაქსიმალური შესაძლებლობის ფარგლებში, ბორტზე უბრალო ადამიანები აიყვანა. ბრიტანეთის დედოფლის ამ საქციელმა ათას ადამიანზე მეტი გადაარჩინა. ასეთი თავდადებების გამო მიაჩნდათ იგი კლდედ, რომელზეც აშენდა თანამედროვე ბრიტანეთი.

ელისაბედ მეორესაც ჰქონდა რთული პერიოდი, როცა ინგლისელები სამეფო ოჯახს ადანაშაულებდნენ სახალხო პრინცესას - დაიანას დაღუპვაში. ეს ბუკინგემის სასახლის ყველაზე სერიოზული კრიზისი იყო. ყოფილი რძლის გარდაცვალების გამო დედოფალმა სამძიმარი ხუთი დღის დაგვიანებით განაცხადა, ბრიტანელებს მისი დაგვიანებული რეაქცია არ მოეწონათ.

ფაქტია, დიანას დაკრძალვის შემდეგ სამეფო ოჯახმა სტრატეგია შეცვალა, ბევრად უფრო დაუახლოვდა ხალხს, ვიდრე მანამდე იყო. ბუკინგემის სასახლის მკვიდრნი მიხვდნენ, თუ რატომ უყვარდა ხალხს დიანა სპენსერი, რომლის მომხიბვლელობაც სწორედ უშუალობაში გამოიხატებოდა. დიანა შიდსით დაავადებულ ადამიანებთან ფოტოებს იღებდა, ხელს ართმევდა, როცა ექიმებიც კი ერიდებოდნენ შეუსწავლელი ვირუსის მქონე ავადმყოფებთან შეხებას.

„რომაული არდადეგების“ არ იყოს, დედოფალ ელისაბედსაც ჰქონდა ყველაზე დასამახსოვრებელი დღე თავის ცხოვრებაში, როცა მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ ევროპის გამარჯვების დღის აღსანიშნავად ელისაბედი და მისი და ბუკინგემის სასახლიდან ფარულად გავიდნენ და ხალხის მასას შეერივნენ.

როგორც ამბობენ, დედოფალ ელისაბედისთვის ხალხის მსახურება ღვთის სამსახურს ნიშნავდა, ამ ტვირთს მას პრინცი ფილიპი უმსუბუქებდა, რომლის ვიკინგურმა იერმაც - ქერა თმამ და ცისფერმა თვალებმა დაიპყრო დედოფლის გული.

ელისაბედ მეორის დაკრძალვის ცერემონიალზე არ მიუწვევიათ რუსეთის დელეგაცია. ეს გასაკვირი არცაა, რადგან უკრაინის ომამდე დიდი ხნით ადრე ელისაბედი არ მალავდა, რომ აპირებდა დალოდებოდა იმ დროს, როცა რუსეთის სათავეში მოვიდოდა სხვა ადამიანი და არა მისტერ პუტინი, რომელმაც დაკარგა რეალობის აღქმა და მასთან შეუძლებელი იყო რამეზე საუბარი. თავად რუსები განსაკუთრებულად მკრეხელურად აფასებენ მათი წარმომადგენლის დაბლოკვას ელისაბედის სამძიმარზე და ამაში გეოპოლიტიკური მიზნებისთვის ტრაგედიის გამოყენებას ხედავენ. საქართველოში ამასთან დაკავშირებითაც ხუმრობენ და ამბობენ: „პუტინი რომ მოკვდება, რუსებმაც არ დაპატიჟონ ინგლისელები და ნიჩია იქნება“.

დაბოლოს, მრავალსაუკუნივანი ტრადიციის თანახმად, დედოფლის გარდაცვალება ბუკინგემის სასახლის ბინადარ სამეფო ფუტკრებს შეატყობინეს. სამეფო მეფუტკრემ ყველა სკას აუწყა, რომ მათი პატრონი გარდაიცვალა, მაგრამ სთხოვა, არ გაფრინდნენ, რადგან ახალი პატრონი კარგად მოექცევა.

უცნობია, ელისაბედის დაღუპვა შეატყობინეს თუ არ გედებსა და დელფინებს, რადგან დიდი ბრიტანეთის ყველა წყლებში მოცურავე გედი და დელფინი მე-12 საუკუნიდან მოყოლებული, ბრიტანეთის მონარქს ეკუთვნის.

პოლიტოლოგი სოსო ცინცაძე მიიჩნევს, რომ ელისაბედ მეორე ისტორიული პიროვნება გახლდათ, რომელიც ომის დროს სასწრაფო მანქანის უბრალო მძღოლად მუშაობდა.

„ბუხარს მართლაც არ ანთებდნენ ბუკინგემის სასახლეში, რადგან ბოლი ამოვიდოდა და დილით ინგლისელები რომ სამუშაოდ მიდიოდნენ, გაყინული სახლებიდან არ უნდა დაენახათ, რომ ბუკინგემის სასახლეში თბებოდნენ. ამიტომაც იყო, რომ ინგლისელები საკუთარ დედოფალზე ლოცულობდნენ. ელისაბედი ინგლისის სიმბოლო იყო“,-გვითხრა სოსო ცინცაძემ.

ანალიტიკოსი ნიკა ჩიტაძე მიიჩნევს, რომ ბრიტანეთის ისტორიაში ყველაზე დიდი ხნის განმავლობაში ხელისუფლებაში სწორედ ქალები იმყოფებოდნენ. ელისაბედ პირველი გაცილებით ძლიერი მონარქი იყო, მის დროს, ანუ მე-16-17 საუკუნეებში ბრიტანეთში მონარქის უფლებები გაცილებით გაზრდილი იყო, ბრიტანეთში იყო აბსოლუტური მონარქია, ელისაბედ პირველის დროს დაიწყო ბრიტანეთმა ინდოეთის კამპანიის ჩამოყალიბება და თავისი კოლონიური პოლიტიკის განხორციელება. საბოლოოდ ბრიტანეთი გახდა სუპერსახელმწიფო მე-18-19 საუკუნეებში. შემდეგ უკვე მე-19 საუკუნეში იყო დედოფალი ვიქტორია, ვიქტორიანული ხანაც ამიტომ დამკვიდრდა, 60 წლის განმავლობაში ვიქტორია მართავდა ბრიტანეთს, ოღონდ მის დროს მონარქის უფლებები შედარებით შეზღუდული იყო, თუმცა დედოფალ ვიქტორიას პატივს სცემდნენ.

რაც შეეხება ელისაბედს, ნიკა ჩიტაძის შეფასებით, ელისაბედი უინძორთა დინასტიის წარმომადგენელი, მეტად ღირსეული ქალბატონი იყო. ის შემთხვევით გახდა მონარქი, რადგან ედუარდ მერვე შეყვარებული იყო ჰოლივუდის კინოვარსკვლავზე, ორჯერ გათხოვილ ქალზე, ედუარდმა უარი თქვა ტახტზე და ტახტი გადააბარა ჯორჯ მეექვსეს, ანუ ელისაბედის მამას.

„სხვათა შორის, ჯორჯ მეექვსე მეტად ღირსეული მეფე იყო. საინტერესო იყო, რომ სწორედ ჯორჯ მეექვსეს ძალიან აქტიური როლი მიუძღვის მეორე მსოფლიო ომში. კერძოდ, გერმანული დაზვერვა აკვირდებოდა, საიდან უნდა გაეხსნა დასავლეთს ფრონტი. გერმანელები ფიქრობდნენ, რომ ამერიკელები და ბრიტანელები ჯარებს გადასხამდნენ ნორვეგიის მიმართულებით, მაგრამ სპეციალურად, წინასწარი გათვლებით, ჯორჯ მეექვსემ ცრუ მანევრი განახორციელა და და გერმანელები გაიქცნენ. ამ დროს უცებ ნორმანდიაში, საფრანგეთში, მოხდა ბრიტანული და ამერიკული ჯარების გადასხმა. ეს ხდებოდა 1944 წლის ივნისში. ჯორჯ მეექვსემ დიდი როლი ითამაშა ასეთი ცრუ მანევრირებით“, - აღნიშნა ნიკა ჩიტაძემ for.ge-სთან საუბარში.

მისი თქმით, ელისაბედ მეორე 1952 წლიდან გახდა დედოფალი და ღირსეულად ატარებდა ამ ტიტულს. დიანას დაღუპვა მისი ოჯახის ბრალი არ ყოფილა, მოხდა ასეთი ტრაგედია. დიანას პირადი ცხოვრება ჰქონდა, ჩარლზს - თავისი ცხოვრება. როგორც გოეთე ამბობდა, „დიდი ადამიანები, ამავე დროს, ჩვეულებრივი ადამიანები არიან“, ჩარლზიც ჩვეულებრივი ადამიანი იყო, კამილა შეუყვარდა, დიანას კიდევ ალ ფაიედი, მანამდე ბრიტანელ კაპიტანთან ჰქონდა რომანი.

„ეტყობა, რაღაც მოხდა სამეფო ოჯახში, ეს დედოფლის ბრალი არ იყო. დედოფალი ელისაბედი ყველანაირად ცდილობდა, ბრიტანეთი ყოფილიყო ერის გაერთიანების სიმბოლო. ბრიტანეთი ყოველთვის იყო ანგარიშგასაწევი ძალა, ლონდონში 600 წამყვანი ბანკის მთავარი შტაბ-ბინა მდებარეობს და მსოფლიოს საფინანსო ცენტრია ლონდონი. ბრიტანეთი თავისი ტრადიციებით, პარლამენტარიზმით, კულტურით, მწერლობით, ხელოვნებით ყოველთვის ანგარიშგასაწევი და პატივსაცემი იქნება. მით უმეტეს, ბრიტანეთი მსოფლიოს ერთ-ერთი უძლიერესი ქვეყანა, ბირთვული სახელმწიფოა. ვფიქრობ, დედოფლის შემდეგაც ეს ყველაფერი შენარჩუნდება. მით უმეტეს, ბრიტანეთში მონარქია არც არის განმსაზღვრელი, მთავარია პრემიერ-მინისტრის კანდიდატურა და მთავრობა როგორი იქნება. ბრიტანეთის დაუწერელი კონსტიტუციით, მეფე მეფობს, მაგრამ არ მართავს“, - აღნიშნა ნიკა ჩიტაძემ.

მანვე განმარტა, რომ ბრიტანეთს ქალ მმართველებში უმართლებდა. ყველაზე წარმატებული პრემიერ-მინისტრი იყო მარგარეტ ტეტჩერი. „ტეტჩერიზმი“ - ასეთი ტერმინიც კი დამკვიდრდა, რაც არ დანერგილა არც ერთი პრემიერის დროს, მიუხედავად იმისა, რომ ღირსეული პრემიერები ჰყავდა ბრიტანეთს, მათ შორის, უინსტონ ჩერჩილი.