„ადამიანი როდესაც საარჩევნო უბანზე მივა, არჩევანი გაკეთდება ბიულეტინზე, შემდეგ ეს ბიულეტინი დამთვლელ ელექტრონულ აპარატში შედის და ელექტრონული მანქანა ავტომატურად ითვლის. ეუთო-ოდირის მოთხოვნაც ეს იყო. მსოფლიოში ასეთი პრაქტიკა სულ რამდენიმე ქვეყანაშია დანერგილი და ჩვენც ერთ-ერთი ლიდერი ვიქნებით... მსოფლიოს ბევრი ქვეყანა ვერ დაიკვეხნის, რომ ასეთი მოწინავე ტექნოლოგიით ატარებს არჩევნებს“, - აცხადებს for.ge-თან ინტერვიუში მმართველი გუნდის წევრი ირაკლი ქადაგიშვილი და ამასთან, სახალხო დამცველის არჩევისა და ელექტრონული ხმის მიცემის დანერგვის ახალ წესთან დაკავშირებითაც საუბრობს.

სახალხო დამცველის შერჩევის პროცესში, საპარლამენტო ოპოზიციიდან ერთადერთი პარტია „სტრატეგია აღმაშენებელია“, რომელიც შერჩევის პროცესში მონაწილეობას არ იღებდა. შეიძლება ეს ფაქტი აღმოჩნდეს იმ 12 პუნქტის შესრულების გზაზე შემაფერხებელი მომენტი?

- 12-ვე პუნქტი შესრულდება. რაც შეეხება სახალხო დამცველის არჩევის პროცედურებს, კარგი იქნებოდა „სტრატეგია აღმაშენებლელს“ მონაწილეობა მიიღო, მაგრამ მათი რადიკალური პოზიცია პროცესს ვერ ავნებს.

პროცესებს ესწრებოდნენ „ნაციონალური მოძრაობისა“ და „ლელოს“ წარმოამდგენლები, თუმცა მათ კანონპროექტის მესამე მოსმენას ბოიკოტი გამოუცხადეს, ვინაიდან, თქვეს, რომ მათი რჩევები არ გაითვალისწინეთ. რა რჩევებზე იყო საუბარი და ოპოზიციის ბოიკოტი რა ზეგავლენას მოახდენს ომბუდსმენის არჩევის პროცესზე?

- განხილვების დროს ოპოზიციის მხირდან გამოთქმული ყველა შენიშვნა გათვალისწინებული იქნა და შემდეგ აისახა საბოლოო პროექტშიც და იმ გადაწყვეტილებაშიც, რომელიც პარლამენტმა მიიღო. აქედან გამომდინარე, სიმართლეს არ შეესაბამება, რომ მათი შენიშვნები გათვალისწინებული არ იქნა. მეორე მოსმენის დროსაც ოპოზიციამ კანონპროექტს მხარი დაუჭირა. უბრალოდ, პლენალურ სხდომაზე ოპოზიცია ბოლომდე ჩამოყალიბებული არაა, ბევრი გარე ფაქტორი მოქმედებს ხოლმე, მათ შორის სახალხო დამცველის დესტრუქციულმა განცხადებამაც იმოქმედა და ხმა ამიტომ აღარ მისცეს. თუმცა წინააღმდეგობაც არ დაუფიქსირებიათ. პარლამენტის თავმჯდომარესთან, როდესაც ბრძანების ტექსტზე იყო საუბარი, მათ ისევ მიიღეს მონაწილეობა.

თქვენ ახსენეთ პარლამენტის თავმჯდომარის ბრძანება, რომლის საფუძველზე უკვე არასამთავრობო ორგანიზაციებმა უნდა წარადგიონ კანდიდატები. ყველა არასამთავრობო ორგანიზაციას შეუძლია წარადგინოს კანდიდატი, თუ რაიმე კრიტერიუმებს უნდა აკმაყოფილებდეს წარმდგენი არასამთავრობო ორგანიზაცია?

- კანდიდატი ყველა არასამთავრობოს შეუძლია წარადგინოს, გარდა „სამართლიანი არჩევნებისა და დემოკრატიის საერთაშორისო საზოგადოებისა“. უბრალოდ, შერჩევის პროცესში გათვალისწინებული უნდა იყოს რამდენიმე საკითხი - პირველი რიგში ის, რომ კომისიის წევრი კომპეტენტური და მიუკერძოვებელი უნდა იყოს. გარკვეული აკადემიური ცენზიც და გარკვეული გამოცდილებაც შეიძლება გააჩნდეს შერჩევის პროცესთან დაკავშირებით. რაც მთავარია, როგორც კომისიის წევრების, ასევე პერსპექტივაში სახალხო დამცველის მიმართაც მიუმხრობლობა არის ერთ-ერთი ყველაზე მთავარი მოთხოვნა.

ასევე ცნობილია, რომ თუ შვიდი კანდიდატი ვერ იქნება წარმოდგენილი, პროცედურები თავიდან დაიწყება. კონკრეტულად როგორ დაიწყება თავიდან პროცედურები, რა იგულისხმება ამაში?

- სახლახო დამცველის კანდიდატურის წარდგენის უფლება აქვს პარლამენტში ფრაქციას, ან ფრაქციასთან გათანაბრებულ პოლიტიკურ ჯგუფს. ეს წესი არ შეცვლილა და იგივენაირად რჩება. უბრალოდ, ჩვენ ვთქვით, რომ ყველას მივცეთ წარდგენის  უფლება, ვისაც შეიძლება სურვილი ჰქონდეს და მათი შეფასება გარკვეული კრიტერიუმით მოხდეს, რომელიც ბრძანებაშია გაწერილი. შემდგომ, როდესაც გვეცოდინება რამდენი მსურველია, ვინ ვის წარმოადგენს, ვის რა გამოცდილება აქვს, ვის რა ცოდნა აქვს, ვის რა გავლილი გზა აქვს და რამდენად კეთილსინდისიერია, აქედან ისევ პოლიტიკური ფრაქციები დაასახელებენ კანდიდატურას და საბოლოოდ, პარლამენტმა 90 ხმით უნდა აირჩიოს. ამ ცვლილებებით ჩვენ უზრუნველვყავით ის, რომ წრე იმ ადამიანებისა, ვისაც აქვს სურვილი ან პრეტენზია, რომ იყოს სახლახო დამცველის კანდიდატად ნომინირებული, ფაქტობრივად, კარი ყველასთვის ღიაა. თავად, კომისია არავის ბლოკავს. შემდეგ უკვე პოლიტიკური ფრაქციები ვის წარადგენენ, ეს არის მხოლოდ და მხოლოდ მათი საქმე. როდესაც ვამბობთ 7-ს, ეს ნიშნავს, რომ პარლამენტს უნდა ჰქონდეს არჩევანის საშუალება. დღეს, ვერც ერთი ფრაქცია, ვერც უმრავლესობა და ვერც ოპოზიცია ვერ მიიღებს გადაწყვეტილებას გარკვეული შეთანხმების გარეშე, ამიტომ არის 90 ხმა. აქედან გამომდინარე, ასარჩევი კანდიდატებიდან უნდა გვქონდეს საშუალება შევჯერდეთ ისეთ კანდიდატზე, რომელიც მართლაც იქნება ყველაზე საუკეთესო სახალხო დამცველის პოზიციაზე. ჩვენი ერთადერთი მოთხოვნაა, რომ ომბუდსმენი თავიდანვე პოლიტიკურად მიუკერძოვებელი უნდა იყოს, რომელიც რეალურად იქნება ადამიანის დამცველი და არ იქნება გარკვეული პოლიტიკური ხაზის გამტარებელი.

იმ შემთხვევაში, თუ განმეორებით პროცედურას გამოუცხადებს ოპოზიცია ბოიკოტს, მმართველი გუნდი კანდიდატს დაასახელებს?

- თეორიულად თუ განვიხილავთ და ბოიკოტირება მოხდება, ამ შემთხვევაში ჩვენც დავასახელებთ.

ალბათ, კანდიდატიც შერჩეული გეყოლებათ?

- ამაზე წინასწარ საუბარი არ ყოფილა. მგონია, რომ ძალიან ბევრი კანდიდატი იქნება.

კანდიდატის წარდგენა როდესაც დაიწყება, საჯარო განხილვები თუ იქნება?

- რა თქმა უნდა, მთავარი ტენდეციაა, იყოს მაქსიმალური ღიაობა და ჩართულობა. შეფასების პროცესიც ღია იქნება იმ გაგებით, რომ ცნობილი იქნება კრიტერიუმები, შეფასების შკალა. კომისია გასცემს შეფასებებს, შემდგომ უკვე თითეულ ნომინანტთან დაკავშირებით წარმდგენ სუბიექტს ექნება ინფორმაცია, ვინ ვინ არის. ზოგადად, პარლამენტარებიც ინფორმირებულები ვიქნებით, ვინ იყო წარმოდგენილი, ვის რა „ბეგრაუნდი“ აქვს, ვის რა პოტენციალი გააჩნია. ჩვენი გადაწყვეტილებაც ინფორმირებული იქნება.

რომ დავაზუსტოთ, კანდიდატის რაოდენობა მინიმუმ შვიდით განისაზღვრა, მაგრამ მაქსიმუმი რამდენია?

- არასამთავრობო ორგანიზაციებთან ზღვარი განუსაზღვრელია, ხოლო თითეულ პოლიტიკურ ფრაქციას ერთი კანდიდატის დასახელება შეუძლია.

გაქვთ იმედი, რომ წარდგენილ კანდიდატი პარლამენტის 90 ხმას მიიღებს?

- ერთი რამის მინდა მჯეროდეს, საქართველოში შეიძლება მოიძებნოს ისეთი ადამიანი, რომელსაც ამ მიმართულებით გარკვეული ცოდნა გააჩნია და ყველას მხრიდან ნდობას დაიმსახურებს.

როგორ ცნობილი გახდა მოქმედი ომბუდსმენი აშშ-ს საელჩოს რეკომენდაციით დაინიშნა. ამ თემაზე თქვენი გუნდიდან გასულმა ოთხეულმაც ისაუბრა. თუ გავითვალისწინებთ იმ აზრს, რომ ისინი ხელისუფლების პოზიციის გამხმოვანებლები არიან, შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ ამჯერადაც, თუ საელჩოს თავისი ფავორიტი ეყოლება, ხელისუფლება იძულებული გახდება ანგარიში აშშ-ს საელჩოს გაუწიოს?

- ერთი რამ უნდა გავაცნობიეროთ, ჩვენი პარტნიორები ჩვენთვის უმნიშვნელოვანესია. თუმცა, თითოეული ქვეყანა თავის დამოუკიდებელ დღის წესრიგს ქმნის და ეს არის მხოლოდ და მხოლოდ ჩვენი კომპეტენცია.

რაც შეეხება, ოთხეულს, ისინი საკუთარ მოსაზრებებს აჟღერებენ. მათ აქვთ ასეთი პოზიცია - ისინი სვამენ იმ კითხვებს, რომელიც საზოგადოებაში არსებობს. ეს არის მათი პოზიცია, თუმცა ბევრ საკითხში „ქართული ოცნების“ პოლიტიკას ეთანხმებიან, ამიტომ უმრავლესობაში რჩებიან. მმართველი გუნდი პარტნიორებთან ურთიერთობაში მწვავე ფაზაში ვერ შევა, რადგან ეს არც ქვეყნის და არც გუნდის ინტერესებში არ შედის. ამიტომაც ისინი გავიდნენ გუნდიდან, დატოვეს თანამდებობები და ჩამოაყალიბეს თავიანთი მოძრაობა.

თუ ოპოზიციამაც მხარი დაუჭირა და კანდიდატმა 90 ხმა მიიღო, ეს შეიძლება ჩაითვალოს, რომ დეპოლარიზაციისკენ ნაბიჯი გადაიდგა?

- რა თქმა უნდა, ეს ერთ-ერთი წინ გადადგმული ნაბიჯი იქნება. ზოგადად მიმაჩნია, რომ პოლარიზაციის ხარისხის შემცირება სავსებით შესაძლებელია. მკაფიოდ უნდა ითქვს, რომ საქართველოში იმას, რასაც ჩვენი კონსტიტუცია არ აღიარებს და ხალხიც არ უჭერს მხარს არის ე.წ. რევოლუციური გზა. თუ არ იქნება ირიბი მხარდაჭერაც კი, რა თქმა უნდა, ეს თემა რადიკალური ოპოზიციისთვის აქტუალური აღარ იქნება. ახლა ბუნდოვანი განცხადებები რადიკალურ ოპოზიციას საშუალებას აძლევს, რომ რაღაც რადიკალიზმი შეინარჩუნონ.

უკრაინიდან მოდის რადიკალიზმის შენარჩუნება?

- ყველა მხრიდან მოდის - უკრაინიდანაც, ხან ევროპარლამენტარი რაღაცას იტყვის, ხან „აკერმანი“ ჩამოვა და ა.შ. აქ ნათლად უნდა იყოს ნათქვამი, რომ ამ ქვეყნის პერსპექტივა არის მხოლოდ ღია, ლეგალურ სივრცეში დემოკრატიული პროცესის განვითარება. ეს ყველას იძულებულს გახდის, რომ პოლარიზაციის მავნე დონე შემცირდეს და ბევრ საკითხში კონსენსუსი მოიძებნოს.

წინ გადადმულ ნაბიჯზე ვსაუბრობთ, თუმცა არის საკითხი დეოლიგარქიზაცია. როგორც საქართველოში, ასევე უკრაინიდან ითხოვენ რამდენიმე ადამიანისთვის სანქციების დაწესებას. მოხდება ამ თემაზე შეჯერება და შეთანხმებაც?

- კანონი უნდა მივიღოთ უნივერსალური. ოპოზიციას უნდა, რომ მივიღოთ კანონი, რომელიც მხოლოდ ბიძინა ივანიშვილს შეეხება. ოღონდ არ იციან, რა უნდა იყოს ამ კანონში, ანუ მათ უნდათ, რომ ივანიშვილს საქართველოში ცხოვრება აეკრძალოს. ფაქტობრივად და სამართლებრივად ივანიშვილს შეხება არც მედიასთან, არც ბიზნესთან, არც არასამთავრობო სექტორთან და არც პოლიტიკასთან არ აქვს. ერთადერთი შეხება ქველმოქმედებასთან აქვს. ეს თემა წამოჭრილი იყო უკრაინასთან მიმართებაში. უკრაინა მრავალოლიგარქიული ქვეყანაა. მსოფლიოში ერთადერთი ქვეყანაა, სადაც ასეთი კანონი მიიღეს. ამიტომ ვამბობთ, რომ მოდით, ეს კანონი პირდაპირ გადმოვიტანოთ, მინიმალური ადაპტაციით, ანუ შინაარსობრივად იგივე დავტოვოთ, რაზეც ოპოზიცია თანახმა არაა. თანახმა იმიტომ არ არიან, რომ მათ დეოლიგარქიზაციის კანონი კი არ სჭირდებათ, არამედ სჭირდებათ რაღაც ისეთი კანონი, რომელიც ერთ, კონკრეტულ ადამიანს შეეხება.

ასევე აქტუალური საკითხია ელექტრონული არჩევნების დანერგვა, ოპოზიცია ამ საკითხსაც ემიჯნება და აცხადებენ, რომ გაყალბება ამით არ აღმოიფხვრება. თქვენ რა ხარვეზებს ხედავთ?

- დღევანდელი საარჩევნო კოდექსი და არჩევნების ჩატარების ნაწილი გამორიცხავს გაყალბებას. ჩვენ დავინახეთ, ოპოზიციას რამხელა კამპანია ჰქონდა გაყალბებასთან დაკავშირებით, საგამოძიებლო კომისიაც კი შეიქმნა, მაგრამ ერთი გაყალბების ფაქტიც კი ვერ დაადასტურეს. გაყალბება გამორიცხულია, რადგან ძალიან ბევრი დამცავი მექანიზმი არსებობს. გაყალბების ერთადერთი საშუალება არსებობს - უბანზე მყოფი ყველა პიროვნება შეთანხმდება, რომ გაყალბდეს, მაგრამ ორი ადამიანიც კი თუ წინააღმდეგ წავა, ამის საშუალება აღარ იქნება. რაც შეეხება ელექტრონულად ხმის მიცემას - დამატებითი სპეკულაციები აღარ იქნება. ოქმები რომ დგება, მექანიკური შეცდომები იპარება, მაგრამ აქ ასეთი მცირე ზომის სპეკულაციებიც გამოირიცხება. ელექტრონული ხმის მიცემის პროცესის შემდეგ, შედეგი მალევე იქნება. ახალი კანონი ამ სპეკულაციების თემას მოსპობს. საერთოდ, ოპოზიციას კარგის თქმა ძალიან უჭირს.

ელექტრონულად ხმის მიცემის დროს თუ დენი გაითიშა, ან დანადგარი გამოირთო, ამ შემთხვევაში როგორ იქნება?

- ყველა დიდ ქალაქში, ყველა მუნიციპალური ცენტრში, სადაც ინფრასტრუქტულად გამართული ვითარებაა, ყველგან დაინერგება ელექტრო ხმის მიცემის სისტემა. სადაც მცირე ამომრჩეველია, არ არის ინტერნეტი და ინფრასტრუქტურა, იქ ძველი მეთოდით ჩატარდება. ეს ყველაფერი ტექნიკურ რეგლამენტში გათვალისწინებული იქნება. ამას დამატებით ხარჯი სჭირდება - თავად აპარატურა ფასი ღირს, რეგისტრაციაც ელექტრონული წესით მოხდება, დათვლაც. ამავდროულად, მატერიალური ნაწილიც ნარჩუნდება. ბიულეტინის 10% მაშინვე უნდა გადაითვალოს.

ანუ მოქალაქეს შეუძლია ბიულეტინთაც მისცეს ხმა და პარალელულად ელექტრონულადაც?

- ადამიანი როდესაც საარჩევნო უბანზე მივა, არჩევანი გაკეთდება ბიულეტინზე, შემდეგ ეს ბიულეტინი დამთვლელ ელექტრონულ აპარატში შედის და ელექტრონული მანქანა ავტომატურად ითვლის. ეუთო-ოდირის მოთხოვნაც ეს იყო. მსოფლიოში ასეთი პრაქტიკა სულ რამდენიმე ქვეყანაშია დანერგილი და ჩვენც ერთ-ერთი ლიდერი ვიქნებით.

რეკომენდაციებში იყო გაწერილი აღნიშნული საკითხი?

- მკაფიო რეკომენდაცია არ არის. უბრალოდ, ბევრ საკითხზეა მიბმული. მათ შორის გამართულ ინფრასტრუქტურაზე, ფინანსურ ხარჯებზე. მსოფლიოს ბევრი ქვეყანა ვერ დაიკვეხნის, რომ ასეთი მოწინავე ტექნოლოგიით ატარებს არჩევნებს.