„თუ რელიგიური გრძნობების შეურაცხყოფის დასჯის მიმართულებით წავლენ, მაშინ, ამავე ლოგიკით, ბევრი რამეა დასასჯელი. მათ შორის, ნებისმიერი გინებაც დასასჯელია, რადგან უამრავი სხვადასხვა კონტექსტი აქვს პიროვნების ღირებულებათა სისტემას, რომლის დაცვაც ჩვენ მხოლოდ რელიგიის დაცვით გვინდა“, -აცხადებს For.ge-სთან საუბარში ფსიქოლოგი რამაზ საყვარელიძე.
როგორ ფიქრობთ, საქართველოში დადგა დრო, როცა რელიგიური გრძნობების შეურაცხყოფა უნდა დაისაჯოს, თუ ჩვენ ტოლერანტული ერი ვართ და რელიგიური გრძნობების შეურაცხყოფა არ გვახასიათებს?
- რა გითხრათ, სხვა რამის შეზღუდვებიც შეიძლება საქართველოში. რელიგიური გრძნობების მიმართ ასეთი ფაქიზი დამოკიდებულება იმის გამო გაჩნდა, რომ რელიგია პიროვნების ერთ-ერთ მნიშვნელოვან ნაწილს წარმოადგენს. ფაქტობრივად, რელიგიის შეურაცხყოფა პიროვნების შეურაცხყოფას უტოლდება. უდავოა, თუკი ადამიანის უფლებებს ვიცავთ, თუკი ვიცავთ იმის უფლებას, რომ მეორე ადამიანმა არ ხელყოს სხვა ადამიანის სიმდიდრე და ყაჩაღობისთვის ისჯება ადამიანი, მაშინ პიროვნების სიმდიდრეა მისი რელიგიური გრძნობებიც და, ამავე ლოგიკით, მისი ხელყოფაც უნდა დაისაჯოს. ასევე, პიროვნების სიმდიდრეა მისი ახლობლები, ნათესავები, მშობლები. მაშინ, ამავე ლოგიკით, ნებისმიერი გინება უნდა დაისაჯოს, რადგან, თუკი პიროვნების დაცვით არის განპირობებული ის, რომ შემოგვაქვს ამგვარი კანონი - პიროვნების რელიგიური გრძნობების დაცვა, მაშინ პიროვნების ღირებულებას მისი ახლობლებიც წარმოადგენენ და ისინიც დავიცვათ. ამიტომ ავკრძალოთ გინება. საქართველოში გინების აკრძალვა ნამდვილად საჭიროა.
ჩვენში რელიგიური არატოლერანტობა მართლაც უფრო იშვიათია, მაგრამ გინება, შეურაცხყოფა ყოველ მეორე ფეხის ნაბიჯზეა. ენობრივი და ფიზიკური ძალადობაც ხშირია. ამ შემთხვევაში, რელიგიაზე აქცენტი იმიტომ გაკეთდა, რომ გარკვეულმა პროცესებმა მოახდინა ამის გამწვავება და აქტუალიზაცია და არა იმიტომ, რომ ზოგადი მიდგომა გვაქვს მკაფიოდ ჩამოყალიბებული, თუ რას ვიცავთ, როცა რელიგიურ გრძნობებს ვიცავთ. ეს გრძნობები აუცილებლად დასაცავია, ოღონდ რასაც იცავ რელიგიური გრძნობების დაცვის დროს, ის სხვა შემთხვევებშიც დასაცავია. ვიმეორებ, დასაცავია ადამიანის გრძნობები სიტყვიერი ძალადობის, ფიზიკური შეურაცხყოფის დროს და ა.შ. ანუ უამრავი სხვადასხვა კონტექსტი აქვს პიროვნების ღირებულებათა სისტემას, რომლის დაცვაც ჩვენ რელიგიის დაცვით გვინდა. ასე რომ, რელიგია შეიძლება ერთი ნაბიჯი იყოს, მაგრამ, თუ კონცეფტუალურად მიუდგებიან ამ საკითხს მისი ავტორები (და არა მხოლოდ კონიუნქტურულად), მაშინ სხვა ასპექტებზედაც ღირს დაფიქრება.
ამ კანონპროექტის მოწინააღმდეგები ამბობენ, რომ მსგავსი კანონები აქვს ირანს, საუდის არაბეთს. თუმცა, როცა საუბარია თამარ მეფისა და ქართლის დედის გამოსახულებების შეურაცხყოფაზე და ასეთ მძიმე ფაქტებთან გვაქვს საქმე, რაიმე შემზღუდავი მექანიზმი არ უნდა ჩაერთოს? მუსლიმანურ ქვეყნებს არ ვედრებით, მაგრამ გვახსოვს „შარლი ებდოს“ ტრაგედია რამაც გამოიწვია. ამ კანონპროექტის ავტორებიც ამბობენ, „ჩვენ ვერ მოვითმენთ, როგორ გვილანძღავენ უსაყვარლეს პატრიარქს, ეკლესიას, როგორ საგნებზე გამოსახავენ ჩვენს წმინდანებს, სირცხვილია ეს ყველაფერი“.
- ასეთნაირად საკითხის დასმა სწორია. ამიტომაც, თუკი იბრძვის სახელმწიფო, ის იბრძვის ყველა ისეთი ღირებულების დაცვისთვის, რაც პიროვნებისთვის მნიშვნელოვანია, მათ შორის, რელიგიური გრძნობების დასაცავად. თუკი ყველაფერ ამისთვის ვიბრძვით, მაშინ ყველაფერზე უნდა დაწესდეს სიხლის სამართლის პასუხისმგებლობა, მათ შორის, სიტყვიერ შეურაცხყოფაზე, ნებისმიერ ალმაცერად შეხედვაზე, დაჟინებულ მზერაზე, რაც ბოლო დროს, ასევე, აქტუალური თემა იყო. კი ბატონო, მაშინ ამ გზით წავიდეთ.
როდესაც ანალოგია მოჰყავთ, მოჰყავთ იმიტომ, რომ ქვეყნები, რომლებიც ამ გზით მიდიან და სასჯელს ამკაცრებენ, თავიანთი რელიგიის დაცვის მიზნით იქცევიან ასე და შემოაქვთ სასჯელი რელიგიური გრძნობის შეურაცხყოფაზე. მეორეც, მათთვის სიმკაცრის ენა არის აუცილებელი ენა და სწორედ სასჯელით აპირებენ, მოვლენები დაარეგულირონ. დემოკრატიის პრობლემა კი ისაა, რომ სასჯელით არ უნდა რეგულირდებოდეს ამ ტიპის მოვლენები, არამედ ადამიანის შინაგანი ღირებულებებით, შინაგანი მრწამსით. თვითონ პიროვნება უნდა გავხადოთ ისეთი, რომ მან შეურაცხყოფა არ მიაყენოს სხვა ადამიანს, მის ახლობელს, მის რელიგიურ ღირებულებებს.
ამ მხრივ პიროვნების აღზრდა მნიშვნელოვანია, მაგრამ ყველა ადამიანთან მიმართებით ეს არ ხერხდება.
- დიახ, ზუსტად ეს განსხვავებაა. ევროპა იმ მიმართულებით მიდის, რომ მთავარია აღზრდა და არა სასჯელი. ევროპის ბევრი ქალაქის ქუჩაში ჩქარი მოძრაობისას შემთხვევით მხარს რომ გაკრავ ადამიანს, ის შემოტრიალდება და თავად გიხდის ბოდიშს, ანუ აბსოლუტურად არააგრესიულია. ეს არააგრესიულობა აჩენს მერე ტოლერანტობას იმის მიმართაც, რომ შესაძლოა, მისი რელიგია შეურაცხყონ, მაგრამ მან შეიძლება სცადოს, მეორე ლოყა მიუშვიროს, რათა აგრესორმა დაინახოს თავისი შეცდომა. რა თქმა უნდა, ეს უფრო რთული გზაა, დასჯა კი უფრო მარტივია, მაგრამ ვიმეორებ, მაშინ ძალიან ბევრი რამ უნდა დაისაჯოს. თუ ამდენი რამის დასჯა არ შეგვიძლია, მარტო რელიგიაზე ლაპარაკი ღიმილის მომგვრელია. მაშინ გამოდის, რომ იდეოლოგიას იცავ, რადგან რელიგია, უპირველეს ყოვლისა, იდეოლოგიაა და სულ სხვა ჭრილში გადადის საუბარი. თუ არადა, აქცენტი უნდა გაკეთდეს პიროვნების აღზრდაზე, მისი ღირებულებების აღზრდაზე.
მე არ ვამბობ, რომ აღზრდა მაინცდამაინც უნდა მოხდეს სკოლაში. სულ რამდენიმე ხნის წინ ავტობუსებზე წააწერეს, „მე გზას ვუთმობ სასწრაფოს“. მართლაც, მოძრაობისას სასწრაფოს ხმა რომ ისმის, მანქანები გვერდზე დგებიან. ამას კონფორმიზმი ჰქვია, მთელი მორალი, ესთეტიკა ჩვენში კონფორმული მექანიზმებითაა შემოსული. თუკი ადამიანები დაინახავენ, რომ მათთვის მნიშვნელოვანი პიროვნებები იცავენ სხვა ადამიანის უფლებებს, მათ რელიგიურ ღირებულებებს, ისინიც შეეცდებიან, არ გაიმეორონ თავიანთი ადრინდელი შეცდომა. სწორედ ეს არის აღზრდა. ასე რომ, თვითონ ქვეყანამ უნდა გადაწყვიტოს, რა მიმართულებით უნდა წავიდეს - სასჯელების მიმართულებით, თუ აზრის მიმართულებით. თუ სასჯელების მიმართულებით წავლენ, მაშინ ბევრი რამეა დასასჯელი, ძალიან ბევრი.
სად გადის ზღვარი პიროვნების რელიგიური გრძნობის შეურაცხყოფასა და რელიგიური კონფლიქტის მიღწევას შორის, რომელიც ბევრად უფრო რთული ქმედებაა და ამძიმებს დანაშაულს? არადა, ხშირად სწორედ რელიგიური კონფლიქტის მიღწევას უფრო ლამობენ ცალკეული ადამიანები, ვიდრე კონკრეტული პირის რელიგიური გრძნობის შეურაცხყოფას.
- ეს მუხლი ჩვენს კანონმდებლობაში არსებობს და ადამიანის დისკრიმინაცია რელიგიური, ეთნიკური, რასობრივი თუ სხვა ნიშნით ისჯება. დისკრიმინაციაა, როცა საქმე კონფლიქტამდე მიგყავს საიმისოდ, რომ მეორე ადამიანი დაჩაგრო. ამიტომ მიუდგნენ ამ საკითხს დისკრიმინაციის ხაზით და არ უნდა ამას ცალკე რელიგიაზე პედალირება. ზოგიერთი ევროპელისთვის ჩვენ ისედაც თეოკრატიული სახელმწიფოს შთაბეჭდილებას ვტოვებთ. ეს კანონიც ევროპულ ღირებულებათა ჭრილში რომ განვიხილოთ, ევროპელები ხედავენ, რომ ჩვენს ქვეყანაში პიროვნების შეურაცხყოფა უგულებელყოფილია, ძალადობაზე სასჯელი დიდი არაფერია და ამ დროს რელიგიური გრძნობის შეურაცხყოფაზე ამხელა აქცენტი კეთდება, ე.ი. შენს ქვეყანაში წამყვანი რელიგიაა და თეოკრატიული სახელმწიფო ხარ.
თუმცა, ნეტავ, თეოკრატიული მაინც ვიყოთ. რეალურად, რელიგიურებიც არ ვართ. კაცი შედის ეკლესიაში, გადაიწერს პირჯვარს და მერე რას იზამს, არავინ იცის. ყველა ადამიანზე ეს არ ითქმის, მაგრამ რაღაც უფრო მოდას აყოლილია ჩვენი რელიგიურობა, რომელმაც ასეთი ტოტალური მასშტაბი მიიღო. მე მგონი, უფრო სოციალური სტერეოტიპის დატვირთვა მიიღო და ამით ჩვენს შთამომავლობასაც ცუდ საქმეს ვუკეთებთ. რელიგიურობა უაღრესად პიროვნული და პიროვნული თავისუფლების გამოხატულებაა. როგორც კი სოციუმი იწყებს ამაზე ზეწოლას, ე.ი. თავისუფლებას ვუსპობთ მომავალ თაობას. როდესაც გინდა, თავისუფალი საზოგადოება აღზარდო, იქ რელიგიური ძალადობის ცალკე გამოყოფა, როცა ძალადობას თავისთავად არ ებრძვი, ნიშნავს, რომ გსურს, ქულები დაიწერო რელიგიის ხსენებაში და არა მორალის გამოსწორებაში.
