გიორგი მარგველაშვილის ქმედებაში არათანმიმდევრულობას ხედავს კონსტიტუციონალისტი ვახტანგ ძაბირაძე და პრეზიდენტს მოუწოდებს, დაასახელოს ის ე.წ. დესტრუქციული ძალები, რომლებიც კონსტიტუციაზე ხელის არ მოწერას, ქვეყნის წინააღმდეგ გამოიყენებდნენ.

for.ge ვახტანგ ძაბირაძეს ესაუბრა.

პრეზიდენტის უმრავლესობასთან დაპირისპირება დაიწყო ირაკლი ღარიბაშვილის პრემიერობის დროიდან და დღემდე გრძელდება, მაგრამ ამ შემთხვევაში გიორგი მარგველაშვილი დაპირისპირებულია არა მთავრობასთან, არამედ პარლამეტთან და უშალოდ პარლამენტის თავმჯდომარესთან. პრეზიდენტს  არბიტრის როლი ენიჭება, მაგრამ რას დაარქმევდით იმ პოლიტიკას, რომელსაც მარგველაშვილი ატარებს?

ვახტანგ ძაბირაძე: სწორად აღნიშნეთ, კინკლაობა პრეზიდენტსა და უმრავლესობას შორის დიდი ხანია გრძელდება. ჯერ იყო დაპირისპირება პრემიერ ირაკლი ღარიბაშვილსა და პრეზიდენტს შორის. კვირიკაშვილის მოსვლის შემდეგ ეს ურთიერთობები ნელ–ნელა თითქოსდა დარეგულირდა, მაგრამ ისევ გართულდა, იმიტომ, რომ საქმეში ჩაერთო კონსტიტუციური ცვლილება.

რამაც დაპირისირების ახალი ეტაპი წარმოშვა და რომელიც დღემდე გრძელდება...

– მაშინ უფრო ლოიალური დამოკიდებულება იყო პარლამენტის თავმჯდომარესა და პრეზიდენტს შორის, დღეს უფრო გამძაფრდა ეს ურთიერთობა, რადგან პრემიერ–მინისტრი ნაკლებად რეაგირებს პრეზიდენტის განცხადებებზე. ამას უფრო ამჟღავნებს პარლამენტის თავმჯდომარე და უმრავლესობის წევრები.

აქ ერთი მნიშვნელოვანი საკითხი გახლავთ ის, რომ პრეზიდენტი თავიდანვე გაემიჯნა საკონსტიტუციო კომისიის მუშაობას და კონსტიტუციასთან დაკავშირებულ ყველა პროცესს. იცით, როდესაც ლაპარაკია არბიტრის ფუნქციაზე, ეს სულაც არ ნიშნავს იმას, რომ პრეზიდენტს საკუთარი პოზიცია არ უნდა ჰქონდეს, მაგრამ პრეზიდენტი არბიტრი არის მაშინ, როდესაც იწყება სახელისუფლებო, ან პოლიტიკური კრიზისი.

კერძოდ, დაპირისპირება პარლამენტსა და პრემიერს შორის, ან როდესაც კოალიციური უმრავლესობა იშლება, ასეთ შემთხვევაში პრეზიდენტი ცდილობს ჩამოაყალიბოს ახალი უმრავლესობა, ან დანიშნოს არჩევნები. აი, ამ ჭრილში არის პრეზიდენტი ნეიტრალური არბიტრი. მაგრამ, მისთვის არავის არ აუკრძალავს, რომ თავისი პოზიცია არ დააფიქსიროს. პრეზიდენტს დუმილის ფიცი არ აქვს დადებული.

საქართველო არ არის ერთადერთი ქვეყანა, სადაც მოქმედებს საკონსტიტუციო მმართველობა. მაგრამ რითია გამოწვეული ის, რომ ჩვენთან უფრო მწვავეა პრეზიდენტსა და აღმასრულებელ, თუ საკანონმდებლო ორგანოს შორის ურთიერთობები, ვიდრე იმ ქვეყნებში, სადაც ასევე არის საპარლამენტო მმართველობა? ახალი დემოკრატიის ქვეყანა ვართ და გვიჭირს ავყვეთ ახალ საკონსტიტუციო მმართველობას?

– სამწუხაროდ, ჩვენ ჯერ არ ვართ დემოკრატიული სახელმწიფო. უბრალოდ, ჩამოყალიბების პროცესში ვართ. ის, რაც დღეს ხდება, ჩვენთვის, როგორც საზოგადოებისთვის, ასევე პოლიტიკისთვის არის სიახლე. არ არის დალაგებული და გამიჯნული როგორც სტრუქტურები, ასევე ურთიერთობები და ეს ნაწილი ბუნდოვანია კონსტიტუციაში, ასე იყო ადრეც.

ახალ პრეზიდენტს რომ ავირჩევთ, მას რა, ავუკრძალავთ პოზიციის გამოხატვის უფლებას, თუ როგორ იქნება? უბრალოდ, თამაშის ის წესი, რაზედაც ჯერ კიდევ მოქმედ კონსტიტუციაში არის ლაპარაკი, არის დამკვიდრებული. გარდა იმისა, რომ ახლა ახალი კონსტიტუცია შემოდის, გარკვეული ტრადიციის შემდეგ ხდება მისი დარეგულირება, მორგება, როგორც საზოგადოებაზე, ისე მმართველობით სისტემაზე. ჩვენთან ეს პრობლემები არ არის მოგვარებული და დარეგულირებული.

სამწუხაროდ, ვხედავთ რაც ხდება. პრეზიდენტთან პირველი დაპირისპირება დაიწყო იმით, რომ მან პირველად გამოიყენა ვეტო. კი, მაგრამ ამ პრეზიდენტს ვეტოს გამოყენება კონსტიტუციაში ჩაუწერეს, ასე იყო ადრე და ასეა ახლაც და, თუ აქვს ვეტოს გამოყენების უფლება, მაშინ რატომ უნდა გაჩნდეს პრობლემა, რომ ვეტოს უფლება გამოიყენოს? დიდი პრობლემა იყო - ვინ წავიდოდა გაეროში, სახელმწიფოს მეთაური, თუ პრემიერი.

მაგრამ ჩვენ არ ვართ გამონაკლისი. მაგალითად, ავიღოთ პოლონეთი – კაჩინსკისა და სტუსს შორის საკმაოდ რთული დამოკიდებულება იყო. უფრო მეტს გეტყვით, საფრანგეთში, ასეთი დემოკრატიის ქვეყანაშიც კი, რთული დამოკიდებულება იყო. ეს დამოკიდებულია პიროვნებაზე და ბევრ სხვადსხვა ფაქტორზე. ამიტომ, ამაზე ასეთი მძაფრი რეაგირებები არ არის მაინცდამაინც მიღებული და გამართლებული.

პრეზიდენტი გაემიჯნა საკონსტიტუციო პროცესს, მაგრამ ხელი მოაწერა კონსტიუციას. ამბობს, რომ ამ ნაბიჯით დიდ დაპირისპირებას აარიდა ქვეყენა. ჩნდება კითხვა, თუ ასეთი დაპირისპირების წინაშე იდგა ქვეყანა, მაშინ რატომ გამოიყენა ვეტო?

– მე რომ მკითხოთ, უფრო ლოგიკური იქნებოდა, რომ ხელი არ მოეწერა კონსტიტუციისთვის. მთელი იმ პროცესიდან გამომდინარე, რაც ვანახეთ, ლოგიკური იყო, რომ ვეტოს დაადებდა. ასევე, ლოგიკური იქნებოდა ისიც, რომ მას ხელი არ მოეწერა. როდესაც ამბობს, რომ დიდი დაპირისპირება აარიდა ქვეყნას, მაშინ ღიად თქვას პრეზიდენტმა რა დაპირისპირება აარიდა ქვეყანას? არანაირი დაპირისპირებაც არ იქნებოდა, იმიტომ, რომ 10 დღის შემდეგ კონსტიტუციას ხელს მოაწერდა პარლამენტის თავმჯდომარე და შევიდოდა ძალაში. რა პრობლემა იყო, რატომ გახდებოდა პარლამენტის თავმჯდომარის ხელმოწერა დაპირისპირების შედეგი?!

ამბობს, რომ იმ ნაღმის შეეშინდა, რომელიც ქვეყანაში არსებულ დესტუქციულ ჯგუფს მისცემდა ხელს. შეიძლება ამ ლოგიკაში გავყვეთ პრეზიდენტს?

– იქნებ გვითხრას რა ნაღმი შეიძლებოდა ყოფილიყო? მე, პირადად ამ ნაღმს ვერ ვხედავ. ვერ ვხვდები ეს დესტრუქციული ჯგუფი მის მიერ ხელის არმოწერის შემთხვევაში რას იზამდა. ძალიან საინტერესოა, რომ ამ ქვეყანაში არ დასრულდა საუბარი ამ დესტუქციულ ძალებზე, გამოუცნობ, მოლანდებით თუ წარმოსახვით ჯგუფებზე. თუ ქვეყანაში არსებობს ეს დესტრუქციული ჯგუფი და ამის შესახებ იცის პრეზიდენტმა, პირველ ყოვლისა, ის არის ვალდებული ამ ჯგუფების შესახებ ღიად განაცხადოს და გვითხრას ვინ არის ეს ჯგუფი.

მე და თქვენ უნდა ვიმარჩიელოთ ახლა, რომელია ეს დესტუქციული ჯგუფი? როდესაც ამბობს, რომ პროცესები დაიწყებოდაო, გვითხრას რატომ დაიწყებოდა? ლოგიკას ვერ ვხედავ. აქ უფრო არათანმიმდევრობას ვხედავ. ცოტა უფრო გაჟეჟილად შეიძლება ითქვას - პრეზიდენტი დახარბდა, რომ კონსტიტუციაზე მისი ხელმოწერა დარჩენილიყო ისტორიისთვის. სხვა ახსნას პრეზიდენტის საქციელს ვერ ვუძებნი.

არაფერ პროცესებს ეს არ გამოიწვევდა. თუ რამე პროცესები გამოსაწვევია, პრეზიდენტის ხელმოწერა ამას ვერაფერს ვერ უშველის. რა უნდა უქნას პრეზიდენტის ხელმოწერამ იმ დესტრუქციულ ჯგუფს? გავიგეთ, რომ ამ ჯგუფს არ ასახელებს, მაგრამ გვითხრას, რას იზამდა ის დესტრუქციული ჯგუფი, თუ პრეზიდნეტი ხელს არ მოაწერდა. ამიტომ, მე უფრო არათანმიმდევრულობას ვხედავ მის ქმედებაში. რასაც ახლა ამბობს, ეს ყველაფერი არის თავის მართლება. ესეც ახალი არ არის ქართული პოლიტიკის სინამდვილისთვის.

პრეზიდენტს შეეძლო ეთქვა – ჩემი პოლიტიკური პოზიცია გამოვხატე მაშინ, როდესაც ვეტო გამოვიყენე, მაგრამ ვეტო დაძლია უმრავლესობამ. ვაღაირებ, რომ არ ვეთანხმები, მაგრამ ვაწერ ხელს. რა პრობლემაა ამის თქმა? ამიტომ, არ მესმის ამ ე.წ. დესტუქციული ჯგუფის და რაღაცა მოლანდებითი პროცესების.

წინ გვაქვს საპრეზიდენტო არჩევნები და აშკარაა, რომ მარგველაშვილი არ იქნება მმართველი გუნდის საპრეზიდენტო კანდიდატი. შესაძლოა, ეს იყოს ირაკლი ღარიბაშვილი. თუ გავითვალისწინებთ ღარიბაშვილის აქტიურობას, როგორ ფიქრობთ, არსებულ საკონსტიტუციო მმართველობისთვის რამდენად სწორი იქნება ღარიბაშვილის საპრეზიდენტო კანდიდატად დასახელება?

– ვფიქრობ, რომ ღარიბაშვილის პრეზიდენტობა ისეთივე პრობლემა გახდება, როგორც დღეს გვაქვს. იმიტომ, რომ ღარიბაშვილი იყო ძალიან აქტიური. შესაძლოა, მას შემდეგ, რაც გადადგა პრემიერობიდან და ერთგვარად ჩრდილში მოექცა, ეს რაღაცნაირი გაკვეთილი იყო მისთვის და პირობა დადოს, რომ იქნება ჩუმად და მორჩილად. ვფიქრობ, რომ ღარიბაშვილის პრეზიდენტობა არ იქნება გამართლებული. თუ რეალურ პოლიტიკაში დაბრუნება უნდა, ალბათ, სხვა გზა უნდა ეძებოს. უკეთესი იქნება თუ ისევ აღმასრულებელ ხელისუფლებაში დაბრუნდება რომელიმე მინისტრის თანამდებობაზე. ანუ, იქ, სადაც უფრო აქტიური ქმედებებია განსახორციელებელი.

მას არ ვიცნობ, მაგრამ ჩემი შეხედულებები გამომდინარეობს იქიდან, რომ ღარიბაშვილი არის აქტიური. ასეთი პიროვნებისთვის პრეზიდენტის ფუნქციის შესრულება ძალიან მოსაწყენი და მოსაბეზრებელი იქნება. ეს ხომ ის პრეზიდენტია, რომელიც ფაქტობრივად გადაწყვეტილებებს ვერ ღებულობს. გარდა ამისა, ახალი კონსტიტუციით მისი უფლებები კიდევ უფრო მცირდება. არ ვიცი, ალბათ, ჯობია, რომ მმართველმა გუნდმა უფრო სხვანაირი პრეზიდენტი ეძებოს.

როგორი უნდა იყოს საქართველოს პრეზიდენტი, რომელიც არსებულ საკონსტიტუცი მმართველობისთვის იქნება იდეალური?

– რადგან პრეზიდენტი ძალა–უფლებით არ არის აღჭურვილი, ის უნდა იყოს აღჭურვილი სხვა თვისებებით. საზოგადოებრივი ლიდერი უნდა იყის. ადამიანი, რომელსაც უნიკალური და კარგი ბიოგრაფია აქვს, რომელიც ყოველგვარი თანამდებობის გარეშე გარკვეულ ავტორიტეტს წარმოადგენს საზოგადოებაში. ასეთი ტიპის ადამიანის მოძებნა ძნელია, მაგრამ მგონია, რომ ამ მიმართულებით წასვლა ჯობია, ვიდრე ისევ ახალგაზდა და გამოუცდელი კაცი ავირჩიოთ პრეზიდენტად, რომელიც რა თქმა უნდა, შეეცდება პოლიტიკური კარიერა და პოლიტიკური ქულები დააგროვოს.

რთული იქნება შემდეგ ამ პრობლემის მოგვარება. ჯობია, რომ საზოგადოებრვი ავტორიტეტის მქონე პიროვნება იყოს პრეზიდენტი, რომელსაც არ ექნება შემდეგ პრეტენზია. ვიდრე 30 და 40 წლის, რომელსაც არ აქვს გამოცდიელბა და ავტორიტეტი. მე ასე ვხედავ, მაგრამ რომ მითხრათ ჩამომითვალეთ 5 ასეთი კანდიდატი მაინცო, ნამდვილად გამიჭირდება. სამწუხაროდ, ჩვენ ავტორიტეტების დეფიციტი გვაქვს ქვეყანაში.

რაც შეეხება გიორგი მარგველაშვილს, თუ გამოვალთ მისი პოლიტიკური აქტიურობებიდან, აშკარაა, რომ პრეზიდენტი ფიქრობს დარჩეს პოლიტიკურ ველზე. როგორ ფიქრობთ, გახდება მარგველაშვილი იმ პოლიტიკური ჯგუფის საპრეზიდენტო კანდიდატი, რომელიც მის გარშემო არის შეკრებილი? ვგულისხმობ როგორც საპარლამენტო, ასევე არასაპარლამენტო ოპოზიციას, მათ შორის „ნაციონალურ მოძარაობას“ და „ევროპულ საქართველოს“...

– ბოლო ნაბიჯი, რომელიც მან გადადგა, ვგულისხმობ კონსტიტუციაზე ხელმოაწერას, უკვე საეჭვოს ხდის ასეთი ერთობის შექმნას და ჩამოყალიბებას. არა მგონია, რომ ეს პარტიები კმაყოფილი იყვნენ იმით, რომ პრეზიდენტმა ხელი მოაწერა კონსტიტუციის იმ პროექტს, რომელსაც ვეტო დაადო. პრეზიდენტს თუ მართლა აქვს განზრახული კენჭი იყაროს საპრეზიდენტო არჩევნებზე და დარჩეს პოლიტიკაში, მას ეს ნაბიჯი არ უნდა გადაედგა. პოლიტიკურად ძალიან წამგებიანი ნაბიჯია მისთვის.

ამიტომ, მეეჭვება, რომ ამ პარტიებმა მარგველაშვილი წამოაყენონ ერთადერთ კანდიდატად, მაგრამ ქართულ სინამდვილეში გამორიცხული არაფერია. იმ ნაბიჯმა, რომელიც პრეზიდენტმა გადადგა, მისი წარმატება საკმაოდ შეამცირა. ეს იყო პოლიტიკურად არასწორი ნაბიჯი, მით უფრო თუ აპირებდა, რომ კენჭი ეყარა საპრეზიდენტო არჩევნებზე. ვნახოთ, რა იქნება, მაგრამ მაინც ყველაფერი დამოკიდებული იქნება იმაზე, როგორი კონფიგურაცია დაჯდება არჩევნების წინ.