საქართველოში სტუმრობისას აშშ-ს ვიცე-პრეზიდენტის დღის წესრიგში მნიშვნელოვანი ადგილი დაეთმო ოპოზიციურ სპექტრთან შეხვედრებს. ოპოზიციის ლიდერების განცხადებებიდან ჩანდა, რომ მათ ისაუბრეს ყველაფერზე, რაზეც კი სურდათ და ის ინფორმაცია მიაწოდეს მაიკ პენსს, რაც საჭიროდ ჩათვალეს. რამდენად ღრმა და საფუძვლიანი შეიძლება გახდეს ქართული ოპოზიციისა და აშშ-ს პოლიტიკური წრეების თანამშრომლობა, ეძებს თუ არა დასავლეთი ქართულ ოპოზიციაში დასაყრდენს, ამ თემებზე ექსპერტი, ვახტანგ ძაბირაძე გვესაუბრება.

ცნობილია, რომ ამერიკის ვიცე-პრეზიდენტი შეხვდა ქართულ ოპოზიციას, როგორც საპარლამენტოს, ისე არასაპარლამენტოს; თუმცა არასაპარლმენტო ოპოზიცის ზოგიერთი წარმომადგენელი უკმაყოფილო დარჩა - კერძოდ, ნინო ბურჯანაძე აცხადებს, რომ მას არც სააკაშვილის დროს მისცემია ასეთ შეხვედრებში მონაწილობის საშუალება და არც ახლა. თვლით, რომ ოპოზიცია გარკვეული ნიშნით იყო შერჩეული?

- პრინციპი ნათელი და გასაგებია, ეს არის ის ხალხი, რომელიც მკაფიოდ და ცალსახად გამოხატავს თავის პოზიციას დასავლეთის და არა მხოლოდ მის, არამედრუსეთის მიმართაც. ანუ საქართველოში ეს ხალხი არის დასავლური მიმართულების ფლაგმანი და მათთან შეხვედრა აშშ-ს ვიცე-პრეზიდენტისა, სრულიად ბუნებრივია.

რაც შეეხება ბურჯნაძესთან შეხვედრას, ალბათ ჩაითვალა, რომ მისი პოზიცია, ე.წ. ნეიტრალიტეტის შესახებ ნაკლებად საინტერესო იქნებოდა. იქიდან გამომდინარე, რომ აშშ-სა და რუსეთს შორის ამ ბოლო პერიოდში კიდევ უფრო ცუდი და დაძაბული მდგომარეობაა, ვიდრე ობამას პერიოდში; კონგრესიც და საზოგადოებაც უფრო აქტიურია საგაეო პოლიტიკაში; გარდა ამისა, ევროპასთანაც საკმაოდ რთული ურთიერთობა აქვს რუსეთს, მოკლედ, მიზეზები ბევრია და სავარაუდოდ, ამიტომაც არ შეხვდნენ ბურჯანაძეს.

როგორც არ უნდა ილაპარაკოს ქალბატონმა ნინომ, საზოგადოება მას აღიქვამს როგორც პრორუსულ ძალად- შესაძლოა, არა ისეთ მკაფიო ძალად, როგორც სხვებს, მაგრამ მაინც ასე ითვლება და საზოგადოების უდიდესი ნაწილი იზიარებს, რომ ნეიტრალიტეტი ნიშნავს უარი თქვა ევროპაზე, დასავლეთზე და დარჩე რუსეთთან პირისპირ. ეს კი რას მოგვიტანს, გასაგებია.

ეს შეხვედრები გამოხატავს, რომ დასავლეთი ხვდება იმ ოლიტიკურ ძალებს, რომელთაც აქვთ მკაფიოდ ჩამოყალიბებული საგარო ვექტორი.

როდესად დასავლეთისა და ოპოზიციის ურთიერთობაზეა საუბარი, განსაკუთრებით კი აშშ-ზე გავამჯახვილებდი ყურადღებას, ალბათ უნდა გავიხსენოთ 2003 წელიც, როდესაც ამერიკის მხრიდან იყო აშკარა მხრდაჭერა ჟვანია-სააკაშილის გუნდის მიმართ. მას შემდეგ რაც ივანიშვილის ხელისუფლება მოვიდა, გარკვეული პერიოდი ამერიკაც და ევროპაც ეჭვითა და სიფრთხილით გამოირჩეოდაახალი ხელისუფლების მიმართ; თუმცა ამჟამად შეიძლება ითქვას, რომ მასში მოკავშირეს ხედავს. დღეს თუ არის მსგავსი ფონი ქვეყანაში, როგორც იყოშევარდნაძის პერიოდში, როდესაც ამერიკამ საჭიროდ ჩათვალა, რომ კონკრტულ ოპოზიციურ ძალაზე უნდა დაედო ფსონი?

- ასეთი ცალსხა ვითარებაც არ ყოფილა; იყო არა მხოლოდ ჟვანია-სააკაშვილი, არამედ ბურჯანაძეც. ისიც უნდა გავიხსენოთ, რომ იმ გადამწყვეტ პერიოდში ჩამოვიდა ივანოვი, ანუ მხარდაჭერა იყო რუსეთიდანაც. შემდეგ რაც მოხდა, აბაშიძის გაყვანა აჭარიდან და ა.შ. სწორედ რუსეთმა განახორციელა და იქაც ორივე ფაქტორი მოქმედებდა, რუსულიც და ამერიკულიც.

იყო კიდევ ერთი მომენტი - ჟვანია-სააკაშვილის გუნდი კი ერქვა, მაგრამრეალურად ეს იყო კოალიცია, რომელშიც შედიოდნენ კონსერვატორები, რესპუბლიკელები და ა.შ.

პოლიტიკაში მუდმივობა არ არსებობს და შემდეგროგორც განვითარდა მოვლენები, ვნახეთ. იმ პერიოდში ყველამ იცოდა, რომ შევარდნაძე უნდა წასულიყო და მოხდა ის, რაც აწყობდა ორივე მხარეს -მისი მშვიდობიანი გაშვებაც, როგორც ჩანს, ორივე მხარის ინტერესში შედიოდა.

მაშინ უპირატესობა არც ერთ ძალას არ ჰქონდა საქართველოში არც პრორუსულს და არც პროდასავლურს. თუმცა ცოტა ხნის შემდეგ, როდესაც ცხინვალის პროცესები განვითარდა, საკმაოდ მკვეთრი რეაქცია წაქმოვიდა რუსეთის მხრიდან.

ხშირად საკმაოდ სქემატურად ვავლებთ ხოლმე პარალელებს -იმის თქმა მინდა, რომ მაშინ არ ყოფილოა ასეთი ცალსახა ვითარება,მხოლოდ შემდეგ გმოიკვეთა, რომ ნაციონალური მოძრაობა იყო მკვეთრდად პროდასავლური პოლიტიკური ძალა.

მერე უკვე გვახსოვს რაც მოხდა და 2007-2008 წლების შემდეგ მას სხვა არჩევანის საშუალებაც პრაქტიკულად არ ჰქონია.

შემდგომი პერიოდი გამოირჩეოდა იმით, რომ ოპოზიციამ ივანიშვილამდე ვერ ივარგა. ვგულისხმობ იმას, რომ ამ პერიოდში ოპიოზიციამ პროცესები ძალიან დააჩქარა, მიუხედავად იმისა, რომ არავინ არ იყო მზად ხისტი მოქმედებებისათვის - ვგულისხმობ 2007 წლის მოვლენებს, რომელიც გაგრძელდა 2008 წელშიც.

თუმცა ვთვლი, რომ მაშინაც იყო დაშვებული ერთი დიდი შეცდომა, როდესაც იპოდრომიდან დაიშალა ოპოზიცია და არ დაიწყო მსვლელობა. დღევანდელი გადასახედიდან რთულია ლაპარაკი, რა შეიძლებიოდა მომხდარიყო, მაგრამ თუ შეიქმნებოდა შეჯახების საფრთხე, რაც საეჭვოდ მიმაჩნია, შეიძლებოდა მაშინდაშლილიყვნენ.

ამას ვიხსენებ იმიტომ, რომ იმ პერიოდში დასავლეთი უკვე ეძებდა სააკაშვილის ჩამნაცვლებელს. რადგან ოპოზიციაშიარ აღმოჩნდა ასეთი ფიგურა, როგორც ჩანს, ერთი მხრივ, საკოსტიტუციო რეფორმა განხორციელდა იმისათვის, რომ სააკაშვილი საპრეზიდენტო პოსტიდან ჩამოეშორინათ, მაგრამ მეორე მხრივ, თვითონ ნაციონალურ მოძრაობაში მოეძებნათ ლიდერი, რომელიც დასავლურ კურსს გააგრძელებდა.

საკმაოდ სქემატურად ვლაპარაკობ, მაგრამ დაახლოებით ასეთი ეპოპეა იყო მაშინ. რაკი ვერც ეს სცენარი ვერ განხორციელდა, დადგა საკმაოდ კრიზისული მომენტი. თითქოს განადგურებული ოპოზიცია ქუჩიდან სახლებში გადაბარგდა, მაგრამ იმდენად რთული ვითარება გახლდათ, რომ ნებისმიერ ნაპერწკალს შეიძლებოდა სიტუაცია აეფეთქებინა. ეს იყო ყველაზე მნიშვნელოვანი. ამ დროს მოვიდა ივანიშვილი, რომელმაც დაფანტული ოპოზიცია შეაგროვა.

რაც შეეხება დასავლეთისადმი დამოკიდებულებას, რაც არ უნდა ვთქვათ, ამ ადამიანმა თავისი კაპიტალი დააგროვა რუსეთში, ალბათ ურთიერთობაც ჰქონდა რუსულ პოლიტიკურ წრეებთან, ამას თავადაც არ უარყოფს. ამიტომმისადმი რომ ფრთხილი დმოკიდებულება ყოფილიყო, ეს  სავსებით ნორმალურია.

თავადაც მშვენივრად იცოდა ეს და პირველი, ვინც კოალიციაში მიიწვია, იყვნენ რესპუბლიკელები და თავისუფალი დემოკრატები - მან არ შექმნა პარტია და განაცხადა რომ ეს  ძალები იყო მისი დასაყრდენი. ეს არ ნიშნავს, რომ ერთი ან მეორე პოლიტიკური ძალა გულზე ეხატებოდა და ვნახეთ კიდეც, 4 წლის შემდეგ რომ მისთვის ეს ძალები დესტრუქციული იყო. პრინციპში, ეს მანამდეც გამოჩნდა, გახსოვთ, ალბათ სოფლის მეურნეობის მინისტრის შემთხვევა, რომელიც რესპუბლიკელებსა და თავისუფალ დემოკრატებთან ასოცირდებოდა პოლიტიკურად. შემდეგ რაც მოხდ თავისუფალ დემკრატებთან დაკავშირებით ესეც ვნახეთ, მაგრამ ეს სხვა თემაა.

მოკლედ, ეს ძალები  ივანიშვილს სჭირდებოდაიმის საჩვენებლად, რომ ის იყო პროდასავლური ძალა. პრინციპში, საქართველოს ხელისუფლებაში ვერც მოვა პრორუსული ძალა, რაც არ უნდა ლამაზად დახატონ ნეიტრალიტეტი, საქართველოს მოსახლეობის უმეტესობას კარგად ახსოვს რუსეთი და ისიც იცის მას რა უნდა.

განწყობაც ასეთია, თუ ხალხს თავისუფალი არჩევანის საშუალება მიეცა, აირჩევს პროდასავლურს და არა პრორუსულს.მართალია, შემდეგ ივანიშვილი ხელისუფლებიდან წავიდა, მაგრამ პროდასავლური კურსი შეინარჩუნა.

რაც შეეხება ფრთხილ დამოკიდებულებას, ასეთი დამოკიდებულება ისევ შენარჩუნებულია,მაგრამ არა საგარეო ვექტორის, არამედ დემოკრატიული ინსტიტუტების მიმართულებით.

2012 წელსაც ეს იყო გარდამტეხი, 2003-შიც და 1991 წელსაც ეს პრობლემა იყო.დღესაც დგება ასეთი მომენტი - ანუ მოიძებნება თუ არა ოპოზიციაში ისეთი ძალა, რომელიც დაუპირისპირდება ქართულ ოცნებას.

ობიექტური რეალობა დღეს ასეთია: არის ორი ძალა - “ქართული ოცნება” და დაყოფილი “ნაციონალური მოძრაობა”. თუ “ნაციონალურმა მოძრაობამ” ვერ მოახერხა, რომ დაასრულოს თავსი “ნაციონალური” წარსული,  დიდი მომავალი არ აქვთ -ანუ იმ სახით როგორითაც დღეს არიან, მოსახლეობისთვის არიან მიუღებლები.

სხვა ოპოზიციური ძალები ჯერჯერობით ფორმირების პროცესში იმყოფებიან და სუსტები არიან. დღეს ასეთი ლანდშაფტი გვაქვს, თუმცა ვფიქრობ, ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნების შემდეგ უფრო დაიხვეწება და დალაგდება პოლიტიკური სურათი.

დასავლეთი იმითაც განსხვავდება რუსეთისაგან, რომ ის ელაპარაკება ხელისუფლებაში მყოფ ძალას, მოსწონს ის თუ არა, თუმცა აგრძელებს დასაყრდენი პოლიტიკური ძალის ძებნას.

პროცესი, რომელიც საქართველოში მიდის, სამწუხაროდ კვლავ მეორდება და როგორც ეს წინა ხელისუფლების დროს იყო, კვლავ პოლიტიკურ დაპირისპირებამდე მიდის.

თქვენ აღნიშნეთ, რომ პრობლემა ყოველთვის იყო დემოკრატიული ინსტიტუციების არასათანადო ფუნქციონირება. დღესაც ანალოგიური პრობლემაა, რომელიც უფრო მძაფრად ჩანს, რადგან წინა ხელისუფლება მის დაფარვას ასე თუისე, პიარით მაინც ახერხებდა. თუ ოპოზიცია არ იქნება ძლიერი, ცხადია პრობლემა უფრო გაღრმავდება. როდესაც ოპოზციურ ძალაზე ფსონის დადებასთან დაკავშირებით გკითხეთ, ვიგულისხმე ოპოზიციის გაძლიერება ისე, რომ მან ღირსეული ოპონირება გასწიოს და არა ხელისუფლების ჩასანაცვლებლად რევოლუციები მოაწყოს. თეორიულად მაინც, ასეთი სცენარის განხილვა შესაძლებელია? ანუ იგივე დასავლეთის მხარდაჭერით გაძლიერებულ ოპოზიციას ხელისუფლება ანგარიშს უწევს და უფრო მეტი პასუხისმგებლობით ეკიდება ქვეყნის მართვას...

- 2011 წელს, როდესაც 26 მაისის აქცია იყო, მეგობრებთან საუბრისას ვთქვი, რომ ხელისუფლება შიცვლებოდა - არავინ არ ჩანსო, მითხრეს. დავეთანხმე, არ ჩანს, მაგრამ სიტუაციაა ასეთი-მეთქი. ასეთი სიტუაციები თავისთავად იქმნება. დღესაც არ ჩანს ლიდერი, მაგრამ სიტუცია იქით მიდის, რომ ჩიხში შევალთ.

დღეს თუ ვინმე უშლის ხელს ჯანსაღი ოპოზიციური სპექტრის ჩამოყალიბებას, ეს არის “ნაციონალური მოძრაობა”, მისადმი ხალხის დამოკიდებულებიდან გამომდინარე. მას არ აქვს რესურსი, ისეთ ოპოზიციურ ძალად იქცეს, რომელიც ხელისუფlებას ჩანაცვლებს.

არის მეორე მომენტიც - პიარი კი არ ფარავდა დემოკრატიული ინსტიტუტების სისუსტეს, რეპრესიები ფარავდა - მასა იყო ჩუმად, მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ იყო კმაყოფილი. ეს გამოჩნდა 2012 წელს.

ამიტომ საკითხავია, ეს პროცესი თუ ამ მიმართულებით წავიდა, ხელისუფლება შეძლებს კი იმას, რომ ძალაუფლების შენარჩუნებისთვის კი არა, დემოკრატიული ინსტიტუტების გაძლიერებისთვის იბრძოლოს? მაშინ ძალაუფლება ხელიდან უნდა გაუშვას.

მაგრამ რეალობა ისეთია, რომ ხელისუფლება აქეთკენ არ მიდის.გავიხსენოთ თუნდაც ბოლოს მომხდარი ორი მომენტი - შემოვიღეთ საპარლამენტო მმართველობა, ეს არის საშუალება, რეალურად მივიღოთ პოლიტიკური პლურალიზმი. ამის პარალელურად მივიღეთ შესწორებები და ყველაფერი გადავაქციეთ ისევ ერთპარტიულ სისტემად. ელექტრონულ მედიაში რა პროცესებიც მიდის, ამასაც ვხედავთ.

ასეთ პირობებში გაძლიერებული ოპოზიცია დემოკრატიული ინსტიტუციების გაჯანსაღებაზე იმუშავებს? - რა თქმა უნდა, არა. რჩება ის ლუფტი, სადაც ხელისუფლებას და ოპოზიციას თანამშრომლობა შეუძლიათ? ორივე მხარე დაპირისპირების რეჟიმში გადადის. პრეზიდენტის წარმომადგენლისა და პარლამენტის თავმჯდომარის მაგალითი გავიხსენოთ - ეს იყო დაპირისპირების სააშკარაოზე გამოტანა, რომელმაც დაგვანახა, რომ ისევ საზოგადოების გახლეჩის პროცესი მიდის.

უკვე აღარ ვიცი, რა გზა შეიძლება გამოიძებნოს, ხელისუფლებას შესწევს თუ არა საკუთარ თავში გამოძებნოს ძალა და კარდინალურად ამოატრიალოს პოლიტიკური პროცესი და სხვა მიმართულება მისცეს. მეეჭვება, რომ ეს ამ შემადგენლობამ შეძლოს, მაგრამ ამისათვის დრო კიდევ არსებობს, დაახლოებით ერთი წელი თეორიული შანსი მაინც არის. ერთი წლის შემდეგ ეს შანსიც აღარ იქნება.

ეს არის პრობლემა და ამიტომ მიჭირს, გაძლიერებული ოპოზიცია აღვიქვა როგორც დემოკრატიული ინსტიტუციების გაჯანსაღების ბერკეტი. ეს არც სუსტ ოპოზიციას აწყობს და მითუმეტეს გაძლიერებულს არ ენდომება.

ხელისუფლებამაც იცის, რომ დღეს ოპოზიცია არაფერი არ არის, მაგრამ წინასწარ ბერკეტებს იმზადებს, რომ ძალაუფლება შეინარჩუნოს - ეს რელობა გვაქვს.

ანუ აშშ-ს ვიცე-პრეზიდენტთან ოპოზიციური ლიდერების შეხვედრები შეიძლება ფორმალურ შეხვედრებად აღვიქვათ? ყოველ შემთხვევაში ამ ეტაპზე...

- ვთვლი, რომ მიდის უფრო დათვალიერება ოპოზიციური ძალებისა ამერიკის მხრიდან. ვფიქრობ, ისინი ეძებენ ახალ საყრდენს ოპოზიციაში, თუ ასეთი გამოჩნდა. ისინი შეიძლება დაეხმარნენ, მაგრამ ასეთ ძალას თავად ვერ შექმნიან.

რამდენიც არ უნდა ვილაპარაკოთ, რომ ამერიკა გვმართავს, გადაწყვეტილებას მაინც ჩვენ ვღებულობთ, საქართველოს მოქალაქეები ყველა საჭირო შემთხვევში. ხელისუფლების ცვლილებაც, ასეთი თუ ისეთი, ჩვენ მიერ არის განხორციელებული და არა დასავლეთის მხრიდან.

ამიტომაც შეიძლება დასავლეთმა შესაძლოა, რომელიმე ოპოზიციური ძალა მართლაც შეარჩიოს სათანამშრომლოდ და მას პიარისა თუ ფინანსების კუთხით დაეხმაროს კიდეც, მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ რაიმე გადაწყვეტილება ქართველი ხალხის გარეშე იქნება მიღებული.