დღევანდელ ტრადიციულ საკვირაო სპორტულ მოგონებებში კიდევ ერთ ცნობილ ქართველ ფეხბურთელს და მის კარიერას გავიხსენებთ.

თბილისის „დინამო“ მაღალი დონის მცველებით ყოველთვის განებივრებული გახლდათ. ბატონი შოთა ხინჩაგაშვილი ჩვენებური გუნდის ღირსებას წინა საუკუნის 70-იან წლებში იცავდა და მის წარმატებებში დიდი წვლილიც აქვს შეტანილი.

ბატონი შოთა დღეს ჩვენი სტუმარია და საკუთარ ბიოგრაფიას თავად გაიხსენებს.

„რუსთავში გავიზარდე. იმ ადგილს „ინტერნატებს" ეძახდნენ. ისეთი უბანი იყო, ტაქსისტებიც ერიდებოდნენ იქ წასვლას. მთელი ჩემი უბანი ფეხბურთზე დადიოდა, თუმცა მიუხედავად იმისა, რომ ეზოში მათზე კარგად ვთამაშობდი, ვარჯიშისგან თავს ვიკავებდი. ფეხბურთზე მოგვიანებით შევედი, მიშა თაროზაშვილი იყო ჩემი პირველი მწვრთნელი.

პირველ მატჩს რა დამავიწყებს? მწვრთნელმა თავდამსხმელად დამაყენა. 2:0 მოვიგეთ და ორივე გოლი მე გავიტანე! თავი სიზმარში მეგონა, მატჩის მერე კი მწვრთნელმა მითხრა, ამიერიდან დაცვაში ითამაშებო. წარმოიდგინეთ რა დღეში ვიქნებოდი, თუმცა დრომ დაგვანახა, რომ მწვრთნელი მართალი იყო. და საერთოდ, ბატონი მიშა ძალიან ალღოიანი კაცი გახლდათ.

გლდანის სპორტსკოლის დამთავრებამდე რუსთავის „მეტალურგში" ვთამაშობდი. ძალიან კარგი გუნდი გვყავდა, ბევრი კარგი ფეხბურთელი თამაშობდა ჩვენთან: თემურ ჩლაიძე, ვოვა ინასარიძე, გია აფციაური... არც კი ვიცი, რომელი ერთი დავასახელო.

1968 წლის 4 იანვარი გუშინდელივით მახსოვს: კლუბში „დინამოში" მიწვეულების სია გამოაკრეს. ჩამონათვალში მეც ვიყავი, არადა, იმ სიაში ბევრი ისეთი მოთამაშე ვერ მოხვდა, რომელიც წარმატებაში დარწმუნებული იყო. რასაც მაშინ განვიცდიდი, იმას სიხარული კი არა, სხვა რაღაც ერქვა - როგორია, 17 წლის ბიჭს „დინამო" მიწვევდა! მაგრამ ჩვენმა მწვრთნელმა ალიოშა კოტრიკაძემ მთხოვა, „დინამოში" შენს პოზიციაზე გურამ ცხოვრებოვი და რეზო ჭოხონელიძე თამაშობენ, ძირითადში მოხვედრა გაგიჭირდება, სკამზე ჯდომას კი სჯობს ერთი-ორი წელი მოიცადო, ჩვენთან მეტი ითამაშო და მერე უკეთ მომზადებული წახვიდეო. დავუჯერე და არც წამიგია.

„დინამოში" 1970 წელს აღმოვჩნდი. იმ წელს ყველა ქართველი ფეხბურთელის საოცნებო გუნდში მხოლოდ სამი მოთამაშე აგვიყვანეს: მე, ცხონებული დათო ყიფიანი და უნიჭიერესი ნოდარ კვანტალიანი. მალე იტალიაში წავედით შეკრებაზე, მერე კი ლესელიძეში ვიყავით ორი თუ სამი კვირა. „დინამოს" მაისური პირველად სწორედ იქ მოვირგე, საწვრთნელი თამაში იყო. მერე ჩემპიონატიც დაიწყო და მეც დინამოელად „მოვინათლე".

15 მარტს ჩემპიონატი დაიწყო. საწყის ტურში მოსკოვის „ტორპედო" გვეწვია. წინა დღეს დუბლების თამაში გაიმართა - 2:4 წავაგეთ. გულგატეხილი ვიყავი, ვიფიქრე, მორჩა, პირველ გუნდს ვერასდროს ვეღირსები-მეთქი, მაგრამ ბაზაზე ძირითადი გუნდის შემადგენლობა რომ ვნახე, თვალებს არ დავუჯერე - ძირითად შემადგენლობაში ვიყავი! „ტორპედოს" 3:0 მოვუგეთ - მე შეუცვლელად ვითამაშე. იმდღეს დაცვაში ჩემთან ერთად რეზო ძოძუაშვილი, მურთაზ ხურცილავა და ბიჭი ჭელიძე იდგნენ.

ერთი კვირის შემდეგ კიევის „დინამო" გვესტუმრა. ჩვენი მთავარი მწვრთნელი გივი ჩოხელი იყო. მან კვლავ ძირითადში დამაყენა. ისევ მოვიგეთ. შემდეგ მოსკოვის „სპარტაკი" და მინსკის „დინამოც" დავამარცხეთ... ის ჩემპიონატი ზედიზედ ოთხი მოგებით დავიწყეთ. ახლა რომ ვუფიქრდები, ჩემთვის ის ეტაპი გადამწყვეტი იყო - თავდაჯერებული გავხდი, რაც შემდგომ ძალიან დამეხმარა.

„დინამოს" შემადგენლობაში სამასამდე ოფიციალური მატჩი ჩავატარე, გოლი კი ერთადერთხელ გავიტანე. ეს სადებიუტო წელს, 1970-ში, საკავშირო თასის ფინალში მოხდა მოსკოვის „დინამოსთან". ის ფინალი მოსკოვში, „ლუჟნიკებზე" გაიმართა 8 აგვისტოს - ასიათასზე მეტი გულშემატკივარი მოვიდა ორი „დინამოს" მატჩის სანახავად. მოსკოველთა კარში ლევ იაშინი იდგა, მე თუ მკითხავთ, ყველა დროის ერთ-ერთი საუკეთესო მეკარე. 67-ე წუთზე გავუტანე - გურამ პეტრიაშვილი ფლანგზე გაიჭრა, ჩააწოდა და მეც ვარდნაში შევაგდე. მანამდე 0:2-ს ვაგებდით, მაგრამ ანგარიში ვეღარ გავათანაბრეთ.

სხვათა შორის, მოსკოვის „დინამოსთან" მე არ უნდა მეთამაშა - მწვრთნელი გურამ ცხოვრებოვს ამზადებდა ძირითადისთვის, მაგრამ მას მატჩის წინ კუნთი დაეჭიმა და მე შევცვალე. იმ თამაშიდან კიდევ ორი ამბავი მახსენდება: სლავა მეტრეველს მაღალი სიცხე ჰქონდა, მაგრამ მაინც ძალიან შთამბეჭდავად ითამაშა. ჩემთვის ეს მაგალითი იყო და კიდევ: მეორე ტაიმის წინ, სანამ გვირაბიდან მოედანზე გავიდოდით, ვხედავ, ლევ იაშინი სიგარეტს ეწევა! თვალები შუბლზე ამივიდა - ამ სამაგალითო კაცისგან ასეთ რამეს არ ველოდი!

საწყის წლებში ბევრი მატჩი გამიცდა. მიზეზი? ტრავმები! გაუთავებელი პრობლემები ახალგაზრდული ასაკის ბრალიც იყო - ვიტკენდი რამეს და ხეირიანად არც ვმკურნალობდი - როგორც კი ფეხზე დავდგებოდი, მწვრთნელს ვეუბნებოდი, ვითამაშებ-მეთქი და... 1974-1975 წლებში, როცა „დინამოს" გაუჭირდა, ორ ჩემპიონატში სულ 20 თუ 21 მატჩი ჩავატარე. ცხადია, გულდასაწყვეტი იყო, მაგრამ მაშინ ვერ ვფიქრობდი ამდენს, მეგონა, კიდევ 10-15 წელი ვითამაშებდი.

დღევანდელი გადასახედიდან ვთვლი, რომ ნაკრებში უფრო მეტი შეხვედრა უნდა ჩამეტარებინა. მწვრთნელებმა პირველად 1976 წელს მიმიწვიეს - გუნდი სამხრეთ ამერიკაში გაემგზავრა და ჩემი დებიუტიც ქვეყნის პირველ გუნდში მაშინ შედგა - 1976 წლის 28 ნოემბერს არგენტინაში. ის თამაში ფრედ 0:0 დასრულდა. ოთხი დღის შემდეგ ბრაზილიელების წინააღმდეგ ვითამაშე - 0:2 წავაგეთ... ის ტურნე არასაფეხბურთო შთაბეჭდილებების გამო უფრო მახსოვს - სამხრეთ ამერიკაში ადვილად ვერ მოხვდები და მეც თვალებგაფართოებული ვუქცერდი ხალხს და ქვეყნებს, რომელთა შესახებ მხოლოდ წიგნებსა და ჟურნალებში თუ წამეკითხა.

მსაჯებთან ტკბილი ურთიერთობა არასდროს მქონია, თუმცა უფრო სწორი იქნება თუ ვიტყვი, რომ უსამართლობას ვერ ვიტანდი და საკუთარ აზრს ყოველთვის დაუფარავად გამოვხატავდი. თასების თასის ფინალიც სწორედ ამიტომ გამიცდა - როტერდამში, „ფეიენოორდთან" საპასუხო ნახევარფინალურ შეხვედრაში ერთ-ერთი ჰოლანდიელი წაქცეულ გაბელიას ეუხეშა და მეც „ხურდა დავუბრუნე". მსაჯმა, ცხადია, ყვითელი ამიფრიალა. ის ბარათი საბედისწერო გამოდგა ჩემთვის.

ყველაზე რთული მატჩი? თასების თასის ნახევარფინალი როტერდამში, „ფეიენოორდთან"! ისეთი ტენდენციური მსაჯობა, რაც იმ შეხვედრაში იყო, არასდროს მინახავს - არბიტრი ყველაფერს აკეთებდა „დინამოს" დასაღუპად. იმ თამაშის მერე ბევრჯერ დავფიქრდი: როგორ გავძელით და საბოლოოდ იმ დასკვნამდე მივედი, რომ ჰოლანდიელები ჩვენმა გაუტეხელმა ჟინმა დათრგუნა! მიუხედავად იმისა, რომ მათ ერთადერთი გოლი სჭირდებოდათ ორი მატჩის ჯამში ანგარიშის გასათანაბრებლად, მაინც გავძელით, მიუხედავად იმისა, რომ მსაჯმა ორი გოლი არ ჩაგვითვალა და სამი პენალტი არ მოგვცა, არ გავტყდით! აი, ამით ვაჯობეთ მეტოქეს!

რაც ჩემს გაფრთხილებას და იმ ყვითელ ბარათს მოჰყვა და რაც მაშინ გადავიტანე, მტერს არ ვუსურვებ! „შოთამ გუნდი დააღალატა", „შოთა საბჭოთა მოქალაქისთვის შეუფერებლად მოიქცა"... რას არ წაიკითხავდით მაშინ ჩემზე! ვისაც არ ეზარებოდა, ყველა ჭკუას მარიგებდა და მაკრიტიკებდა. თან, მნიშვნელობა არ ჰქონდა, იცოდნენ თუ არა ფეხბურთი, ერკვეოდნენ თუ არა საკითხში... ბევრი უარყოფითი წავიკითხე მაშინ. ამას ისიც დაერთო, რომ დიუსელდორფში არ წამიყვანეს. ასეთი რამ ახლა, ცხადია, არ ხდება - თამაშობს თუ არა ფეხბურთელი, ის გუნდთან ერთადაა, მაგრამ მაშინ სხვანაირად ფიქრობდნენ და მეც თბილისში დამტოვეს.

ფინალს შინ, მეუღლესთან ერთად ვუყურე. ძალიან ვნერვიულობდი, ცოლი მეუბნებოდა, დამშვიდდი, რამე არ მოგივიდესო... გოლი რომ გაგვიტანეს, მართლა ცუდად გავხდი, მაგრამ საბედნიეროდ, ყველაფერი დიდებულად დასრულდა! „დინამოს" დასახვედრად თბილისის აეროპორტში რამდენიმე საათით ადრე წავედი, მეგონა პირველი ვიქნებოდი, მაგრამ ბიჭებამდე ვერც მივედი - ზღვა ხალხი იყო მისული გუნდის დასახვედრად.

პოპულარობა? გულშემატკივართა სიყვარულს ყოველთვის ვგრძნობდი, მათი სითბო და მხარდაჭერა არასდროს მაკლდა! როცა ბავშვები სასეირნოდ გამყავდა, ხან ვინ გადამეხვეოდა და ხან ვინ. შვილები მეკითხებოდნენ, მამა, ვინ იყო ეს კაციო, მე კი უბრალოდ ვპასუხობდი, მათ ფეხბურთი უყვართ-მეთქი.

ბავშვობაში, სანამ „დინამოში" მოვხვდებოდი, მესხის და მეტრეველის გულშემატკივარი ვიყავი, მერე კი, როცა მცველი გავხდი, ყველაზე ძალიან მურთაზ ხურცილავას თამაში მომწონდა.

ცხოვრება ჩქარ მატარებელს ჰგავს, ბევრი შეხტომასაც ვერ ახერხებს, მაგრამ მგონი, ჩემი მატარებელი და იმ მატარებელში ჩემი ადგილი ზუსტად ვიპოვე“.