14 იანვარი ქართული თეატრის დღეა. საქართველოს ისტორიაში თეატრს უდიდესი დატვირთვა ჰქონდა, კრწანისის ომში გაწყვეტილი მაჩაბელას დასია ამის დასტური.

ოციოდე წლის წინ სოხუმის თეატრი, ცნობილი პოლიტიკური მოვლენების ფონზე უდიდესი განსაცდელის წინაშე აღმოჩნდა, მაშინ იმ დასს რეჟისორი და მსახიობი გოგი ქავთარაძე ხელმძღვანელობდა.

მას ჯერ კიდევ ყმაწვილკაცობისას დააკისრა განგებამ უდიდესი საქმე - სათავეში ჩასდგომოდა ბათუმის სახელმწიფო თეატრს. ამას ქუთაისში საკმაოდ ნაყოფიერი მუშაობის პერიოდი მოჰყვა, შემდეგ იყო სოხუმი და ის უდიდესი ვნებათაღელვა, რამაც დღემდე განუზომელი ტკივილი დააჩნია ჩვენს ქვეყანას.

ბატონი გოგის კარიერის განსაკუთრებულად საინტერესო პერიოდია სოხუმის კონსტანტინე გამსახურდიას დრამატულ თეატრში მოღვაწეობა. სცენიდან ნათქვამ სიტყვას უდიდესი მადლი ჰქონდა. ურთიერთობა აფხზებთან, აფხაზურ თეატრში დადგმული სპექტაკლები მართლაც დიდი კაპიტალი გახლდათ ცნობილი თეატრალური მოღვაწისათვის.

გოგი ქავთარაძე:  როდესაც გამწვავდა ურთიერთობა თეატრსა და აფხაზეთის ხელმძღვანელობას შორის 1982 წელს, სწორედ მაშინ დამნიშნეს სოხუმის თეატრის ხელმძღვანელად. ვიცოდი, რომ ის რაც მოხდა, ქვედადინებებით უკვე მზადდებოდა. თავიდანვე გაცნობიერებული მქონდა, რომ ჩემი ბრძოლა დაფუძნებული უნდა ყოფილიყო არა იმაზე, რომ პოლიტიკური პლატფორმა ამერჩია და აქტიური ვყოფილიყავი, ჩვენი თეატრის მაღალი დონით უნდა მეპასუხა ნაციონალური პრობლემებისათვის, რომელიც დაკავშირებული იყო ჩვენს მომავალთან.

მოგვცეს დროებითი შენობა, გვპირდებოდნენ ახალი შენობის აშენებას. კარგად დამხვდა დასი, დავიწყეთ ინტენსიური მუშაობა. რომ გავასწრო მოვლენებს, ვიტყვი, რომ იმდენად დიდი პოტენცია ჰქონდა დასს, რომ ხშირად ჩამოვდიოდით თბილისში, რათა დედაქალაქისათვის ანგარიში ჩაგვებარებინა და ჩვენი ნამუშევარი გვეჩვენებინა. ეს გვჭირდებოდა იმისათვის, რომ ჩვენს ქვაბში არ მოვხარშულიყავით და პროგრესის საშუალება გვქონოდა.

თუ გყავდათ აფხაზი მსახიობები დასში?

- როცა სოხუმში ჩავედი, ქართული და აფხაზური თეატრი გაყოფილი იყო, თუმცა ეს არ გვიშლიდა ხელს გვეთანამშრომლა.  დავდგი სპექტაკლი აფხაზურ თეატრში, ასევე დავდგი პირველი აფხაზური ოპერა - შვედოვის “ალამისი“. ქართულმა დასმა მოვიარეთ გასტროლებით მოსკოვი, პეტერბურგი, მურმანსკი. მურმანსკში არასდროს ეთამაშათ სპექტაკლი სხვა ენაზე.

ერთი თვის განმავლობაში საკმაოდ წარმატებული გასტროლები გვქონდა. ასეთივე იყო უკრაინის ქალაქ კიროვოგრადში, კიევში, ბალტიისპირეთში, რიგაში, ვილნიუსში... ეს იყო დიდი გამოცდა. რამაც საკმაოდ კარგად წარმოაჩინა ჩვენი მარკა ყველამ იცოდა თუ რა დონეზე იყო სოხუმის კონსტანტინე გამსახურდიას სახელობის ქართული დრამატული თეატრი. სოხუმში საკმაოდ თავისებური გარემო სუფევდა. ზაფხულში ჩამოდიოდა დამსვენებელი, აქ იყო კომპოზიტორთა კავშირის დასასვენებელი სახლი, მწერალთა სახლი, უამრავი სანატორიუმი,  ეს ის დამსვენებელი იყო, რომელთაც შეიძლება არც ჰქონოდათ საშუალება თბილისში ჩამოსულიყვნენ და ქართული კულტურა გაეცნოთ, ამიტომაც იყო, რომ ქართული თეატრის დონეზე სოხუმში მე ვაგებდი პასუხს. სწორედ ჩვენი ნათამაშევი სპექტაკლების მიხედვით აფასებდნენ ისინი თუ რა დონეზე იყო ქართული თეატრი.

საკმაოდ ბევრი ვიმუშავეთ რეპერტუარზე. გვქონდა კლასიკა, თანამედროვე რეპერტუარი, სეზონს სექტემბრის ბოლოს ვხურავდით,  ხშირად ესწრებოდა ჩვენს სპექტაკლებს მაია პლისეცკაია, ასეთი დონის პუბლიკას ჩვენთვის  დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა. მიუხედავად იმისა, რომ შიდა დინებები დაძაბულობისკენ მიდიოდა, ვიტყვი, რომ ჩვენ კარგი ურთიერთობა გვქონდა აფხაზ მეგობრებთან.

ამ ურთიერთობების წყალობით ხომ არ გიცდიათ რომ ხელი შეგეშალათ თუნდაც ამ ქვედა დინებებისათვის, რაც განსაკუთრებულად ძაბავდა სიტუაციებს?

- რა უნდა გაგვეკეთებინა ჩვენ? ჩვენ უნდა გვემუშავა და ჩვენი საქმე გვეკეთებინა თეატრში. მე ვერავინ ვერ შემარყევდა, ვერც ჩემს კოლექტივს, ეს იყო ციხე-სიმაგრესავით,  ქართული ენა და ქართული ხელოვნება უნდა ყოფილიყო დაცული.  თუ საქართველოს სახელმწიფოებრიობის მხრივ ჩნდებოდა პრობლემები, რასაკვირველია თეატრი ამ მხრივ იყო ძალიან ფხიზლად. არასდროს არ წასულა კომპრომისზე. მიუხედავად იმისა, რომ ვგრძნობდით რაღაც ხდებოდა, ყველაფერ ამას ფარული სახე ჰქონდა.  დაპირისპირებაც ბუნებრივია ფარულად უნდა მომხდარიყო. უნდა ვყოფილიყავით ფხიზლად, რომ რაიმე არ გამოგვპარვოდა.

როგორ ფიქრობთ, ამ გადასახედიდან რაიმე ხომ არ გამოგეპარათ?

-  თქვენ წარმოიდგენთ რომ არა, ვერ ვიტყვი რომ ჩვენ რამე გამოგვეპარა, სანამ არ დაიწყო მძლავრი ეროვნული მოძრაობა. როდესაც დაიწყო მძლავრი ეროვნული მოძრაობა, აქ მოხდა საკმაოდ გაუგებარი რამ ჩემთვის, რამაც განაპირობა ჩემი წამოსვლა სოხუმიდან. იყვნენ ზვიადის მომხრეები, საზოგადოების ნაწილს პატრიარქის გადახაზული  სურათები დაჰქონდათ, დიდი გაფიცვები იყო თეატრთან.  მომიტინგეებს ვუთმობდი დარბაზს, თეატრის წინ იკრიბებოდა ახალგაზრდობა, ეროვნული მოძრაობა მძლავრდებოდა, რასაც დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა.

საზოგადოების რაღაც ნაწილმა გამოაცხადა, რომ მე არ ვიყავი მათ გვერდით, ეროვნულ მოძრაობაში, მიგზავნიდნენ რაღაც წერილებს, ჩამოდიოდნენ ეროვნული მოძრაობის ლიდერები, რომელთანაც ძალიან კარგი ურთიერთობა მქონდა, მაგრამ რატომღაც გადაწყვიტეს, რომ არ უნდა ვყოფილიყავი სოხუმის თეატრში.  რითი მივეცით ამის მიზეზი, არ ვიცი. მე ვთქვი, მე ვარ თქვენთვის, სოხუმისა და აფხაზეთის თეატრის მაყურებლისთვის ვმუშაობ ათი წელი, ათი წელი არ არის პატარა დრო... ათი წლის განმავლობაში მგონია, რომ რაღაც გავაკეთე, მე ვუთხარი მათ, თუ ეს არ გინდათ, ღმერთმა ხელი მოგიმართოთ-მეთქი...  ეს იყო მანამ, სანამ ომი დაიწყებოდა, დავბრუნდი თბილისში და შემომთავაზეს გრიბოედოვის თეატრის ხელმძღვანელობა.

თუმცა, არსებობდა ინტელიგენციის სხვა ნაწილიც. თუ შეიძლებოდა ამ განსხვავებული პოზიციის მქონე ნაწილს შეეცვალა რაიმე სასიკეთოდ და დაპირისპირება თავიდან აგვეცილებინა?

- ორი განსხვავებული პოზიცია იყო. იყო მუდმივი კამათი აფხაზეთის პრობლემებზე, მე ჩემი საქმით ვაკეთებდი ეროვნულ პოლიტიკას, მიტინგებით სხვები იყვნენ დაკავებულნი. ჯიუტად ვაგრძელებდი ეროვნული კულტურის პროპაგანდას თეატრის სცენიდან,  რათა სიფხიზლე შემენარჩნებინა იქაური ქართველებისთვის,  სცენიდან გვეჩვენებინა რას ნიშნავს პატრიოტიზმი, ურიერთთანადგომა...

დისტანციიდან როგორ ჩანს -  რაიმე შეცდომა ხომ არ დაგიშვიათ?

- ვერ ვიტყვი, რომ პოლიტიკურ ცხოვრებაში აქტიური ვიყავი, შეიძლება ეს შეცდომა იყო... მე თეატრში ვაკეთებდი ჩემს პოლიტიკურ საქმეს.  ჩემი აზრით, ყველაფერზე უნდა გვეკამათა აფხაზეთთან, ყველანაირი თემა უნდა დაგვეყენებინა პოლემიკისას, მაგრამ არ უნდა გვეთქვა, რომ თქვენ ხართ მოსულები, ეს არის ჩემი მიწა და თქვენ ხართ უცხო ტომის ხალხი. როცა ამდენი ხნის ისტორია არსებობს და შენ ამას ამბობ, როცა ამერიკელი ამას ისმენს, ის ვერ გაიგებს, რადგანაც 200 წელია რაც თავად მივიდა ამერიკის კონტინენტზე. შენ რომ ეუბნები ხალხს, რომელნიც საუკუნეების განმავლობაში შენს გვერდით არის, იმას რომ მოსული ხარ და ეს არაა შენი მიწაო, არ არის სწორი. მითუმეტეს, რომ არის შერეული ოჯახები, მრავალ ქართველს ბებია, ბაბუა, ბიძა, დეიდა, მამიდა ჰყავს აფხაზი, ერთად არიან ჭირში და ლხინში, ეს ამ ფონზე რთულად აღსაქმელი საკითხია.

ყოველთვის ხომ არ იყო კონფლიქტი? იყო პერიოდი, რაც ქართველს და აფხაზს ერთმანეთი უყვარდათ, ერთმანეთს პატივს სცემდნენ...

- მითუმეტეს, არ იყო საჭირო, რომ პოლემიკისას ვიღაცას ეს ფრაზები წამოესროლა. ამან გამოიწვია ის, რომ აფხაზებმა სხვა წყაროების ძებნა დაიწყეს, რომლითაც ამტკიცებდნენ, რომ ჩვენ კი არა, თქვენა ხართ მოსულებიო... ჩვენ უნდა დაგვეყენებინა საკითხი ასე: არა გაქვს შენ უფლება გადაწყვიტო 250 ათასი კაცის ბედი, მაშინ როცა შენ თავად 80 ათასიც არა ხარ. ჩვენ შეიძლება დავუშვით შეცდომა, მაგრამ როცა 80 ათასი კაცი ამბობს, რომ გვინდა დამოუკიდებლობა, შენს გვერდით მცხოვრებ 250 ათას კაცსაც უნდა შეეკითხო. ჩემი აზრით, ამ კუთხით საკითხის დაყენება უფრო სწორი იქნებოდა. სამწუხარო ფაქტი მოხდა, რომელმაც შეუწყო ხელი ორივე მხრისთვის არასასურველი პროცესების განვითარებას.

პირადად თქვენ რაიმეს ხომ არ ნანობთ?

-  აფხაზეთს ვნანობ... არადა, მე ჩემი საქმე პირნათლად შევასრულე, ჩემი პლატფორმა მქონდა და ვთვლიდი და ვთვლი, რომ ეს იყო ერთადერთი მართალი გზა, ერთადერთი საქმე, რაც უნდა მეკეთებინა.  ვერ ვიტყვი, რომ აქ რაიმე დავაშავე, ბუნებრივია უშეცდომო არავინაა, შეიძლება რაღაც ნიუანსებში შემეშალა, თუმცა ის გზა რაც განვლე, ვფიქრობ რომ სავსებით მართებული იყო. ამის დასტურია, რომ ყოველთვის დიდი კოზირები მქონდა აფხაზ მეგობრებთან.

უბრალო რამეს ვიტყვი: რომ გავიგებდი ჩემს ნაცნობ აფხაზს გუდაუთის მაღალმთიან სოფელში გარდაეცვალა ახლოებლი, იმ წუთში დავრაზმავდი ჩვენი თეატრის დასს და მივდიოდით პანაშვიდზე.  აფხაზები ასეთ რამეს დიდ ყურადღებას აქცევენ. დიდ პატივად თვლიან ასეთ დროს თანადგომას, ისინი კარგად ხვდებიან იმასაც, მომსვლელი ამას პოლიტიკისათვის აკეთებს თუ ეს არის გულწრფელი თანადგომა. ჩვენ ყოველთვის გულწრფელნი ვიყავით აფხაზებთან.

როცა აფხაზეთის უმაღლეს საბჭოს დეპუტატი ვიყავი, კამათისას ყოველთვის ვეუბნებოდი მათ, რომ არაფერი არ გვაქვს გასაყოფი, რომ მე სპექტაკლები დავდგი და კვლავ სიამოვნებით ვიმუშავებ აფხაზურ დასთან. აფხაზეთში მუშაობისას დავდგი აფხაზურ თეატრში აჯინჯალის პიესა აფხაზურად, ქართულ თეატრში დავდგი დიმიტრი გულიას პიესა `აჩრდილები~. ამით ვცდილობდი, რომ ყოველთვის გვქონოდა აფხაზეთთან კულტურული შეხების წერტილები.

რამდენად არის ამოწურული თქვენი შესაძლებლობები ამ ურთიერთობების გაუმჯობესების მიზნით?

- მე არ მესმის ჩვენი ხელმძღვანელობის, ჩვენი საზოგადოების ის აზრი, რომ ჩვენ აუცილებლად დავიბრუნებთ აფხაზეთს. მე მგონია, რომ ამ კუთხეს საბოლოოდ გამოვემშვიდობეთ. ყველაზე მთავარი რაც მინდა ამ ინტერვიუში გითხრათ, ესაა. ვერავინ ვერ დამაჯერებს, რომ ჩვენ აფხაზეთს დავიბრუნებთ. მე მხოლოდ ერთი რამის მჯერა. ყველაფერი უნდა გავაკეთოთ იმისათვის, რომ ლტოლვილები მაინც დაბრუნდნენ. ესეც ჩვენზეა დამოკიდებულნი. თქვენ რას ფიქრობთ, რამდენი დაბრუნდება იქ...

ვფიქრობ, მათი რაოდენობა ძალიან მცირე უნდა იყოს... ის ხალხი, რომელმაც ერთხელ უკვე აიწეწა ცხოვრება, არა მგონა ამის სურვილი კიდევ ერთხელ გააჩნდეთ...

- აი, საქმეც მაგაშია. რადა, შენი მიწა თუ არის, შენ უნდა წახვიდე აფხაზეთში. გალში მაინც უნდა დაბრუნდნენ ლტოლვილები, ხომ მიიღეს უპირობოდ დაბრუნების გადაწყვეტილება? ვფიქრობ ეს შესრულდება, საჭიროა ხალხი ჩავიდეს იქ და დროთა განმავლობაში შეცვალონ დემოგრაფიული სურათი. როცა რიცხობრივად მეტი ხარ, თვისებრიობაშიც გადადის.

აფხაზეთის დაბრუნების ერთადერთი გზაა ომი. არადა ომი გამორიცხულია, გამორიცხულია იმიტომ რომ პერსპექტივა არ ექნება, მერე მეორე, ამ ომს ჩვენ არავინ არ გაგვიგებს. ხომ ნახეთ სამაჩაბლოში კონფლიქტიც ჩვენ დაგვბრალდა, თუმცა ასე არ იყო.  მოდით ყველაფერი ნუ გადავაბრალეთ იმ კაცს, რომელმაც ბევრი რამ გააკეთა, შევარდნაძე მყავს მხედველობაში... როცა ჩვენი ჯარები შევიდნენ აფხაზეთში, ეს ყველაფერი არძინბასთან შეთანხმებული იყო. საერთო ძალებით უნდა გაკონტროლებულიყო რკინიგზა. ეს ყველას ავიწყდება.  არძინბამ ორჯერ მოგვატყუა. ჯარების შესვლა მხოლოდ რკინიგზას ეხებოდა და ვიმეორებ ეს შეთანხმებული იყო.

თქვენი შესაძლებლობები არსებულ გარემოში ბოლომდე იქნა რეალიზებული?

- სწორი გითხრათ არც ვიცი სხვა რა უნდა გამეკეთებინა.  ერთადერი ალტერნატიული გზა იყო კიდევ ის, რომ პოლიტიკურად უფრო აქტიური ვყოფილიყავი. არადა, მე ეს არ მიმაჩნდა სწორად. მე მიმაჩნია რომ მხოლოდ ჩემი საქმით შემეძლო სარგებელი მომეტანა ჩემი ქვეყნისთვის. ჩემი ურთიერთობები აფხაზებთან ყოველთვის დალაგებული იყო.  ახლა, რომ ფეხით დავადგე გალიდან და სოხუმში ჩავიდე, არავინ არ გამაჩერებს, ყველას ვნახავ, ყველა ოჯახში შევალ, იმიტომ რომ ყველგან მიმესვლება.

იგივე სერგეი ბაღაბშთან, რომლისგანაც ძალიან ბევრი რამ მახსოვს. როცა თბილისში მუშაოდა ჩემგან მას ახსოვს პატივისცემა, ყურადღება და ასევე მე არ მომკლებია მისგან, როგორც მასპინძლისგან პატივისცემა და ყურადღება, როცა სოხუმში ვმუშაობდი. მე მას შემიძლია ველაპარაკო იმ მომენტამდე, სანამ დამოუკიდებლობას შევეხებით. როცა დამოუკიდებლობას შევეხებით, ჩვენი საუბარი დამთავრდება.