„საქართველოში ბიზნესმენობა არ არის რთული, არამედ მთავრობასთან ურთიერთობაა რთული. შესაბამისად, ვისაც არ აქვს სურვილი მთავრობასთან იურთიერთოს და ისე აკეთოს საქმე, ის აკეთებს კიდეც თავის საქმეს, მაგრამ, ვისაც სურს პრივილეგია მიიღოს, იგი ისეთ რაღაცებში იხლართება და იბლანდება, რომ თვითონვე უჭირს გამოსვლა, როგორც ეს ხაზარაძეს დაემართა“,-აცხადებს For.ge-სთან საუბარში „ახალი ეკონომიკური სკოლა-საქართველოს“ პრეზიდენტი პაატა შეშელიძე.

ვისაც „ნაციონალების“ დროინდელი ბიზნესმენობა გამოუვლია, შესაძლოა, ჩათვალოს, რომ ახლანდელი დამოკიდებულება ბიზნესთან არაფერია წარსულის მძიმე გამოცდილებასთან შედარებით. თუმცა გამონაკლისებიც არსებობს მამუკა ხაზარაძის ბიზნესის სახით, რომელიც თავის ნებაზე მიუშვეს და შემდეგ იგი პრობლემების წინაშე აღმოჩნდა. როგორ ფიქრობთ, რამდენად რთულია დღეს ბიზნესმენობა საქართველოში?!

- „ნაციონალების“ დროზე როცა ვსაუბრობთ, არასწორი ფორმულირება მგონია, რადგან ივანიშვილი მაშინაც იქ იყო და აკონტროლებდა სიტუაციას. შესაბამისად, მაშინ რაც ხდებოდა, არა მგონია, მისგან შორს იყო. ამიტომ, მაშინდელ და ახლანდელ დროს მე არ გავყოფდი. ეს არის იგივე დრო, როცა „პახანები“ მართავენ, უბრალოდ, ეს ხანდახან ჩანს, ხანდახან არ ჩანს. „ნაციონალური მოძრაობის“ ხელმძღვანელობის პერიოდში ისევ ივანიშვილისა და მისი გუნდის ინტერესები შეუფერხებლად ხორციელდებოდა, მათ ჰქონდათ ზეწოლის საშუალება, იგივე მეთოდები იყო გამოყენებული, როგორც ახლა, ოღონდ ეს ყველაფერი იმ დროს ხორციელდებოდა სხვა სახეებითა და სხვა ხელებით.

„ნაციონალების“ დროს დაჭერილ ბიზნესმენთა და წართმეულ ბიზნესთა მასშტაბი საკმაოდ შთამბეჭდავი იყო. როგორც ამბობდნენ, სწორედ ბიზნესზე შეწერილი ფულებით ხდებოდა სიღნაღის, მცხეთისა და სხვა ქალაქების რეკონსტრუქცია, პიარით აღსავსე სხვა საქმეების დაფინანსება.

- კიდევ ერთხელ ვიმეორებ, იგივე ხალხი იყო მაშინაც, იმ პერიოდში რაღაცები აშენდა და ახლა ხელმეორედ ხომ არ ააშენებენ? შეიძლება, ახლა მასშტაბი შემცირდა, მაგრამ არ გვინდა სიტუაციის გაზვიადება. ფაქტია, ახლანდელი მასშტაბი დაფარულია. ხომ ხედავთ, სანამ ცხვირში არ მოხვდა, ხაზარაძე ხმას არ იღებდა, არადა, თურმე ორი წელია დასდევდნენ. ხომ შეიძლება, სხვებიც ასეთ სიტუაციაში იყვნენ? სხვათა შორის, ხაზარაძე სააკაშვილის დროს მედლებს იღებდა, დიდ საქმეებს ატრიალებდა, სიღნაღში უამრავი რამ მის სასარგებლოდაც წყდებოდა. ამიტომ ასე არ არის, რომ მის საწინააღმდეგოდ რაღაცები ხდებოდა, პირიქით, სააკაშვილის დროს მის სასარგებლოდ მოხდა ბევრი რამ. მაშინდელი მთავრობა როცა არსებობდა, ბიძინაც იყო იქ, აფინანსებდა, მხარს უჭერდა და რა იცით თქვენ ან მე, ზუსტად რა შეთანხმებები იყო მაშინ და რომელი ადამიანები იკავებდნენ ხელისუფლებაში პოსტებს მასთან შეთანხმებით? ცხადია, ის თავზე ხელშემოდებული არ იჯდებოდა, ისიც იმოქმედებდა და გარკვეული ინტერესები ექნებოდა.

რატომ იცავენ ახლა მოსამართლეებს? ეს მოსამართლეები მაშინაც იყვნენ და ახლაც არიან. კითხვა ასეთია, ვისი იყო ეს ხალხი თავიდანვე? რატომ გგონიათ, რომ ეს მოსამართლეები თავიდანვე არ იყვნენ ამათიანები?

სააკაშვილის დროს ბიზნესმენები ხმამაღალ განცხადებებს არ აკეთებდნენ, დღეს კი გვესმის, ვინჩესტერი ავიღოთ და ასე დავიცვათ ჩვენი ბიზნესი?

- ეგ ვასილ სოფრომაძემ თქვა, სოფრომაძე ცოტა არ იყოს, არასერიოზული ტიპი ჩანს, რადგან თავს და ბოლოს ვერ აბამს, რა და როგორ უნდა. ვფიქრობ, „ფრესკოს“ ექმნება პრობლემები, მაგრამ მე თვითონ პიროვნება არასრულყოფილად მეჩვენება იმ გაგებით, რასაც ლაპარაკობს, ბოლომდე ლოგიკა არ იგრძნობა.

ბიზნესის სფეროში ჩახედული ადამიანები ამბობენ, რომ დღეს სახელმწიფოში მთავარი პრობლემაა არა ბიზნესზე ზეწოლა, არამედ ის, რომ კონტაქტი არ არსებობს ბიზნესმენებსა და სახელმწიფოს შორის.

- როგორ არ არსებობს ეს კონტაქტი? წელიწადში ხუთჯერ უზარმაზარი შეხვედრები იმართებოდა და მიმდინარეობდა საქმეების გარჩევა. სამწუხაროდ, მთავრობა ძირითადად ითხოვს, რომ ბიზნესმენები მათ დაემორჩილონ და, რაც მათ უნდათ, იმას ტაში დაუკრან. ეს არის პრობლემა. მთავრობას იმხელა უფლებები აქვს, რომ ბიზნესმენები ყველა ვარიანტში ასე იქნებიან. თქვენ ნუ გგონიათ, რომ ეს პიროვნული ხასიათის პრობლემაა, ეს პოლიტიკის საკითხია, ეს არის ვითარება, როდესაც ადამიანების ერთ ნაწილს დიდი ძალაუფლება აქვს, ადამიანების მეორე ნაწილს კი აქვს ინტერესი, რაღაც აკეთონ, მაგრამ ეშინიათ, რომ ამ ინტერესს ვიღაც საფუძველშივე ჩაუკლავს. აქ პრობლემაა პოლიტიკური სისტემა, რომელიც უაღრესად ცენტრალიზებული და ძლიერია.

საერთოდ, ყველა ხელისუფლებას უჩნდება ბიზნესზე ზეწოლის სურვილი. ეს იმითაც ხომ არ აიხსნება, რომ საბჭოთა პერიოდის დასრულების შემდეგ ახლად გამოჩენილი ჩვენი ბიზნესმენები არაფრით ჰგვანან დასავლელ ბიზნესმენებს, ჩვენები მიჩვეულნი არიან, უკანონობით ფულის კეთებას. ასევე, პრობლემაა ისიც, რომ ჩვენი ბიზნესმენების უმრავლესობას ქველმოქმედებისთვის თანხების გაღება არ უყვარს და ამ ნაბიჯს მხოლოდ იძულებით დგამენ. ამდენად, მათ შეუძლიათ, მოითმონონ ზეწოლა სახელმწიფოსგან, რადგან მთლად პირნათელნი არ არიან კანონის წინაშე?

- საბჭოთა კავშირის დროს ბიზნესმენები არ არსებობდნენ. საბჭოთა კავშირის შემდეგ ჩამოყალიბდა ბიზნესმენთა ორი ნაწილი. არის ხალხი, რომლებმაც თვითონ შექმნეს თავიანთი ბიზნესი და არის ხალხი, რომლებიც იყვნენ ან პარტიული ლიდერები, კომკავშირლები, რომლებმაც მიიღეს პრივილეგიები და ამის საფუძველზე შექმნეს წარმატებული ბიზნესები. რა თქმა უნდა, მათ, ვინც შეღავათებისა და წინარე „დამსახურებებით“ მიაღწიეს შედეგებს, აქვთ მუდმივი შიში და რიდი, რომ ვინმე ამოუქექავს წარსულის საქმეებს და რაღაც მათ საზიანოდ შეიცვლება, მაგრამ არანაკლებად დამოკიდებულნი არიან ისინიც, ვინც დამოუკიდებლად შექმნეს ბიზნესი, რადგან საქართველოში ძალიან დიდი ძალაუფლება აქვთ ხელისუფლებაში მყოფ ადამიანებს. მათ შეუძლიათ ბევრი გადაწყვეტილების მიღება ძალზე მარტივად ყველას საწინააღმდეგოდ. ამიტომ ბიზნესმენები ხელისუფლებას ანგარიშს უწევენ. ეს ნორმალურია და მათ მიმართ დიდი მოლოდინი არც უნდა გვქონდეს. ცენტრალიზებული საგადასახადო სისტემა, ცენტრალიზებული გადაწყვეტილებები ბიზნესმენებს უბიძგებს, მორჩილებაში იყვნენ. ხელისუფლებას მინიჭებული აქვს ყველაფრის უფლება, კანონშემოქმედების უფლება აქვს მინიჭებული, რაც აბსურდია, რადგან არ შეიძლება, უმრავლესობით ხდებოდეს კანონების მიღება. ნორმალური ქვეყნები ასე არ ყალიბდებიან. ამიტომ ჩვენი ბიზნესმენებისგან გმირობას არ ვითხოვ, მაგრამ ვითხოვ, მეტი ყურადღება მიაქციონ მომხმარებელს და არ იყვნენ ორიენტირებულნი მთავრობაზე.

ნახეთ, რა ხდება, ძალიან ბევრი ბიზნესი ორიენტირებულია მთავრობაზე ნაცვლად იმისა, რომ მომხმარებელზე, მუდმივ განახლებაზე იყვნენ ორიენტირებულნი. ისინი ეუბნებიან მთავრობას, რაღაც პრივილეგია მომეცი, ფულის კეთების საშუალება გამიხანგრძლივე... ამ ბიზნესმენებს ნულოვანი ინტერესი აქვთ მომხმარებლების მიმართ.

მამუკა ხაზარაძეც შეგვიძლია ამ კონტექსტში განვიხილოთ?

- რაც მე ვიცი, მამუკა ხაზარაძის ყველა ბიზნესი წარმატებულია. ის ლავირებს სიტუაციაში. როგორც ჩანს, ჰქონდა კიდეც ამის საშუალება, ახერხებდა ხელისუფლებებთან კავშირს, ლოიალობის მიღწევას და ბიზნესებსაც კარგად ავითარებდა. მას ისეთი კადრები ჰყავდა, რომლებიც ამ ბიზნესების განვითარებაში ეხმარებოდნენ.

პრემიერ მამუკა ბახტაძეს რომ დავესესხოთ, ნამდვილად ქართული ეკონომიკის შემაფერხებლები არიან ბანკები?

- ბანკები კი არ არიან ეკონომიკის შემაფერხებელნი, არამედ ეროვნული ბანკია შემაფერხებელი, რომელიც ათასნაირი რეგულირებებით აიძულებს ბანკებს ისეთი რამ აკეთონ, რასაც სხვა შემთხვევაში ბანკები არ გააკეთებდნენ.

ბიძინა ივანიშვილმა ხელისუფლებაში მოსვლისას იმედი ჩაუსახა ბიზნესმენებს, რაც ცალკეულ ბიზნესმენთა აზრით, არ გამართლდა. მათი აზრით, შეცდომა იყო ის, რომ ივანიშვილმა მოუწოდა ბიზნესმენებს, თავად მოეგვარებინათ სადავო საკითხები. რამდენად ხელეწიფება ბიზნესს, თვითონ მოაგვაროს სადავო საკითხები, როცა ბევრი მათგანისთვის სააკაშვილის პერიოდში წართმეული ბიზნესი არც დაბრუნებულა? მაგალითად, „ალბატროსის“ ხელმძღვანელ დავით ბეგიაშვილს ბიზნესი მხოლოდ ფურცელზე დაუბრუნდა, მაგრამ არა რეალურ ცხოვრებაში.

- როგორც გითხარით, მე სხვაგვარად ვხედავ სიტუაციას, რომ ბიძინა ივანიშვილი კი არ მოვიდა ხელისუფლებაში, არამედ ვიღაცები ჩამოიშორა და დარჩა ხელისუფლებაში. შევარდნაძის დროიდან ის არსად წასულა და არც მოსულა. რაც შეეხება ბიზნესს, ვთვლი, რომ ბიზნესმა თავად უნდა მოაგვაროს სადავო პრობლემები, არსებობს სასამართლო და უჩივლონ ერთმანეთს სასამართლოში. თუკი სადმე აღსრულების მექანიზმი მოიკოჭლებს, ეს უკვე სახელმწიფოს საკითხია. აქ ბიძინა არაფერ შუაშია. მთავრობას უნდა მოსთხოვონ, რომ არ სრულდება კანონები.

დღეს ბიზნესმენობა რთულია საქართველოში?

- ბიზნესმენობა კი არ არის რთული, არამედ მთავრობასთან ურთიერთობაა რთული. შესაბამისად, ვისაც არ აქვს სურვილი მთავრობასთან იურთიერთოს და ისე აკეთოს საქმე, ის აკეთებს კიდეც ამას, მაგრამ, ვისაც უნდა პრივილეგია მიიღოს, იგი მერე ისეთ რაღაცებში იხლართება და იბლანდება, რომ თვითონვე უჭირს გამოსვლა, როგორც ეს ხაზარაძეს დაემართა. ბიზნესმენს უნდა ჰქონდეს უნარი, პრობლემებს გაუმკლავდეს და თავის დროზე ისაუბროს, როცა პრობლემაა, უფრო გაბედული იყოს. გააჩნიათ ადამიანებს, როგორც წესი, ბიზნესმენები არ არიან ძალიან აქტიური ხალხი, ისინი პოლიტიკურად აქტიურები არ არიან. ბიზნესმენები თავიანთ საქმეებში არიან თავიდან ფეხებამდე ჩაფლულნი და ერიდებიან პოლიტიკურ კონფრონტაციებს, რადგან თვლიან, რომ ეს ძვირად დაუჯდებათ.