-ვფიქრობ, კონფლიქტის განახლება მართლაც შესაძლებელია. ამის ხილული ნიშნებიც არის და ყველანაირიც. არის მთავარი ნიშანიც იმისა, რომ ყარაბაღში მართლაც შეიძლება სიტუაცია გამწვავდეს - წლების განმავლობაში ამ კონფლიქტის მოგვარების საქმეში არაერთი გავლენიანი საერთაშორისო ორგანიზაცია იყო ჩაბმული (ეუთო, მინსკის პროცესი...) და მიუხედავად ამისა, არავითარი პოზიტივი არ ყოფილა კონფლიქტის გადაწყვეტის, მხარეთა შორის პოზიციების დაახლოების თვალსაზრისით.

რა არის კონფლიქტი? როდესაც მხარეები ვერც ერთ პრინციპულ - ან, სულაც, არაცთუ პრინციპულ - საკითხზე საერთოს ვერ პოულობენ. აზერბაიჯანისა და სმოხეთის პოზიციები აბსოლუტურად შეურიგებელი, აბსოლუტურად შეუთავსებელია ერთმანეთთან. ეს შეუთავსებლობა და შეურიგებლობის ხარისხი კონფლიქტის არსებობის განმავლობაში იოტისოდენადაც კი არ შემცირებულა. პირიქით, უფრო მეტი გამწვავების მიმართულებითაა ნიშნები. შესაბამისად, არც კონფლიქტის განახლების საშიშროებას გამოვრიცხავ. შესაძლებელია სამხედრო კომპონენტის ჩართვაც მოხდეს. თუმცა, გარკვეული ეჭვები მაქვს სრულმასშტაბიან და დიდ ომთან დაკავშირებით.

ანუ თქვენ ფიქრობთ, რომ სრულმასშტაბიანი ომი არ იქნება?
-ალბათ, არა. ამას მაფიქრებინებს სხვათაშორის, სომხეთისა და აზერბაიჯანის ხელმძღვანელთა მეტიმეტად ხისტი განცხადებებიც. ორივე მხარე ხაზს უსვამს, რომ თუ პოლიტიკური პროცესით პოზიციათა დაახლოება ვერ მოხერხდა, ისინი მზად არიან სამხედრო მოქმედებებზე გადავიდნენ. თუმცა, ეს უფრო რიტორიკას ჰგავს. მაგრამ ეს რიტორიკა დიდი ალბათობით სულ თავისუფლად შეიძლება გადაიზარდოს სამხედრო დაპირისპირებაში. თუმცა ვიმეორებ, არ მგონია, რომ ამან სრულმასშტაბიანი ომის სახე მიიღოს. ყოველ შემთხვევაში, ახლო მომავალში მაინც. თუმცა, ვიმეორებ, ხიფათი დიდია.

თუმცა, ერთია რიტორიკა და შეურიგებლობა, მეორე - შესაძლებლობები. აქვთ კი აზერბაიჯანსა და სომხეთს იმის შესაძლებლობა და რესურსები, რომ სამხედრო კონფრონტაციაში ”გაჰყონ თავი?”
-ერთსაც აქვს და მეორესაც. მაგალითად, აზერბაიჯანი ჩვენს რეგიონში - სამხრეთ კავკასიაში - ეკონომიკურად ყველაზე უფრო ძლიერი სახელმწიფოა. ომი - ფულია. ომს ჯერ ფული იგებს და მერე, მებრძოლი სული და სისხლი. აზერბაიჯანი კი, როგორც გითხარით, მდიდარი ქვეყანაა. თვითონ, ოფიციალურად გამოქვეყნებული სტატისტიკური მონაცემებიც რომ ავიღოთ, ვნახავთ თუ რა სახის და რა რაოდენობით შეიარაღება აქვს აზერბაიჯანის არმიას შესყიდული. ძალიან შთამბეჭდავი მონაცემებია. რაც შეეხება სომხეთს... მათაც დიდი პოტენციალი აქვთ...

იგივე ”სომხური ლობი” და ამ თვალსაზრისით, სომხეთის დიდი ფინანსური შესაძლებლობები... ამას გულისხმობთ?
-დიახ, თუმცა აზერბაიჯანი უფრო უკეთეს მდგომარეობაშია, რადგან მათი ფინანსები ქვეყნის შიგნითაა, სომხეთს კიდევ გარედან უნდა მიაწოდონ. სომხური ლობი სომხური ლობია, მაგრამ სომხეთში არ არის, ქვეყნის გარეთაა.

და რა მნიშვნელობა აქვს, ფინანსები ქვეყნის შიგნით იქნება თუ გარედან შემოვა?
-როგორ არა, აქვს მნიშვნელობა. უკეთესია, როდესაც ფინანსები შიგნით გაქვს და გარედან არ მოდის. თუნდაც იმიტომ, რომ გარედან შემოსული ფინანსების ბლოკირება - ამა თუ იმ საშუალებით - ყოველთვის შეიძლება. შიდა რესურსების და შიდა ფინანსების ბლოკირება კი, ძნელია.

ვინ არიან სომხური ლობის წარმომადგენლები? ძირითადად, ამერიკისა და საფრანგეთის მოქალაქეები. წარმოიდგინეთ, უცებ ამერიკამ რომ აკრძალოს და რაღაც ბარიერები შეუქმნას სომხურ დიასპორას. სამხედრო კონფრონტაციის შემთხვევაში, ამის შესაძლებლობა ძალიან დიდია. ესკალაცია არც ერთ დიდ ქვეყანას არ აწყობს. ამიტომ სომხეთს სხვა ძალა აქვს - რუსეთის მხარდაჭერა.

სწორედ ეს მინდოდა მეთქვა: სომხური წარმოშობის მოქალაქეები არიან რუსეთშიც; არცთუ ცოტანი, არცთუ ღარიბები და არცთუ უმნიშვნელოები...
-ნამდვილად გეთანხმებით. როდესაც სომხურ ლობზეა ლაპარაკი, უპირველეს ყოვლისა, იგულისხმებიან ამერიკის, საფრანგეთის თუ რომელიმე სხვა ქვეყნის მოქალაქეები. და ამინც, ამ შემთხვევაში, ამას იმდენი მნიშვნელობა არა აქვს რამდენიც, რუსეთის სამხედრო თუ პოლიტიკურ მახრდაჭერას სომხეთისადმი.

რუსეთი სომხეთს თავის საქმიან და სტრატეგიულ პარტნიორად განიხილავს არამარტო სიტყვითა, არამედ საქმითაც. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ გაჭირვებაში არც მიატოვებს და ვერც მიატოვებს. ამის დამადასტურებელია თუნდაც, ის სამხედრო აღჭურვილობა რომელსაც სომხური არმია რეგულარულად იღებს რუსეთისგან. გავიხსენოთ, საზენიტო-სარაკეტო კომპლექსები С – 300, რომელიც თავისი ტექნიკურ-ტაქტიკური აღჭურვილობით არაფრით ჩამორჩება ამერიკულ ”პეტრიოტებს”, მაგრამ გაცილებით იაფია. რუსეთმა ეს კომპლექსები დიდი რაოდენობით მიაწოდა სომხეთს და არა, გიუმრში განთავსებულ თავის სახედრო ქვედანაყოფებს.

თავის დროზე, ყარაბაღის პირველ ომში სომხეთის გამარჯვება ხომ სწორედ რუსეთის მხარდაჭერამ განაპირობა. ეს ტერიტორია ხომ დღესაც მიტაცებულია - ე.წ. შუშალიჩინის ”ჰუმანიტარული კორიდორი”.

აწყობს კი რუსეთს სამხრეთ კავკასიაში ესკალაცია და მით უფრო, სამხედრო დაპირისპირება? არაერთი თქვენი კოლეგა ექსპერტისგან - საგაზეთო ინტერვიუებსა თუ ტელეეთერებით - გამიგონია, რომ თუ სამხრეთ კავკასიაში რაიმე ტიპის სამხედრო დაპირისპირება დაიწყო, ეს მაშინვე, ასე ვთქვათ, ”დომინოს პრინციპით”, სულ ადვილად გადაედება ჩრდილოეთ კავკასიასაც. რუსეთს იქ ისედაც ყველაფერი ”უდუღს”... ამის გათვალისწინებით, ვფიქრობ, რუსეთს არ უნდა აწყობდეს სამხრეთ კავკასიაში საომარი კონფრონტაცია...
-რუსეთს ერთმნიშვნელოვნად არ აწყობს. თუმცა, როდესაც ჩვენ ვლაპარაკობთ სომხურ-აზერბაიჯანულ თუ ნებისმიერ სხვა კონფლიქტზე, პირველ რიგში, მასში ჩართული მხარეების განწყობა და პოზიციებია მნიშვნელოვანი. რა თქმა უნდა, რუსეთი არ გააღვივებს ამ დაპირისპირებას და შეეცდება, რომ ეს ყველაფერი როგორღაც თავიდან აიცილოს. თუმცა, ხომ შეიძლება, რომ რუსეთი ფაქტის წინაშე დადგეს - მაშინ მას არჩევანის გაკეთება მოუწევს.

სწორედ ასეთი არჩევანის გაკეთება მოუწია დიდ ბრიტანეთს პირველი მსოფლიო ომის დროს. არც მათ და არც რუსეთს ომში ჩაბმა არ სურდათ, მაგრამ სამოკავშირეო ვალდებულებები ჰქონდათ საფრანგეთის მიმართ. საფრანგეთს, შედარებით უფრო უნდოდა ომის დაწყება. საერთოდ, პირველი მსოფლიო ომი საინტერესო თემაა: ავსტრიის გარდა ომის არავის უნდოდა, მაგრამ ომი მაინც დაიწყო.

თუ სომხეთსა და აზერბაიჯანში სამხედრო რიტორიკისადმი მიდრეკილ წრეებს - ყველა ქვეყანაში არიან ასეთები და ალბათ, იქაც იქნებიან - არ ჩავთვლით, ომი თითქოს, არავის უნდა აწყობდეს. სწორედ ამიტომ, საინტერესოა, დარჩა თუ არა საერთაშორისო საზოგადოებრიობას რაიმე ბერკეტები ან პოლიტიკური სვლები იმისათვის, რომ ეს კონფლიქტი თუ დაძაბულობა სამხედრო ფაზამდე არ მივიდეს?
-წეღანაც ვთქვი, რომ პირველი მსოფლიო ომის დაწყება არავის უნდოდა, მაგრამ დაიწყო... ომს თავისი ლოგიკა აქვს; უბედურება ის არის, რომ ომი არავის უნდა, მაგრამ ომის არავის ეშინია. როდესაც დადგებიან ფაქტის წინაშე - მოსახლეობა, რიგითი მებრძოლები... პოტენციური მოწინააღმდეგეები თუ მოკავშირეები, შიშით არავის ეშინია.

სწორედ ამიტომაც არის საინტერესო, დარჩა თუ არა საერთაშორისო საზოგადოებრიობას რაიმე ტიპის ბერკეტები ან პოლიტიკური სვლები ამ კონფლიქტის თავიდან აცილებისათვის? თუ დარჩა, რა ბერკეტებია?
-ასეთი რეზერვი, ასეთი ბერკეტები არსებობს. რომ არ არსებობდეს, ძალიან დიდი ხნის წინ განახლდებოდა ეს კონფლიქტი. ეს რეზერვი დიპლომატიაა. მე ვიტყოდი, რომ მაგალითად, ამერიკასა და თურქეთს სერიოზული სამუშაო აქვთ ჩატარებული სომხეთთან ურთიერთობების ნორმალიზაციისათვის. ეს ხომ არის ძალიან ძლიერი ბერკეტი აზერბაიჯანზე ზეწოლისათვის, რათა მან როგორღაც მოთოკოს თავისი აგრესიული რიტორიკა.

სომხეთთან მიმართებით, ასეთი ბერკეტები ცოტა ნაკლებადაა. მსოფლიო თანამეგობრობა, რუსეთი, ამერიკა სომხეთისგან უფრო ტოლერანტული პოზიციის მიღების მიზნით, მასზე რაიმე განსაკუთრებულ ზეწოლას არ ჩქარობენ. შესაძლოა, ეს იმითაა განპირობებული, რომ სომხეთი გამარჯვებული მხარეა და რიტორიკა შედარებით, ნაკლებად აგრესიული აქვს. თუმცა, აზერბაიჯანის პოზიციაც გასაგებია - ის დამარცხებული სახელმწიფოა და ბუნებრივად ილტვის რევანშისკენ.

ნურავის ჰგონია, რომ ომში დამარცხებული და დამცირებული სახელმწიფო ამას შეეგუება. არც საქართველო შეეგუება იმ დამარცხებას და დამცირებას რაც ბოლო პერიოდში განიცადა. აზერბაიჯანის რიტორიკაც უფრო აგრესიულია და მასზე ზეწოლასაც უფრო მეტად ცდილობენ. როდესაც ლაპარაკია საერთაშორისო თანამეგობრობის ზეწოლაზე, ის აუცილებლად, კონფლიქტში მონაწილე ყველა მხარის მიმართ სიმეტრიული უნდა იყოს. როდესაც ასიმეტრიაა, ეს სასურველ შედეგს არ იძლევა.

ახლა სიმეტრიულია თუ ასიმეტრიული?
-არ მრჩება სიმეტრიულობის შთაბეჭდილება. სომხეთისა და თურქეთის დაახლოვება ვახსენე წეღან. გახსოვთ, როგორი გაღიზიანება გამოიწვია ამან ბაქოში. არადა, ბუნებრივი რეაქცია იყო. აზერბაიჯანი სრულიად ბუნებრივად, ამას მისი და სომხეთის ურთიერთობების გაუმჯობესებას უკავშირებს, ერთ პაკეტში განიხილავს, მაგრამ ასე არ მოხდა. აქ ძალიან დიდი როლი ითამაშა ამერიკამ.

ანუ თქვენ ფიქრობთ, რომ საერთაშორისო საზოგადოებრიობის მხრიდან აზერბაიჯანზე უფრო მეტია ზეწოლა?
-რა თქმა უნდა! თუმცა, ეს ყველაფერი ცოტა მინელდა. არც ამის პროგნოზირება იყო რთული. თურქეთი ჩავარდა მძიმე მდგოამრეობაში. მაინც, აზერბაიჯანი მონათესავე სახელმწიფოა და თან, მისი ტერიტორიებია ოკუპირებული... რეალობაც ესაა: ერთ სახელმწიფოს მეორე სახელმწიფოს ერთი მესამედი აქვს ოკუპირებული.

ყარაბაღს თუ არ ჩავთვლით, ის 7 თუ 6 რაიონი, რომელიც ოკუპირებულია, დარჩენილი აზერბაიჯანის ერთი მესამედია. საერთოდ რაზეა ლაპარაკი? ბუნებრივია, რომ პირველი საკითხი დეოკუპაცია უნდა ყოფილიყო. იყო კულუარებში ამაზე ლაპარაკი, მაგრამ რეალობად არ იქცა. რეალობა კი ისაა რაც გითხარით.

არც პროაზერბაიჯანულად ვარ განწყობილი და არც, პროსომხურად...ორივე სახელმწიფოს ჩვენს ბუნებრივ მოკავშირედ მივიჩნევ. თან, ორივე ქვეყნის უზარმაზარი, თითქმის 200 ათასიანი დიასპორები გვყავს. უბრალოდ, არის ლოგიკა; არის საერთაშორისო სამართლის ნორმები, რომელთაც დღევანდელ მსოფლიოში თითქმის აღარაფრად აგდებენ. თუნდაც, კოსოვოს მაგალითი რომ ავიღოთ.

თუნდაც, რუსეთის მიერ ჩვენი სეპარატისტული ტერიტორიების ე.წ. აღიარება გავიხსენოთ. სამწუხაროდ, თანამედროვე მსოფლიოში, საერთაშორისო სამართლის ნორმები ხშირად იწირება პოლიტიკური კონიუნქტურის გამო; პოლიტიკური პრაგმატიზმისა და ორმაგი სტანდარტების მსხვერპლი ხდება და ეს, ძალიან ცუდია. ასეთ პირობებში ძალიან რთულია იმ კეთილშობილური მიზნების მიღწევა რომელთა შესახებაც თქვენ მეკითხებით: კონფლიქტის სამხედრო ფაზის თავიდან აცილება, პოზიციების დაახლოება და ა.შ. აი, რა იყო კოსოვოს დამოკიდებლობის აღიარება?

კოსოვოსთან დაკავშირებით ჰააგის სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილების შესახებ ცალკე გკითხავთ, მაგრამ იქამდე სხვა რამ მაინტერესებს... თუ საერთაშორისო საზოგადოებრიობამ ვერ შესძლო თავიდან აცილება, კონფლიქტი მაინც გამწვავდა და სამხედრო ფაზამდე მივიდა, რას ნიშნავს ეს საქართველოსთვის? რაიმე ტიპის საფრთხის შემცველია?
-რა თქმა უნდა. მოდით, ნუ ჩავვარდებით ვირტუალური რეალობების ტყვეობაში და ვაღიაროთ, რომ სამხრეთ კავკასიის სახელმწიფოებს შორის საქართველო ყველაზე სუსტი რგოლია ყველა თვალსაზრისით: პოლიტიკური, ეკონომიკური თუ სხვა. შესაბამისად, რეგიონში ასეთი გამწვავება ჩვენთვისაც სახიფათოა. მით უფრო, როდესაც ჩვენს მეზობელს ოკუპირებული აქვს ჩვენი ტერიტორიები და რაც მოეპრიანება, იმას გააკეთებს.

და რა ტიპის საფრთხეს შეიძლება ნიშნავდეს ეს საქართველოსთვის?
-ნებისმიერს. პირველ რიგში, რეგიონული დესტაბილიზაციის; რეგიონულმა დესტაბილიზაციამ კი რუსეთს შესაძლოა, ხელ-ფეხი გაუხსნას, რომ რაღაც მოიმოქმედოს საქართველოს წინააღმდეგ - მისი ინტერესებიდან გამომდინარე...

ერთი წუთით წარმოვიდგინოთ, რომ კონფლიქტი დაიწყო და სომხეთი მძიმე მდგომარეობაში ჩავარდა. რას იზამს რუსეთი, არ დაეხმარება? რა თქმა უნდა, შეეცდება. ამ დახმარების მისაწვდენად კი საქართველოს საჰაერო სივრცის გამოყენება მოუწევს. და რა ქნას ამ დროს ”პეპელამ”, საქართველომ... რუსული თვითმფრინავი ჩამოაგდოს?..ამაზე არ გიფიქრიათ?

ამაზე ფიქრი არ მინდა...
-მოდით ნუ ვიფიქრებთ, მაგრამ ამაზე იფიქრონ იმათ ვინც ამაში ხელფასს იღებს. იფიქრონ იმაზე, რომ ასეთი პოტენციური საფრთხეების ყველა სცენარი ჩვენს საგარეო პოლიტიკურ ”მჭიდეში” უნდა იყოს რათა ქართულ დიპლომატიას ბევრი ”ვაზნა” ჰქონდეს. დიპლომატიას, თორემ ჩვენი ჯარი რთულ მდგომარეობაშია და ვიცით ჩვენ...

ძალიან გამაოცა ჰააგის სასამართლოს გადაწყვეტილებამ... თუ სწორად მახსოვს და არაფერი მეშლება, ევროპის თითქმის ყველა წამყვან სახელმწიფოს აქვს სეპარატისტული ავტონომიების პრობლემა. მეტ-ნაკლები სიმწვავით, მაგრამ მაინც... ამის გათვალისწინებით, რა ლოგიკა, რა რაციონალური საფუძველი ჰქონდა ჰააგის სასამართლოს მიერ კოსოვოს დამოუკიდებლობის აღიარებას თუ რაც დაერქვა ამას. რა ლოგიკა იყო?
-საერთაშორისო სამართალში არის ერთი დიდი ფრაგმენტი, რომელსაც საკონსულო და დიპლომატიური სამართალი ეწოდება. ეს არის მეცნიერების შედარებით ახალი სფერო, სადაც პრობლემები ბოლომდე შესწავლილი არ არის. ბევრი რამ არ არის დარეგულირებული და ეს ატყვია კიდეც ამ საერთაშორისო სამართალს.

თანამედროვე პოლიტიკის ძირითადი პრობლემა, პოლიტიკოსების მიერ ორმაგი სტანდარტების გამოყენებაა. აი, თქვენ ბრძანეთ, რომ თავისი ტერიტორიების პრობლემა აქვთო. ეს მართლაც ასეა.

საერთაშორისო სამართალში არის ორი თეორია. კონსტიტუციური და დეკლარატიული. უფრო მიღებულია კონსტიტუციური თეორია - მსოფლიო თანამეგობრობისთვისაც და მსოფლიო პოლიტიკისთვისაც. სახელმწიფო ვერ გახდება დამოუკიდებელი თუ მის დამოუკიდებლობას სახელმწიფოების დიდი ნაწილი არ სცნობს.

დავაკონკრეტოთ: ეს, კონსტიტუციური გზაა?
-ეს, კონსტიტუციური თეორიაა. თუმცა, არის საერთაშორისო სამართალში დეკლარატიული თეორიაც - ის არავის გაუუქმებია. ზუსტად ამ თეორიიდან გამოდიან ის სეპარატისტული წარმონაქმნები და მისი პოსტულატებით სარგებლობენ.

და რას გულისხმობს ეს დეკლარატიული გზა თუ თეორია?
-ამ თეორიიდან გამომდინარე, საკმარისია რომელიმე ჯგუფმა თავიდან-ბოლომდე გააკონტროლოს ესა თუ ის ტერიტორია, ფლობდეს მის რესურსებს - ადამიანურს, სამხედრო, ეკონომიკურს და ა.შ - გამოაცხადოს დეკლარაცია დამოუკიდებლობის და მორჩა... ეს ორივე თეორია საერთაშორისო სამართალში მოქმედებს და იყენებენ კიდეც. აი, რატომ ეკუთვნოდა კოსოვოს დამოუკიდებლობა?

თუ არ ვცდები, კოსოვოს შემთხვევაში, ეთნიკურ წმენდაზე იყო საუბარი - რომ ადგილობრივ მუსლიმებს - თუ პირიქით - ანადგურებდნენ ეთნიკური და რელიგიური ნიშნით...
-არა, იყო მომენტი, როდესაც მილოშევიჩის რეჟიმმა გადაწყვიტა - რა თქმა სრულიად უკანონოდ და უკანონოდ და გაუმართლებლად - რომ კოსოვოს პოლიტიკური პრობლემა ძალისმიერი გზით გადაეწყვიტა. ეს დაუშვებელია და დაისაჯა კიდეც: ციხეში მოკვდა. მოკლედ, ამას მოჰყვა სერბეთის შეიარაღებული ძალების მხრიდან სერიოზული რეპრესიები მშვიდობიანი მოსახლეობის - ალბანელების - მიმართ. ამის გამო ბევრი ალბანელი იძულებული გახდა დაეტოვებინა სახლ-კარი...

ამიტომაც ვახსენე ეთნიკური წმენდა...
-რატომ არ არის ასევე ერთმნიშვნელოვნად, ასევე მტკიცედ, შეფასებული ის რაც აფხაზმა სეპარატისტებმა გაუკეთეს საქართველოს და აფხაზეთში მცხოვრებ ქართულ მოსახელობას? სად იყო ამ დროს ნატოს ჯარები როდესაც 20 000 კაცი აღგავეს პირისაგან მიწისა სამაჩაბლოში ახლა, ბოლო ომის დროს? ერთი ხმა ამოუღია ნატოს? გაჩერდიო დაუძახა ვინმემ იმ ნაძირალებს ვინც ქალებს აუპატიურებდა, მოხუცებს ანადგურებდა იქ და ქართულ სოფლებს წვავდა?

თუ კოსოვოსთან დაკავშირებით ეთნიკური წმენდა დაუშვებელია და გამართლებულია სხვა შემთხვევაში?

თქვენ რასაც ბრძანებთ, ეს უფრო მორალის საკითხია... მე სხვა რამ მაინტერესებს... პრაქტიკული თვალსაზრისით რა აზრი ჰქონდა ჰააგის სასამართლოს მიერ კოსოვოსთან დაკავშირებით მიღებულ გადაწყვეტილებას? ეს ხომ რეალურად მავნე შეიძლება იყოს...
-ეს იყო ელემენტარული პოლიტიკური ლოგიკა. რამდენიც უნდა ვილაპარაკოთ ჰააგის სასამართლოზე, ის მაინც, მნიშვნელოვან წილად დამოკიდებულია პოლიტიკურ კონიუნქტურაზე. შესაბამისად, ჰააგის სასამართლომ გააკეთა ის რაც უნდა გაეკეთებინა - დააკანონა პოლიტიკური რეალობა. მათი ლოგიკა ალბათ ის იყო, რომ შინაგანად მათ მიაჩნიათ რომ ამით სიტუაციის განმუხტვა მოხერხდება. არ ვიცი რამდენად რეალურია ეს, მაგრამ რაღაც ლოგიკა ამაში შესაძლოა, მართლაც არის. თუმცა, თქვენ რომ აღნიშნეთ, მორალი, არანაირი. დამიძახეთ თუნდაც, იდეალისტი, მაგრამ სანამ პოლიტიკა და სამართალი არ იქნება მორალური, ყოველთვის ცუდ შედეგს მივიღებთ.