აზერბაიჯანულ მედიაში გამოქვეყნებული ინფორმაციით, თბილისში მოქმედებს აზერბაიჯანის ოპოზიციონერთა „იატაკქვეშეთი“. მის აქტივისტებს შორის დასახელებულია ფარმან ჯეირანოვი, გეზალ ბაირამლი, აფგან მუხთარლი. აზერბაიჯანული საინტერნეტო ტელეარხის, Meydan TV-ს ცნობით, ჯეირანოვი და ბაირამლი ამ დღეებში დააკავეს - ერთი საქართველოს სამართალდამცველებმა, მეორე კი აზერბაიჯანის საზღვარზე, მას შემდეგ, რაც ის იძულებული გახდა შინ დაბრუნებულიყო, ვინაიდან საქართველომ მას არ გაუგრძელა ვიზა.

რადიო „თავისუფლების“ ცნობით, როგორც აფგან მუხთარლის ადვოკატი ამბობს, მის კლიენტს ტომარა ჩამოაცვეს თავზე და დაახლოებით ორი საათის განმავლობაში მიჰყავდათ მანქანით გაურკვეველი მიმართულებით. მანქანა ორჯერ გამოიცვალეს. მუხთარლის თქმით, მესამე მანქანაში აზერბაიჯანულად ლაპარაკობდნენ. აზერბაიჯანელი ჟურნალისტის სიტყვებით, როცა მას ტომარა მოხსნეს, იგი აზერბაიჯანის სასაზღვრო-გამშვებ პუნქტში იმყოფებოდა. აზერბაიჯანულმა მხარემ ჟურნალისტს კონტრაბანდის ბრალდება უკვე წაუყენა, ქართველი სამართალდამცველები კი აცხადებენ, რომ გამოძიება მიმდინარეობს.

ექსპერტი, ლევან ალაფიშვილი for.ge-სთან საუბრისას აცხადებს, რომ ეს ისეთი საკითხია, როდესაც ყველაზე მეტად უპრიანია, სამართლებრივად შეფასება იმ ფაქტისა, რაც მოხდა. სამართლებრივად შეფასება კი გამოძიების გარეშე შეუძლებელია.

ლევან ალაფიშვილი: იმედი მაქვს, გამოძიება იქნება სრული, ობიექტური და გაეცემა იმ კითხვებს პასუხი, რომელიც მნიშვნელოვანია არა მხოლოდ ამ კონკრეტულ საქმესთან მიმართებაში, არამედ საქართველოს სახელმწიფოებრივი ინტერესებიდან გამომდინარე. თუნდაც ის შეშფოთება, რაც საზოგადოებისგან ისმის, დაკავშირებულია სწორედ იმასთან, რომ საქართველოს სახელმწიფომ შესაძლოა, არა მხოლოდ აზერბაიჯანელ ჟურნალისტთან დაკავშირებულ საქმეზე, არამედ თურქეთის მოთხოვნით დაკავებულ მოქალაქესთან დაკავშირებითაც გააჩინოს იმ ტიპის კითხვები, რომლითაც საქართველოში დემოკრატიული მდგომარეობა, მართვის სტილი, მისი უსაფრთხოება, ერთგულება დასავლური სტანდარტებისადმი და მისწრაფება დასავლურ ოჯახში დამკვიდრებისკენ, შეიძლება, კითხვის ნიშნის ქვეშ დააყენოს.

მით უმეტეს, თუ გავითვალისწინებთ იმ პერსპექტივას, რომ ეს ორივე საქმე შეიძლება, გახდეს ევროპის ადამიანის უფლებათა სასამართლოს მსჯელობის საგანი. თუ გადავხედავთ ამ სასამართლოს პრეცედენტებს, თუკი ეს ორი საქმე წავიდა სტრასბურგის სასამართლოში, შესაძლოა, საქართველოსთვის არც თუ სახარბიელო შედეგი დადგეს.

რამდენიმე ვერსიაზე საუბრობენ. ყოველ შემთხვევაში, აზერბაიჯანელი უფლებადამცველები სერიოზულ ეჭვებს გამოთქვამენ, რომ ქართული და აზერბაიჯანული სპეცსამსახურები ერთობლივად მოქმედებდნენ. დასაშვებია ვერსია, რომ იმის შიშით, ქართულ საზოგადოებას არ აეტეხა ხმაური, ქართული სპეცსამსახურები დათანხმდნენ აზერბაიჯანულ მხარეს, ჟურნალისტი საიდუმლოდ გაეყვანათ ქვეყნიდან?

- ნებისმიერი ვერსია, რომელიც ამ საქმესთან დაკავშირებით შეიძლება გავრცელდეს, მეტ-ნაკლები ხარისხით იქნება საქართველოს სახელმწიფოსთვის დამაზიანებელი. თუკი სამართლებრივ ენაზე არ გაეცა დღეს არსებულ კითხვებს პასუხი, სამომავლოდ, ალბათ, ამ კითხვების რაოდენობა გაიზრდება.

როგორ უნდა დავიჯეროთ რომელიმე ვერსიის, თუნდაც იმის, რომ ჩატარდა სპეცოპერაცია? სპეცოპერაციები, რა თქმა უნდა, ფარულად ტარდება, მაგრამ მას თან ახლავს სავალდებულო მინიმალური პროცედურული მოთხოვნები. ჯერჯერობით უარყოფაა და რაიმე დოკუმენტი საჯაროდ გავრცელებული, რომ დაკავებულს განუმარტეს მისი უფლებები და ა.შ. არ გვინახავს.

მინიმალური სტანდარტი გულისხმობს, რომ პირს მისი დაკავებისას განუმარტავენ, რატომ ხდება ეს ყველაფერი. თუ გავითვალისწინებთ, რომ გამოძიება დაწყებულია, ვერც ერთ ვერსიაზე მტკიცებით ფორმაში ვერ ვისაუბრებ, სწორედ, იმიტომ რომ, ეს შეიძლება დამაზიანებელი აღმოჩნდეს ჩვენი სახელმწიფოსთვის, ჩვენი საზიგადოების ინტერესებისთვის.

იმედს ვიტოვებ, რომ ჩვენი საგამოძიებო ორგანოები და სპეცსამსახურებიც ასე მიუდგებიან ამ და ამდაგვარ საკითხებს, რომელიც სამომავლოდ შეიძლება დადგეს. ეს ორი შემთხვევა მცირე ალბათობით, მაგრამ უკვე იძლევა ტენდენციის საშუალებას, რომ საქართველოს სახელმწიფო, რიგ შემთხვევებში თავის უუნარობას წარმოაჩენს-ხოლმე.

ქართული არასამთავრობო სექტორი აღშფოებულია მომხდარის გამო, კითხვები ჩნდება იმ ინფორმაციიდანაც, რასაც თითქოს ოფიციალურად ავრცელებს აზერბაიჯანული მხარე, რომ ჟურნალისტი დააკავეს ე.წ. მწვანე საზღვარზე, სადაც დოკუმენმტები არ არის საჭირო... შესაძლებელია, საზღვრის გადაკვეთა დოკუმენტების გარეშე და ე.წ. მწვანე მონაკვეთი შეიძლება იყოს აბსოლუტურად უკონტროლო?

- ესეც გამოძიების საგანია, მათ შორის, არის სხვა კითხვებიც, ტრანსპორტი სად იყო, საზღვარი როგორ გადმოკვეთა და უკან გადასვლა დაფიქსირებულია თუ არა, ან როგორ არის დასფიქსირებული. ვინ იყვნენ ის ადამიანები, რომლებმაც „ტრანსპორტირება“ მოახდინეს. სად მოხდა ეს ყველაფერი, სად მოხდა სხვა ტრანსპორტში გადაჯდომა და ა.შ. ძალიან ბევრი კითხვაა, რომელზეც დამაჯერებელი პასუხი არ მიგვიღია.

თუ ასეთი პასუხი არ იქნება, საქართველოს სახელმწიფო, ჩვენი ინტერესები, შესაძლოა სერიოზული რისკების და დილემის წინაშე აღმოჩნდეს.

რაც შეეხება ე.წ. მწვანე საზღვარს, ნებისმიერი საზღვრის კვეთა მხოლოდ და მხოლოდ, შესაძლებელია დოკუმენტის არსებობის პირობებში. სხვა საკითხია, ვინ რა ინტერპრეტაციას მისცემს ამ თემას, მაგრამ ჯერჯერობით არ მოგვისმენია უარყოფა იმისა, რომ ამ აზერბაჯანელ ჟურნალისტს ჰქონდა პასპორტი.

ჩვენი უსაფრთხოების სამსახურის ინფორმაციით, მათ აზერბაიჯანულმა მხარემ მიაწოდა ინფორმაცია, რომ ჟურნალისტი დაკავებულია იმ ადგილას, სადაც პასპორტი არ არის საჭირო..

- ვერ გეტყვით, აზერბაიჯანულმა მხარემ რა ინფორმაცია მიაწოდა, მე საქმე მაქვს ქართული სახელმწიფოსა და მისი სამართალდამცავი სტრუქტურებისადმი. ქართული უსაფრთხოების სამსახური რომ მეუბნება, აზერბაიჯანულმა მხარემ რაღაც მითხრაო, ეს ჩემთვის ნაკლებად საინტერესოა, რადგან ის მაინც დაინტერესებული მხარეა.

მე ქართველ სამართალდამცავებს ვგულისხმობ და ვეკითხები: ამ აზერბაიჯანელმა ჟურნალისტმა საზღვარი რომ გადმოკვეთა, ჰქონდა თუ არა დოკუმენტი და თუ ფიქსირდება საზღვრის გადმოკვეთა? შემდეგ ისევ ქართველმა სამართალდამცავებმა, შს სამინისტრომ, რომლის შემადგენლობაშიც არის საპატრულო პოლიცია, რომელიც წარმოდგენილია საზღვარზე, გვიპასუხოს, პასპორტით შემოსული, ლეგალურად საზღვარგადმოკვეთილი ადამიანი უკან როგორ გაბრუნდა და როგორ გადაკვეთა საზღვარი?!

კი, ე.წ. მწვანე ზონები შეიძლება, არსებობდეს, მაგრამ ეს არ ნიშნავს უკონტროლობას. ლოგიკას რომ გავყვეთ, მაშ როგორ უნდა ვებრძოლოთ ტერორიზმს, იარაღის გადაადგილებას, ტრეფიკინგს, თუ ასეთი მწვანე ზონები უკონტროლო იქნება?!

ასე რომ, ეს არ არის ჩემთვის დამაჯერებელი, განსაკუთრებული რეჟიმი არ ნიშნავს უკონტროლობას და შესაბამისად, მე მაინტერესებს პასუხი არა აზერბაიჯანული მხარისგან, არამედ ქართული სახელმწიფოსგან.

ძნელი სათქმელია, ეს საქმე როგორ კონტურებს მიიღებს და საქართველოს ბრალეულობის საკითხი რა კონტექსტში გამოიკვეთება, თუმცა სხვა ქვეყნებიც ითხოვენ ოპოზიციონერთა დაკავება-გადაცემას. იმ შემთხვევაში, თუ საქართველოს ხელისუფლებას კიდევ აქვს შანსი, არ დაუშვას მსგავსი პრეცედენტი, დემოკრატიული ღირებულებების ერთგულების გამო, მისი საზოგადოება კმაყოფილი იქნება, მაგრამ რამდენად გაართულებს მისი პოზიცია მეზობელ სახელმწიფოებთან ურთიერთობას?

- საქართველო არის საერთაშორისო თანამეგობრობის წევრი ერთ-ერთი სახელმწიფო. სახელმწიფო თავისთავად, ნიშნავს სუვერენულ უფლებას, დაიცვას საკუთარი ინტერესები. მსჯელობისას, პირველ რიგში, უნდა გავითვალიოსწინოთ, რომ საქართველოსთვის მნიშვნელოვანია იყოს ფუნქციონირებადი და ეფექტური სახელმწიფო, რომელიც კანონის შესაბამისად აღასრულებს დაკავების, თუ სხვა იძულებით ღონისძიებნებს.

თუ ამ ყველაფერს უგულებელვყოფთ, შეეიძლება მივიღოთ საზოგადოება - „სახელმწიფო“ რომელიც ანგარიშს უწევს ყველას, მაგრამ არის უუნარო. ანუ მას, როგორც სახელმწიფოს, უნდა ჰქონდეს საკუთარი ინტერესები და დაიცვას კიდეც.

შესაბამისად, კანონის ფარგლებში მიღებული გადაწყვეტილება, დემოკრატიულ სახელმწიფოებში ვგულისხმობ, არის აღიარებული, დაცული და მას პატივსაც სცემენ. სხვა საკითხია, როგორ შეაფასებს ესა თუ ის სახელმწიფო ერთ კონკრეტულ ფაქტს და თუ იმ ერთ ფაქტზე ჩამოკიდა ვიღაცამ სახელმწიფოთაშორისი ურთიერთობა, არ მგონია, რომ თვითონ ამ სახელმწიფოსთვისვე იყოს კარგი.

მე არ ვიცი, რა გადაწყვეტილებას მიიღებს, მაგრამ თუკი ჩვენი სახელმწიფო მოიქცევა ისე, რომ დაიცავს დემოკრატიის სტანდარტებს და ამის გამო რომელიმე სახელმწიფო გაუნაწყენდება, მგონია, რომ ის განაწყენებული სახელმწიფო დააყენებს საკუთარ თავს დემოკრატიის მიღმა. და თუ ეს ასეა, საქართველოს ადგილი, გაცხადებული არჩევანი დემოკრატიულ ოჯახში ყოფნაა.

მესმის, რომ გარკვეული უხერხულობები შეიძლება, შეიქმნას, მაგრამ ყველას ერთად, ჩვენც და მეზობლებსაც, მოგვიწევს სახელმწიფოებრივი ინტერესების წინა პლანზე წამოწევის პირობებში სერთო ინტერესების მოძიება, შეთანხმება და ცხოვრების გაგრძელება. სხვა არაფერია სახელმწიფოთაშორისი ურთიერთობები თუ არა, ერთმანეთის ინტერესების პატივისცემა და არა ცალმხრივი ინტერესები.

თუკი საქართველოსგან დამოუკიდებლად მოხდა ჟურნალისტის ქვეყნიდან გაყვანა, რა შეუძლია გააკეთოს ქართულმა მხარეს? რაიმე სამართლებრივი ბერკეტი თუ არსებობს?

- თუკი ეს საქმე სტრასბურგში მოხვდება, სავარაუდოდ, მოპასუხე იქნება ორი მხარე, ქართული და აზერბაიჯანული. ვფიქრობ, ეს კიდევ უფრო გაგვირთულებს ურთიერთობას.

ჟურნალისტის საქართველოში დაბრუნებას რაც შეეხება, არ მგონია ეს შესაძლებელი იყოს, აზერბაიჯანი აწარმოებს გამოძიებას და ამ პროცესში ბუნებრივია, ვერავინ ვერ ჩაერევა. მას, როგორც სუვერენულ სახელმწიფოს, აქვს უფლება გამოიძიოს, ჩაატაროს სასამართლო პროცედურები დაკავებული პირის, საკუთარი მოქალაქის მიმართ.

ერთადერთი, ახლა რაც შეუძლია ქართულ მხარეს, არის ის, რომ თუკი რაიმე კანონდარღვევას ჰქონდა ადგილი, დასაჯოს დამნაშავეები.