საკონსტიტუციო ცვლილებების პროექტის თანახმად, უქმდება ეროვნული უშიშროების საბჭო, რომლის ნაცვლად მხოლოდ საომარი მდგომარეობის დროს ჩამოყალიბდება ეროვნული თავდაცვის საბჭო. ეროვნული თავდაცვის საბჭო იფუნქციონირებს საომარი მდგომარეობის გაუქმებამდე. 2010 წლის ვენეციის კომისიის დასკვნაში წერია, რომ ეს არ შეესაბამება სახელისუფლებო სისტემას და პრეზიდენტის როლს იმ სახელისუფლებო სისტემაში, რომელიც საქართველოში მოქმედებს.

საქართველოს პრეზიდენტის შეფასებით, უშიშროების საბჭოს გაუქმება და ქვეყნის მთავარსარდლის გარეშე დატოვება, სახელმწიფო უსაფრთხოებას საფრთხეს შეუქმნის. ასე არ ფიქრობს ექსპერტი, უსაფრთხოების პოლიტიკის სფეროში, მამუკა ნებიერიძე, რომლის განმარტებით, უშიშროების საბჭო არ მუშაობს საფრთხეების ანალიზზე.

for.ge მამუკა ნებიერიძეს ესაუბრა.

საკონსტიტუციო ცვლილებით, უშიშრობის საბჭოს ნაცვლად, იქმნება ეროვნული თავდაცვის საბჭო, რომელსაც ძალიან მნიშვნელოვანი ფუნქცია ექნება - საომარი მდგომარეობის დროს, კონსტიტუციური ორგანოების კოორდინაციის ფუნქციას შეასრულებს, დაკომპლექტებული იქნება იმავე შემადგენლობით, როგორც დღეს არის უშიშროების საბჭო. იმ პირობებში, როდესაც ქვეყნის 20 პროცენტი ოკუპირებულია, რუსეთი არ იღებს ვალდებულებას ძალის არგამოყენებაზე და მუდმივად აწარმოებს ჰიბრიდულ ომს, რამდენად სწორია, რომ მხოლოდ საომარი მოქმედების დროს იფუნქციონიროს ამ უწყებამ?

მამუკა ნებიერიძე: ძალიან რთული საკითხია იმიტომ, რომ ჩვენ რუსეთთან არ გვაქვს დადებული სამშვიდობო ხელშეკრულება. წესით, ომი გარკვეული შეთანხმებით მთავრდება, იდება შეთანხმება საბრძოლო მოქმედებების შეწყვეტის შესახებ. ამ შემთხვევაში რაიმე სრულფასოვანი დოკუმენტი, რომელიც მიუთითებდა იმას, რომ ჩვენ რუსეთთან არ ვიმყოფებით ომის მდგომარეობაში, არ არსებობს, ანუ დე ფაქტო არ ვიმყოფებით ომის მდგომარეობაში. ამ ლოგიკით, ჩვენ რომ გადავიდეთ საომარი მდგომარეობის წესზე, ეს გამოიწვევს უზარმაზარ ცვლილებებს სახელმწიფოს მართვის საკითხში.

რაც შეეხება ჰიბრიდულ ომს - ახლა მსჯელობა მიდის იმაზე, რომ თუ ნატოს წევრ რომელიმე ქვეყანას დაემუქრება ასეთი სახის საფრთხე, როგორიც არის კიბერუსაფრთხოების დარღვევა, ამოქმედდეს თუ არა ნატოს მე-5 მუხლი. სწორედ ამ საკითხზე მიდის მსჯელობა მთელს მსოფლიოში, რომ როგორღაც გაიმიჯნოს ჩვეულებრივი, კონვენციური ომი, ჰიბრიდული ომისგან და როგორღაც დააკონკრეტონ უნდა იყოს თუ არა რომელიმე ქვეყანაზე კიბერშეტევა ფაქტიურად ომის გამოცხადება.

ამ კონკრეტულ საკითხს რაც შეეხება, საპარლამენტო რესპუბლიკაში პრეზიდენტს არ აქვს არანაირი უფლებები. საპარლამენტო რესპუბლიკაში ომს აწარმოებს მინისტრთა კაბინეტი, რაც შეეხება სარდალს და მთავარსარდალს, ესენი არიან სამხედროები. ის ფორმალური მხარე, რასაც უმაღლესი მთავარსარდალი ჰქვია, მიღებული ფორმაა საპრეზიდენტო რესპუბლიკებში.

უშიშროების საბჭოს გაუქმება და ქვეყანის მთავარსარდლის გარეშე დატოვება, სახელმწიფო უსაფრთხობას საფრთხეს არ შეუქმნის? პრეზიდენტი ფიქრობს, რომ ეს საფრთხის შემცველია...

- პრინციპული საკითხია, ჩვენ თუ არ გადავდივართ საპარლამენტო რესპუბლიკაზე, მაშინ შეუძლებელია ამ საკითხზე მსჯელობა. თუ გადავდივართ, მაშინ როგორც კი ამოიწურება ამჟამინდელი პრეზიდენტის უფლებამოვალეობები, საკონსტიტუციო ცვლილება 2023 წლის ნაცვლად, მაშინვე უნდა ამოქმედდეს და გადავიდეთ საპარლამენტო რესპუბლიკაზე. ამის გადაწევას არავითარი აზრი არ აქვს. საერთოდ მიუღებელია ამჟამად არსებული ეს დუალიზმი. მეორე საკითხია, საერთოდ გვინდა თუ არა საპარლამენტო რესპუბლიკა. მაშინ, დარჩეს ისევ საპრეზიდენტო და ისევ უკან დავბრუნდეთ. არ შეიძლება ამ საკითხზე ამდენი მსჯელობა, გაიტანონ ეს საკითხი რეფერენდუმზე და ხალხმა გადაწყვიტოს.

ანუ, თქვენ თვლით, რომ თუ ჩვენ ვართ საპარლამენტო რესპუბლიკა, ასეთ შემთხვევაში 2018 წელს ამჟამინდელი პრეზიდენტის უფლებამოვალეობების ამოწურვის შემდეგ ამოქმედდეს ახალი კონსტიტუცია?

- რა თქმა უნდა, რადგან ასეთ შემთხვევაში ყველაფერი ჩამოკიდებულია პრემიერ-მინისტრზე და მინისტრთა კაბინეტზე. თუ ისევ საპრეზიდენტო რესპუბლიკაა, მაშინ, ხალხი აირჩევს პრეზიდენტს და ეყოლება უშიშროების საბჭო, ის იქნება მთავრობის ხელმძღვანელი და პრემიერ-მინისტრი ასეთ სისტემაში საერთოდ არ არსებობს. ეს გაორებული მართვა არანაირად არ გვაწყობს. ესეთი მართვა აწყობდა სააკაშვილს, ის ხსნიდა პრემიერებს „პანტაპუნტით“ თვითონ კი იჯდა პრეზიდენტად.

რაც შეეხება განცხადებას, რომ საფრთხეა თუკი ქვეყანა მთავარსარდლისა და უშიშროების საბჭოს გარეშე დარჩება - ამიხსნან რას ნიშნავს ქვეყანა რჩება მთავარსარდლის გარეშე? კიდევ ერთხელ ვიმეორებ, რომ ომისა და მშვიდობის საკითხებში პასუხისმგებელი საპარლამენტო რესპუბლიკაში არის მინისტრთა კაბინეტი. არ შეიძლება საპარლამენტო რესპუბლიკაში პრეზიდენტი და მისი ადმინისტრაცია იყოს პასუხისმგებელი ამ საკითხებზე. ასეთი პრაქტიკა არ არსებობს.

პრეზიდენტი არაფერზე არ აგებს პასუხს, ქვეყნის მართვაში არ იღებს მონაწილეობას, ყველაფერზე პასუხისმგებელია მინისტრთა კაბინეტი და პარლამენტი. არსებული ფორმულირებით პრეზიდენტს არავითარი პირდაპირი კავშირი უსაფრთხოებასთან არ აქვს. იკრიბება უშიშროების საბჭო, მაგრამ გადაწყვეტილებას ვერ ღებულობს. სპიკერის ფუნქცია აქვს პრეზიდენტს, აგროვებს მინისტრთა კაბინეტის წევრებს და მსჯელობს ისეთ საკითხებზე, რომელიც მისი გადაწყვეტის კომპეტენციაში არ შედის.

ერთგვარი საკონსულტაციო ორგანოს ფუნქცია აქვს...

- უშიშროების საბჭო არავითარ ოპერატიულ ფუნქციას არ ასრულებს და ვერც შეასრულებს. გარკვეული მოსაზრებების შეჯერება ხდება. მიმდინარე ოპერატიულ, თუ საფრთხეების განსაზღვრის დონეზე, ამჟამად უშიშრობის საბჭო არ მუშაობს. ყველაფერი გადასულია მინისტრთა კაბინეტის ხელში. მინისტრთა კაბინეტში ფუნქციონირებს კრიზისების მართვის საბჭო, ამ უწყებასთან შედის ყველა ოპერატიული ინფორმაცია, ახდენს საფრთხეების ანალიზს. ანალიტიკური სამსახურები გააჩნია რამდენიმე სამინისტროს და უწყებას, მათ შორის დაზვერვის სამსახურს, ეს უწყებები მუშაობენ საფრთხეების ანალიზზე. უშიშროების საბჭო არ მუშაობს საფრთხეების ანალიზზე.

მაგრამ როდესაც სახელმწიფოს აქვს ოკუპირებული ტერიტორიები, კონფლიქტი რუსეთთან, ასეთ შემთხვევაში უშიშროების საბჭოს არარსებობა, დამატებით საფრთხეს არ ქმნის სახელმწიფოსთვის?

- გასაგებია, ოკუპირებული ტერიტორიები გვაქვს, მაგრამ სამხედრო გზით არ ვაპირებთ მის დაბრუნებას. ჩვენ დეკლარირებული გვაქვს, რომ ტერიტორიულ მთლიანობას ვაგვარებთ მშვიდობიანი გზით. რუსეთთან კონფლიქტი კი არა ომი გვქონდა და ზუსტად კონფლიქტი გადავიდა ომის ფაზაში. ანუ ამჟამად გვაქვს დაბალი ინტენსივობის კონფლიქტი, მაგრამ ეს მწვავე ფაზა არ არის. ამიტომ, ახლა ჩვენის მხრივ კონფლიქტის მწვავე ფაზაში გადაყვანა სერიოზულ პრობლემებს შეგვიქმნის. გამოჩნდება, რომ სამხედრო გზით ვაპირებთ კონფლიქტის მოგვარებას. ლაპარაკი აღარ იქნება არც ეკონომიკურ ზრდაზე, ინვესტიციებზე და ტურიზმზე.

საერთოდ, მთელი ეს საუბარი არის უსაგნო. მიიღონ გადაწყვეტილება და გაარკვიონ, უნდათ საპარლამენტო რესპუბლიკა, თუ საპრეზიდენტო. თუ საპრეზიდენტო რესპუბლიკა უნდათ, მაშინ ამ ყველა პრეტენზიას აქვს მნიშვნელობა და კონსტიტუცია სხვა კუთხით უნდა შეიცვალოს. თუ საპარლამენტო რესპუბლიკა ვხდებით, ასეთ შემთხვევაში დროულად უნდა მოხდეს გადასვლა ამ მოდელზე.

შეგიძლიათ დამისახელოთ საპარლამენტო მმართველობის ქვეყანა, სადაც უშიშროების საბჭო ასეთი ფორმით არის აღჭურვილი პრეზიდენტის დაქვემდებარებაში?

- მე არ მახსენდება ასეთი ქვეყანა. საპარლამენტო მმართველობის მთელი პრინციპი ეს არის, რომ უსაფრთხოების სფეროში ყველა საკითხები, პარლამენტის და მინისტრთა კაბინეტის გამგებლობაშია. პრეზიდენტს არ აქვს არავითარი მაღალი უფლებები ამ სფეროში.

მაშინ რას ეფუძნება მარგველაშვილის განცხადება, რომ ქვეყანა 24 საათის განმავლობაში უნდა ზრუნავდეს უსაფრთხოებაზე, საკონსტიტუციო კომისია კი აუქმებს უშროების საბჭოს, რომელიც არის უმაღლესი პოლიტიკური სათათბირო ორგანო, სადაც თავდაცვის, ეროვნული უსაფრთხოების, ომისა და მშვიდობის საკითხები განიხილება და ქვეყანას ტოვებს ქმედითი მთავარსარდლის გარეშე...

- არ ვიცი რას ეფუძნება, მაგრამ ვიცი რასაც არ ეფუძნება - მარგველშვილის პოლიტიკური განცხადება კავშირში არ არის სახელმწიფოებრივ მიდგომასთან, არ ეფუძნება საპარლამენტო რესპუბლიკის საერთაშორისო გამოცდილებიდან გამომდინარე ჩარჩოებს იმიტომ, რომ გადაწყვეტილია ჩვენ გადავიდეთ საპარლამენტო რესპუბლიკაზე. ამ დროს, მარგველშვილის საუბარს სახელმწიფოებრივი თვალსაზრისით, არავითარი აზრი არ აქვს. შეიძლება ის ზეწოლის ქვეშ იყოს.

ზეწოლის ქვეშ - ვისი მხრიდან?

- იგივე ოპოზიციის, ან არასამთავრობო სექტორის მხრიდან, რომელთაც განსხვავებული მიზნები აქვთ. ფაქტია, რომ პრეზიდენტის განცხადება არ არის სახელმწიფოებრივი მიდგომა. ლაპარაკია საპარლამენტო რესპუბლიკაზე და მორჩა. საპარლამენტო მმართველობას აქვს თავისი ჩარჩო, რომელიც საერთაშორისო პრაქტიკით არის აღიარებული. სახელმწიფოში მთავარი ძალა არის პარლამენტი და მისი არჩეული მინისტრთა კაბინეტი და არა პრეზიდენტი, მისი მონაწილეობა არის ნომინალური, წარმომადგენლობითი ფუნქცია აქვს.