„ქვეყანაში ნარკოპოლიტიკა უნდა გადაიხედოს, წინააღმდეგ შემთხვევაში, უამრავი ოჯახი დარჩება რეპრესიების ქვეშ და ბევრად უფრო აქტუალური გახდება ონლაინ-სესხები“, - აცხადებს For.ge-სთან საუბარში სამედიცინო ცენტრ „ურანტის“ ხელმძღვანელი, პროფესორი ზურაბ სიხარულიძე.

ამის მიუხედავად, ნარკოლოგთა ნაწილი მაინც ძველებურ პოზიციაზე რჩება. მათ მიაჩნიათ, რომ არ შეიძლება, მარიხუანის ან ნებისმიერი ნარკოტიკის მომხმარებელი პასუხისმგებლობის გარეშე დარჩეს, მაგრამ სისხლის სამართლებრივი პასუხისმგებლობა მხოლოდ ბოლო საფეხური უნდა იყოს. ნარკოლოგები თვლიან, რომ, თუკი მარიხუანის გამო არავინ დაისჯება, მაშინ ნებისმიერი ასაკის ბავშვი თუ მოზარდი მიიღებს მარიხუანას და იმაზე უფრო მძიმე სურათის წინაშე აღმოვჩნდებით, ვიდრე ეს ევროპაშია. მით უმეტეს, ჩვენთან ნარკომანიის დონე ძალიან მაღალია.

For.ge ზურაბ სიხარულიძეს ესაუბრა.

თქვენ აცხადებთ, რომ ნარკოპოლიტიკის მიმართულებით ახლა ზღვარზე ვართ და ასე გაგრძელება არ შეიძლება. ამიტომაც მოითხოვთ დროულ ცვლილებებს. როგორ ფიქრობთ, ამ ცვლილებების საჭიროება დემურ სტურუას ტრაგიკულმა აღსასრულმა განაპირობა?

- დემურ სტურუას ტრაგედია ძალიან მძიმე ფაქტია. სანამ არ დამთავრდება გამოძიება, ამაზე ლაპარაკი არ შეიძლება, მაგრამ თვითონ ფაქტია შემაძრწუნებელი. მხოლოდ იმიტომ, რომ ადამიანი იყო მომხმარებელი, თანაც მსუბუქი ნარკოტიკის მომხმარებელი, იგი სიცოცხლეს გამოეთხოვა და მუქარის გამო თავი მოიკლა. ესეც ადასტურებს, რაოდენ ურთულესია ეს პრობლემა. აუცილებლად უნდა დაისაჯოს ის, ვინც ეს ახალგაზრდა თვითმკვლელობამდე მიიყვანა. გარდა ამისა, ნარკოტიკის მოხმარების დეკრიმინალიზაცია უნდა მოხდეს და უნდა გატარდეს დაბალანსებული ნარკოპოლიტიკა. თორემ ამდენ ადამიანს აქვს ჩამორთმეული უფლება, სასამართლოები დაკავებულია მხოლოდ ნარკოტიკის მოხმარების გამო დასჯილთა პროცესებით.

ფიქრობთ, რომ საზოგადოება მომწიფებულია საამისოდ?

- დიახ, საზოგადოება მომწიფებულია, რადგან სერიოზული კვლევა ჩატარდა ახლა, სადაც საუბარი იყო დეკრიმინალიზაციასთან დაკავშირებით. დაახლოებით 80%-მდეა მსუბუქი ნარკოტიკების დეკრიმინალიზაციის მომხრეთა რიცხვი, ხოლო 60%-მდეა მათი რაოდენობა, ვინც განურჩევლად ყველა ნარკოტიკის მოხმარების დეკრიმინალიზაციის მომხრეა. ოღონდ აქ ლეგალიზაციაზე არ არის ლაპარაკი, აქ საუბარია დეკრიმინალიზაციაზე, სადაც სამართლებრივი პასუხისმგებლობა ნარკოტიკის მოხმარების გამო არ დადგება. ამიტომ კრიმინალიზაცია ადამიანების, რომლებიც მხოლოდ და მხოლოდ მოიხმარენ ნარკოტიკს, არაფრის მომცემია.

ბიუჯეტში საკმაოდ მაღალი თანხები შედის ნარკომომხმარებელთაგან ამოღებული ჯარიმების შედეგად, ასევე, საპროცესო გარიგებებით. როგორ გგონიათ, ხელისუფლება მოიკლებს ამ რეზერვუარს?

- საკმაოდ დიდი თანხები შედის ბიუჯეტში, მაგრამ ხელისუფლებამ, ცხადია, უნდა მოიკლოს ეს თანხები. აბა, ახლა ონლაინსესხები და უბედურებები რომ ხდება ქვეყანაში, ადამიანების 80% ამ სესხებს იღებს ზუსტად ამ საპროცესო გარიგებებისა და ჯარიმების გამოსახსნელად, ამდიდრებს ვიღაცებს და ამის გამო კარგავენ ბინებს. განა შეიძლება, ჯარიმა იყოს 500 ლარი, მაშინ, როცა საარსებო მინიმუმი ქვეყანაში, თუ არ ვცდები, 155 ლარია? განა შეიძლება, უმუშევარ ადამიანს ამხელა თანხა დააკისრონ? ფაქტობრივად, გამოდის, ოჯახებს ვაკისრებთ ამხელა თანხას. არც ერთ ცივილიზებულ ქვეყანაში ასეთი რამ არ ხდება. არსებობს გარკვეული წესრიგი, რომელსაც ადამიანები ექვემდებარებიან, მაგრამ მარტო იმის გამო, რომ ადამიანს აღმოაჩნდა ნარკოტიკული ნივთიერება, დაუშვებელია, მათ იჭერდე და აჯარიმებდე უზარმაზარი თანხით, ართმევდე უამრავ უფლებას. დეკრიმინალიზაცია თუ არ მოხდა ქვეყანაში, არც ერთი სფერო არ განვითარდება და ყველაფერი, რაც კარგი კეთდება, თუნდაც C ჰეპატიტის, როგორც დაავადების, ელიმინაციის (განდევნის) პროგრამა, ვერ იქნება წარმატებული, რადგან დიდი შანსია, ეს ადამიანები ისევ დაუბრუნდნენ ნარკოტიკების მოხმარებას და დაინფიცირდნენ.

დეკრიმინალიზაცია ხომ არ გაზრდის ნარკომომხმარებელთა რიცხვს? უცხოეთის პრეცედენტი რას მიანიშნებს?

- არ გაზრდის, რადგან უამრავი ქვეყანაა, სადაც დეკრიმინალიზირებულია მოხმარება. პორტუგალიის, ჩეხეთის, ინგლისის, საფრანგთის მაგალითები ამას მიანიშნებს, ამერიკის მიდგომაც საკმაოდ ლიბერალურია ამ საკითხთან მიმართებით, არადა, ამერიკის მიდგომა აქამდე საკმაოდ კონსერვატიული იყო. პირიქით, დეკრიმინალიზაციის შემთხვევაში მოხმარება იკლებს.

თქვენ შეხვდით პოლიტიკური პარტიების წარმომადგენლებს. „თავისუფალი დემოკრატები“ პირობას დებენ, რომ ყველა სახის ნარკოტიკის მოხმარებისთვის სისხლის სამართლებრივი პასუხისმგებლობა გაუქმდება. რაც შეეხება მმართველ გუნდს, თქვენი თქმისა არ იყოს, რეპრესიული ნარკოპოლიტიკის შედეგად, ბიუჯეტში 60-70 მილიონი ლარი შედის. ამიტომ ისინი წამოვლენ თანამშრომლობაზე?

- სხვათა შორის, მმართველი გუნდი ყველაზე რეალისტურად უყურებს ამ პრობლემის მოგვარებას, რადგან რეალურად მას აქვს სადავეები ხელში და ხვდება, რომ იმდენად კრიტიკული მასა დაგროვდა საზოგადოებაში, სიტუაცია ასე ვეღარ გაგრძელდება. მმართველი გუნდიდან იყო ყველაზე ნაყოფიერი შეხვედრა იმ თვალსაზრისით, რომ თანამშრომლობის გარკვეული ასპექტები დაისახა. თითქმის ყველა პარტია დეკრიმინალიზაციას დეკლარირებს, მაგრამ მიკვირს იმ პარტიების, რომლებიც იყვნენ პარლამენტში („თავისუფალი დემოკრატების“ გარდა) და დეკრიმინალიზაციის საწინააღმდეგოდ მოქმედებდნენ. მაგალითად, რესპუბლიკელებმა და, კონკრეტულად, ვახტანგ ხმალაძემ, რომელიც იურიდიული კომიტეტის თავმჯდომარე გახლდათ, იგნორირება მოახდინა და საერთოდ ჩააგდო ეს კანონპროექტი. ამ დროს კი მმართველ გუნდს აინტერესებს ექსპერტთა ხედვა. სწორედ მმართველმა გუნდმა მოითხოვა შეხვედრები და მოითხოვა ექსპერტული დასკვნები ამასთან დაკავშირებით. საარჩევნო კამპანია უკვე ინტენსიურ ფაზაში გადავიდა და ახლა, ალბათ, ვეღარ მოხერხდება ამ საკითხის დაჩქარება, მაგრამ აუცილებლად გააგრძელებენ ამ თემაზე მუშაობას.

რაც შეეხება სხვა პარტიებს, მათი ხედვა ასეთია, ზოგი თვლის, რომ მსუბუქი ნარკოტიკების დეკრიმინალიზაცია უნდა მოხდეს, ზოგიერთი პარტია კი უფრო შორს მიდის და, მაგალითად, „გირჩი“ ამბობს, რომ საერთოდ ნარკოტიკების ლეგალიზაცია უნდა მოხდეს, განურჩევლად იმისა, მსუბუქია ნარკოტიკი თუ მძიმე.

თავის დროზე მიხეილ სააკაშვილი პირობას დებდა, რომ ციხეში არ წავიდოდნენ ნარკოტიკების მომხმარებლები, მაგრამ შემდგომში შეცვალა ეს დაპირება. დღეს მარიხუანის დეკრიმინალიზაციის მოთხოვნით გამართულ აქციაში სწორედ ნაცმოძრაობის წევრები აქტიურად მონაწილეობენ. რამდენად ადეკვატურია დღევანდელი მათი რეაქცია?

- სწორედ ნაცმოძრაობის შექმნილია ასეთი რეპრესიული ნარკოპოლიტიკა და დღეს იმის ძახილი, რომ შეცვლიან ამ პოლიტიკას, სასაცილოა. ეტყობა, მათ ამნეზია სჭირთ. შეიძლება, ადამიანებმა თავიანთი შეხედულება შეცვალონ, მით უმეტეს, ნაციონალების პარტიაში შეიცვალნენ ადამიანები, პროგრესული სახეები გამოჩნდნენ, მაგრამ ამას მაინც ცოტა სკეპტიკურად ვუყურებ, რადგან ნაციონალების შიდა პარტიული სტრუქტურა იმდენად ძლიერია, არა მგონია, რაღაც შეცვალონ.

ნარკოტიკების დეკრიმინალიზაცია, ალბათ, არ ნიშნავს იმას, რომ ნარკოტიკების გამსაღებლები არ უნდა დაისაჯონ. შესაძლოა, 10-15 წელი ე.წ. „ბარიგებისთვის“ საკმარისი არც იყოს და სასჯელის ეს ვადა მინიმალურ პატიმრობად ჩაითვალოს. თქვენ როგორ ფიქრობთ?

- მეც ასე ვფიქრობ. აქ საუბარია, რომ სამართალდამცავი ორგანოების მთელი ძალისხმევა ნარკოტიკის გამსაღებლებზე უნდა იყოს გადატანილი და არა - მომხმარებლების დაჭერაზე. თუ არ იქნება მოთხოვნა და დაავადებული ადამიანები ჩართულნი იქნებიან სერვისებში, მიწოდებაც არ იქნება. გარდა ამისა, აუცილებლად უნდა დაიწყოს პრევენცია, განვითარდეს ზიანის შემცირების პროგრამები და დაბალანსდეს ნარკოპოლიტიკა. თუ არ დაბალანსდება და იქნება ისე, რომ სერვისცენტრზე 5% იხარჯება, ხოლო ძალოვან ღონისძიებებზე - 95%, ვერასოდეს მივიღებთ შედეგებს.

2009 წელს 45 ათასი ინექციური მომხმარებელი გვყავდა, დღეს გვყავს 50 ათასი, ანუ ამ ღონისძიებებმა არანაირი შედეგი არ გამოიღო. კი არ დასტაბილურდა და შემცირდა, არამედ გაიზარდა ნარკომომხმარებელთა მაჩვენებელი და ესენი არიან მხოლოდ ინტრავენური (პრობლემური) მომხმარებლები. არავინ იცის, სააფთიქო ნარკომანი რამდენი გვყავს, არც ის ვიცით, რამდენი ადამიანი მოიხმარს რეკრეაციულ ან კლუბურ ნარკოტიკს. ძალიან რთული სიტუაციაა, კანონმდებლობაში ამდენი ხარვეზის არსებობა ხელს უშლის ყველა ამ სერვისის განვითარებას.

დარგში სრული სტაგნაციაა, არაფერი იცვლება, ახალი არაფერი შემოდის, კვლევები არ ტარდება, სამეცნიერო ნაშრომები არ იწერება. პლუს ამას, მონოპოლიზირებულია დარგი, აქ მუშაობენ ადამიანები, რომლებმაც საერთოდ არ იციან, რა ხდება. დეკლარირებენ ისეთ რამეს, რაც რომელიმე პოლიტიკურ პარტიას სჭირდება, ხვალ თუ შეიცვლება პარტია, სულ სხვა რამეს დეკლარირებენ. მოკლედ, ინსტიტუციონალური პრობლემაა ქვეყანაში.

თქვენ მონოპოლისტები ახსენეთ. შეგიძლიათ, დაკონკრეტდეთ, ვინ იგულისხმეთ?

- ფსიქიკური ჯანმრთელობისა და ნარკომანიის პრევენციის ცენტრი, რომელიც სახელმწიფო დაწესებულებაა და, წესით, უნდა ალაგებდეს ნარკოპოლიტიკას ქვეყანაში, უნდა ახდენდეს დეინსტიტუციონალიზაციას და სერვისების განვითარებას. ამ დროს სრული სტაგნაციაა ამასთან დაკავშირებით.