„საქართველოში კერძო ბიზნესი და ბანკები ერთი და იმავე ადამიანების ხელშია“, -აცხადებს „ეროვნული ფორუმის“ წევრი, დეპუტატი თემურ მაისურაძე და საბანკო სივრცეს კარტელურ მოქმედებებში ამხელს.

For.ge თემურ მაისურაძეს ესაუბრა.

თქვენ აცხადებთ, რომ კერძო ბიზნესი და ბანკები ერთი და იმავე ადამიანების ხელშია. რამდენად ვნებს ჩვენი ეკონომიკის განვითარებას ეს ფაქტი?

- ჩვენთან უბრალოდ, ბუნებრივად ჩამოყალიბდა ეს სქემა, რადგან 90-იანი წლების შემდეგ, ფაქტობრივად, ადამიანები თავის ბიზნესს მართავდნენ ხელისუფლებიდან. შესაბამისად, შესაძლებელი გახდა ისეთი სტრუქტურული მოწყობა, სადაც მსხვილი ბიზნესი ერთი ადამიანების ხელში იყო, მათ შორის, საუბარია მთლიან საბანკო სისტემაზე. რომელი უცხოური ბანკიც შემოდიოდა ჩვენს ქვეყანაში, დიდხანს ვერ ჩერდებოდა და საქართველოდან მიდიოდა. ასე რომ, დარჩა ბანკების ის რაოდენობა, რომლებიც დარჩა. აქედან გამომდინარე, ურთიერთთანამშრომლობა მიდის მხოლოდ და მხოლოდ იმ კომპანიებთან, რომლებსაც კონკრეტული ისტორია და საქმიანობა ჩამოუყალიბდათ ბანკებთან მიმართებით.

უამრავი ადამიანი თუ ორგანიზაცია ამ წლებში გაკოტრდა. რეალურად მივიღეთ სურათი, როდესაც ახალი კომპანია ვერ იქმნება, რადგან მას ბანკებთან შესაბამისი ისტორია არ აქვს. რომელი პროგრამაც არ უნდა აამუშავოს სახელმწიფომ (შეღავათიანი სესხები თუ შეღავათიანი პროგრამები), იმის გამო, რომ ვერ აკმაყოფილებს საბანკო მოთხოვნას, ისევ იმ ადამიანებისთვის ხდება ხელმისაწვდომი, ვისაც ისედაც ჰქონდა ბიზნესი. ანუ ბანკების მოთხოვნებს მხოლოდ და მხოლოდ ერთი და იგივე ორგანიზაციები აკმაყოფილებენ. ახალი გარემო, ახალი ბიზნესის კულტივირებისთვის რეალური შანსი აღარ არსებობს და წვრილი ბიზნესი მხოლოდ მსხვილ ბიზნესს ემსახურება. მსხვილ ბიზნესს აწყობს, ქვეშ ჰქონდეს ამოდებული წვრილი კომპანიები, რომლებიც თვითონ ვერ განვითარდებიან, მაგრამ, ამავე დროს, ამით კონკურენცია მოისპობა. ასეთი ვითარება ვიღაცებს აწყობთ. ამიტომაც არ მიიღეს ანტიდემპინგური კანონი. მაქვს ეჭვი, რომ ვიღაც ამას ლობირებს.

ამ შემთხვევაში, რამდენიმე მსხვილ ბანკზეა საუბარი, რომელთაც ლობისტები ჰყავთ ხელისუფლებაში? შევარდნაძის დროს დაწყებულ ამ პროცესს რამდენად დიდი გასაქანი მიეცა საკაშვილის პერიოდში?

- ეს დაიწყო ცოტა უფრო ადრე, მერე ეს ყველაფერი გაძლიერდა სააკაშვილის დროს, რადგან სააკაშვილმა მოახერხა გავლენები გაენაწილებინა ბიზნესისა და ეკონომიკის სფეროში. აქედან გამომდინარე, სისტემა ვეღარ შეიცვალა. დღევანდელი ხელისუფლების შექმნილი არ არის ეს სისტემა. არც ისე ადვილია ამის მოშლა, თუ ხელისუფლებაში არ მოვა გუნდი, რომელთანაც გარიგება ვერ მოხდება ბიზნესინტერესებსა და სახელმწიფოს ინტერესებს შორის.

სააკაშვილის დროს აქტიურად ფიგურირებდა ნიკა გილაურის ძმის სახელი, რომელიც ერთ-ერთი მსხვილი ბანკის მეპატრონე იყო. კიდევ რომელი ბანკები აბრკოლებენ სახელმწიფოში ეკონომიკის განვითარებას?

- ჩვენთან ძირითადი ოთხი ბანკია. ყველა ე.წ. ახლად შექმნილი ფინანსური ინსტიტუტი, ფაქტობრივად, ისევ ამ ბანკების მეპატრონეების ან იქ მომუშავე პირთა ხელდასმით ხორციელდება. მტკიცებულება, რომ მე საშუალება მივეცი ჩემს დეიდაშვილს ან ახლობელს, გახსნას მიკროსაფინანსო ინსტიტუტი, რომელიც ჩემთან ერთად ფულს ატრიალებს, ძალიან ძნელია, მაგრამ ფინანსური ინსტიტუტები როგორც არის მოწყობილი, ამას ყველა კარგად ვხედავთ.

მიკროსაფინანსოების და კომერციული ბანკების კავშირზე აქტიურად საუბრობენ.

- ის საქმე, რომელიც ბანკის პრესტიჟს ლახავს, მიკროსაფინანსოების ხელით კეთდება, ხოლო ბანკი ყველა მხრიდან კარგად გამოიყურება გაღატაკებული მოსახლეობის ხარჯზე.

მაშინ რით ახსნით, რომ ცალკეული ბანკები საერთაშორისო ორგანიზაციებში საერთაშორისო ხარისხის მედლით ჯილდოვდებიან, როგორც საუკეთესო ბანკები, საზოგადოებაზე ორიენტირებული ბანკები? ეს ცინიზმია?

- საქმე ისაა, რომ ამ ბანკების დღევანდელი მუშაობა ყველა მხრიდან ძალზე ცივილიზებურად ჩანს, მაგრამ ქვევითა დინებების შესახებ მარტო საქართველოში იციან. ამის შესახებ უცხოეთში ინფორმაცია როგორ ექნებათ, როცა ჩვენ თვითონვე ვერ მოგვიპოვებია მტკიცებულებები ამ ბანკების შესახებ? იქ ძალიან ჭკვიანი და კრეატიული ხალხი მუშაობს, რომლებიც კარგად ალაგებენ კავშირებს და ეს კავშირები არ ჩანს. ანუ კავშირები არის, მაგრამ უხილავი კავშირებია. იმ ქვეყნებში, სადაც კონკურენტული ეკონომიკა არ არის, ზუსტად ასევე მუშაობენ ბანკები. საუბარია ნახევრად დახურულ ან დახურულ ეკონომიკებზე. სახელმწიფოს არ აწყობს, ბრძოლა დაუწყოს ამ მიზეზებს. მაშინ ეკონომიკას შეექმნება პრობლემები. ეს ძალიან ჭკვიანურად მოსაფიქრებელია და ვიღაცას ომი არ უნდა გამოვუცხადოთ.

შეიძლება ითქვას, რომ ჩვენი სახელმწიფო ამ ბანკებს ლობირებს?

- არ შეიძლება, სახელმწიფო იყოს ვიღაცის ლობისტი, სახელმწიფო უნდა იყოს მთლიანად ეკონომიკის განვითარების ლობისტი. ის ხელს უნდა უწყობდეს იმ პირობებს, სადაც ყველა ადამიანს აქვს შანსი, შექმნას ბიზნესი და არა ის, რომ არსებობდეს მხოლოდ 4-5-ოდე მსხვილი ბიზნესი, რომლის გარშემოც ყველა ბიზნესი მისი სატელიტია.

თუკი ჩვენთან სიკვდილ-სიცოცხლის დონეზეა კაპიტალიზაციის საკითხი, მაშინ ხელისუფლებას რატომ არ სურს მონოპოლიური ეკონომიკის გარღვევა და თამაშის წესებში სხვა ადამიანების შემოყვანა?

- სურვილს ახლავს მეორე მხარეც. შეიძლება ვიღაცას სურვილი ჰქონდეს, მაგრამ იმის ნიჭი, უნარი, გამოცდილება არ გააჩნდეს, რომ ეს გააკეთოს ისე, არაფერი ავნოს ეკონომიკას. ჯერჯერობით ბევრი ჭკვიანი ხელმძღვანელი ხელისუფლებაში ვერ ვნახე, რადგან ყველა კონკრეტულ პრობლემას სჭირდება კონკრეტული გადაჭრა. ბევრი შემთხვევითი ადამიანია ხელისუფლებაში და, როდესაც ადამიანს თვითონ უნარი არ აქვს, ამას მოერიოს, ის ძალიან ადვილად შედის გარიგებაში და უფრო კომფორტულად გრძნობს თავს ასეთ ვითარებაში. ეს მტკივნეული პროცესი იქნება, თუკი ამას უტვინო ადამიანთა ჯგუფი გააკეთებს, მაგრამ უმტკივნეულო იქნება, თუკი გაკეთდება „ეროვნული ფორუმის“ პროგრამით. ჩვენ სრულად დავსახეთ, როგორ შემოვიტანოთ ჯერ კონკურენტული გარემო ქვეყანაში და ამის შემდეგ კონკურენტი კონკურენტს მონოპოლიური ხერხის გამოყენების საშუალებას აღარ მისცემს.

„ეროვნული ფორუმის“ იდეა რაში მდგომარეობს, რომ კომერციული ბანკები აკონტროლოს ეროვნულმა ბანკმა, რომელსაც აქამდე ეს ბერკეტი არ გამოუყენებია?

- კონტროლი არ არის საჭირო. სხვა მექანიზმების ამოქმედებაა საჭირო. კონტროლის და ჩაქუჩის რტყმით არ გამოდის ეს ამბავი. ამისთვის ჩვენ ვთავაზობთ დიფერენცირებულ საგადასახადო სისტემას, ანუ თბილისსა და ჩხოროწყუში საქმის კეთების პირობები განსხვავებულია. გზა შორია, კომუნიკაციები არ არის, ამიტომ ყველაზე მეტად დაცლილი რეგიონი მინიმალური საგადასახადო ტვირთის რეგიონი უნდა გახდეს. ამით სხვა ქვეყნის კაპიტალიც წამოვა ამ დაბალ საგადასახადო ზონაში და თბილისს გაუწევს კონკურენციას, რადგან იქ შექმნილი პროდუქტი უფრო იაფი იქნება, ვიდრე თბილისში. ვთქვათ, მე ვარ „კოკა-კოლას“ ჩამომსხმელი კომპანია და წყლებს ვასხამ. დავუშვათ, უწერაში არის 2%-იანი საგადასახადო ზონა და იქ არის უნიკალური წყლები. ის, ვინც წყლების ჩამოსხმას დაიწყებს უწერაში, სადაც უფრო იაფი შრომითი რესურსია, ის ამ ბიზნესის კონკურენტი გახდება, რადგან მას შეუძლია ფასები არეგულიროს. ის სულ სხვა საგადასახადო ზონაში იმყოფება, თუმც სამუშაო პირობები მას უფრო რთული აქვს. ანუ რეალურად არსებობს საგადასახადო ტვირთის ყველანაირი ზონა. ვისაც უნდა მაღალ საგადასახადოში, დარჩეს თბილისში, ვისაც საშუალო საგადასახადო ტვირთის ზიდვა უნდა, საშუალო ზონაში გადავიდეს. გააჩნია, ვის რა ბიზნესი აქვს. წარმოიდგინეთ, ვიღაცას ფეხსაცმელის კომპანია და იტალიური ბრენდი აქვს, ის აუცილებლად წავა ისეთ ზონაში, სადაც მეცხოველეობაა განვითარებული, იქ გააკეთებს ტყავის ფაბრიკას, სამკერვალო ფაბრიკას. რეალურად, მას ბაზარი ევროპაში უკვე აქვს, მას აქვს სხვა ქვეყნებთან ურთიერთობა, მხოლოდ და მხოლოდ სჭირდება იაფ საგადასახადო ზონაში შექმნილი პროდუქცია, რასაც ჩვენ ვთავაზობთ კიდეც.

ამით ბანკები როგორ შეიზღუდება? ან ანტიდემპინგური კანონი რა შუაშია ბანკებთან?

- როდესაც შესაძლებელი ხდება, ადამიანებმა უკვე სხვა ინსტიტუტებიდან იშოვონ ფული, ბანკები იძულებულნი გახდებიან, ამ თამაშის წესებს აყვნენ. თუ არადა, სხვა ალტერნატიული წყაროებიდან მოძებნის ეკონომიკა ბიზნესისთვის ფულს. ამიტომ, ყველა შემთხვევაში, ბანკები იძულებულნი იქნებიან, ტრანსფორმირდნენ და მოერგონ გარემოს. თუ არადა, სხვები წაიღებენ საფინანსო ინსტიტუტებს.
ანუ თქვენ გულისხმობთ იმას, რომ დღეს ბანკების სესხების უდიდესი პროცენტი კერძო პირების სესხებზე მოდის?

- რა თქმა უნდა, 70% მოდის კერძო პირებზე და 30% მოდის მარტო ეკონომიკაზე. ის 30%-იც ის კომპანიებია, რომელთა ერთადაც ბანკებისთვის მუშაობა კომფორტულია. ეს ის კომპანიებია, რომლებიც 90-იანი წლების შემდეგ სისხლხორციელად შეერწყნენ ბანკებს. ბანკები იძულებულნი უნდა გავხადოთ, ის 70%-იც ეკონომიკაში გადაიტანონ და არა კერძო დაფინანსებაში.